گروه جامعه ایرنا- معمولا دوست داریم در جاده ای صاف و بدون دست انداز رانندگی کنیم و با آرامش از طبیعت اطراف آن لذت ببریم، این شرایط در حالت عادی امری طبیعی است اما در این میان قشری هستند که از وجود دست انداز در زمان رانندگی لذت می برند اینکه در مسیر دشوار و پر از سنگلاخ رانندگی کنند هیجان زده می شوند، دلشان می خواهد در جاده های صعب العبور و بسیار دشوار دنده بزنند و پیش روند، مسیری که شاید برای برخی کابوس باشد؛ برای آنها لذتبخش است، اینها همان آفرودسواران یا بیراهه نوردانی اند که عاشق آدرنالین هستند.

آفرود اصطلاحی است که برای توصیف رانندگی در زمین‌های آسفالت نشده به کار برده می‌شود، آفرود شامل رانندگی در دشت، بیابان، کویر، جنگل، بستر رودخانه‌ها، باتلاق‌های گل آلود، تپه‌های شنی، سواحل، دامنه کوه‌ها، تخته سنگ‌ها و حتی جاده‌هایی که از بین رفته‌اند می‌شود، آفرود یکی از تفریحات و سرگرمی‌های پر هیجانی است که امروزه طرفداران بسیاری در جهان و ایران پیدا کرده است که متاسفانه آسیب زیادی به محیط زیست وارد می کند.

بیراهه نوردان معمولا از جاهایی عبور می کنند که کاملا بکر و دست نخورده است در واقع موجودات آن منطقه تا پیش از آن در آرامش و سکوت طبیعت زندگی می کردند و هیچگاه صدای غیر از آواز پرندگان، شرشر آبشارها و به هم خوردن شاخ و برگ ها را نشنیده بودند اما ناگهان صدای غرشی وهم آور را تجربه می کنند و یا موجودات آهنی را می بینند که تا آن روز ندیده بودند، قطعا این ترددها زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد حتی در مواردی ممکن است از ترس لانه هایشان را ترک و بچه های خود را رها کنند، ادامه این روند به ضرر طبیعت و گونه های موجود در آن خواهد بود.

می دانیم که با خودروهای معمولی نمی توان آفرودر شد، به خودروهایی متفاوت و گاها غول پیکر نیاز است از این رو بسیاری از آفرودرها خودروهای خود را دستکاری می کنند و با این کار خودرو خشن تر و مخرب تر می شود، در واقع خودروهای شاسی بلند با موتورهای تقویت شده و چرخ های بزرگتر از حد معمول، طبیعت مسیر و هرآنچه در آن است را نابود می کنند، با هر تیک‌آف بخش زیادی از خاک کنده می شود از بین می رود، تمام خاک مسیر حرکت آفرودسواران جابجا می شود، این تازه اول ماجراست چون بعد از آن خاک آن قسمت با ضعیف ترین باد به هوا بلند می شود و با کمترین بارش دچار فرسایش شده و به پایین دست می رود، نکته قابل تامل دیگر در زمینه بیراهه نوردان این است که یک مسیر را برای تردد انتخاب نمی کنند و این تعدد مسیرها موجب بالا رفتن ضرر، نابودی گیاهان و آواره شدن حیوانات در مسیرها می شود.

آمارها نشان می دهد در کشور ۷ هزار و ۵۰۰ تا ۱۰ هزار آفرودر فعال وجود دارد که اگر ساماندهی نشوند شاید تا چند سال آینده آخرین ضربه را این قشر بر پیکر بی تاب محیط زیست کشور وارد کنند، البته سازمان حفاظت محیط زیست برای اولین بار در دولت سیزدهم در صدد ساماندهی این گروه بر آمد از این رو در جلسات متعددی که معاونت آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با فدراسیون اتومبیلرانی برگزار کرد مقرر شد تا آیین نامه ای در رابطه با نحوه فعالیت آنها تدوین شود که این کار هم انجام شده و در قالب آیین نامه طبیعت گردی ابلاغ شده است.

چندی پیش نیز علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود؛ دولت سیزدهم اولین دولتی است که با آفرود سواران جلسه گذاشت و اولین آیین نامه نحوه ورود آفرود سواران به طبیعت نیز تدوین شد، این آیین‌نامه موضوع آفرود سواری را به سمت و سوی خوبی می برد و امیدواریم بر اساس آن این افراد به عنوان حامیان و محافظان محیط‌زیست عمل کنند.

آیین نامه طبیعت گردی در ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ تصویب و ابلاغ شد، این آیین نامه با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست تهیه ، تصویب و ابلاغ شد که در بند ۱۱ این آیین نامه بر تدوین دستورالعمل ساماندهی و نظارت بر بیراهه سواری (آفرودسواری ) در عرصه های طبیعی کشور اشاره شده است.

البته یک مساله مهم در آفرودسواری دستکاری خودرو است معمولا صاحبان خودروهای شاسی بلند برای تقویت خودرو و اینکه بتوانند مناطق صعب العبور را طی کنند اقدام به تقویت خودرو می کنند که همین مساله هم تخریب را چند برابر می کند، بر این اساس چندی پیش رییس پلیس راهور تاکید کرده بود که دستکاری در ارکان خودرو به هیچ وجه پذیرفتی نیست و با هرگونه تغییری برخورد خواهد شد و مشمول جریمه می شوند.

سردار سید تیمور حسینی درباره خودروهای آفرودی هم گفته بود این خودروها نیز باید تابع قوانین باشد و نباید تغییری در ساختار خودرو ایجاد کنند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره آیین نامه طبیعت گردی به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در آخرین جلسه دفاعیه آیین نامه گردشگری، پیشنهاد دادیم که در شرح وظایف کمیته ملی طبیعت گردی موضوع ساماندهی آفرود هم دیده شود که مورد تصویب قرار گرفت یعنی یکی از تکالیفی که بر عهده این کمیته قرار گرفته این است که مساله آفرود را ساماندهی و بر اساس آن دستورالعمل های لازم را تدوین و ابلاغ کند.

سازمان منابع طبیعی، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعضای اصلی کمیته ملی طبیعت گردی هستند که باید آفرودسواری را ساماندهی کنندحسن اکبری افزود: بحث آثار منفی آفرود بر عهده وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی است که عضو اصلی کمیته ملی طبیعت گردی اند، در زمینه گردشگری و ورزش های هیجانی در طبیعت هم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عضو کمیته است، سازمان حفاظت محیط زیست هم از باب اثرات منفی آفرودسورای بر روی زیستگاه ها و حیات وحش نقش دارد از این رو این سه دستگاه که مهمترین نهاد در زمینه بررسی اثرات مثبت و منفی آفرودسواری هستند باید در کنار هم به بررسی جنبه های منفی و مثبت بیراهه نوردی بپردازند، البته درباره آفرود خیلی نمی توان اثر مثبت پیش بینی کرد.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه این سه دستگاه عضو اصلی کمیته ملی طبیعت گردی محسوب می شوند، بهترین مجموعه ای هستند که می توانند برای مدیریت بهینه آفرود یک نسخه واحد و اجرایی بپیچند که در مصوبه دولت هم بر همین کمیته ملی طبیعت گردی اشاره شده است.

وی درباره اینکه آیا آفرودسوارها می توانند وارد مناطق حفاظت شده شوند گفت: گاهی این کار اتفاق می افتد چون مناطق حفاظت شده مناطق بسیار وسیعی هستند و ورودی های متنوعی دارند مثلا فرض کنید یک منطقه حفاظت شده ای که ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار هکتار وسعت دارد و با ۶ یا ۷ محیط بان اداره می شود؛ قطعا تمام ورودی های منطقه قابل کنترل نیست، از طرفی اینها نیاز به ورودی ندارند خیلی جاها آفرود با موتورسیکلت انجام می شود یعنی از موتورسیکلت های بیابانی حتی بعضا قاچاق استفاده می کنند که خارج از مسیر حرکت می کنند اینها قاعدتا نمی توانند تحت کنترل قرار بگیرند.

اکبری تاکید کرد: علاوه بر این نکته دیگری که وجود دارد مساله جرم انگاری و برخورد با این افراد است یعنی فرض کنید کسی که خارج از مسیر جاده حرکت می کند باید ضابطه ای باشد که بر اساس آن امکان برخورد با آن فرد میسر شود و همچنین بازدارندگی داشته باشد، در این زمینه ها نقص های جدی وجود دارد که کمیته ملی طبیعت گردی می تواند این نواقص را پیشنهاد دهد بعد پیگیری کنند که جرم انگاری شود و تمام راهکارهای لازم را دنبال کنند، گرچه در مناطق حفاظت شده آفرود بسیار بسیار کمتر است و معمولا مسیرها کنترل می شود به ویژه درباره خودروها معمولا ممانعت به عمل می آید اما در زیستگاه های آزاد خارج از مناطق حفاظت شده هم که آفرودسواری صورت می گیرد بعضا زیستگاه های بسیار خوبی هستند.

وی اظهار داشت: امروزه در حاشیه کویرها و تپه های ماسه ای نیز بی ضابطه آفرود اتفاق می افتد در حالی که اینجاها ممکن است زیستگاه بسیاری از گونه های ارزشمند و بومی و یا برخی از خزندگان بومی باشد و متاسفانه هیچ گونه ممانعت و برخوردی هم معمولا صورت نمی گیرد حتی امروزه در محدوده های جنگلی و کوهستانی هم به وفور آفرود اتفاق می افتد مسیرهای متعددی را باز می کنند، در واقع اشکال عمده آن این است که آفرودسواران برای اینکه هیجان بیشتری داشته باشند هر روز مسیرهای جدیدی را انتخاب می کنند و این یعنی هر روز تخریب عرصه های جدیدتر ، این تخریب وقتی در خارج از مناطق چهارگانه هم اتفاق می افتد آسیب جدی به طبیعت وارد می کند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در آیین نامه به جزییات پرداخته نشده فقط در شرح وظایف کمیته ملی طبیعت گردی تکلیف شده که باید آفرود را ساماندهی کنند طبیعتا وقتی این کمیته بخواهد ساماندهی کند تمام این موارد را لحاظ خواهد کرد یعنی در جلسات مختلف بحث خواهد شد تا در نهایت به ساماندهی آفرودسواری منتهی شود.

وی تصریح کرد: دولت این تکلیف را بر عهده کمیته ملی طبیعت‌گردی گذاشته و کمیته موظف است آنرا انجام دهد، دبیرخانه کمیته هم در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است و آنها مجبورند آنرا در دستور کار بگذارند و طبیعتا سه دستگاه سازمان حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و وزارت خانه میراث طبیعی و گردشگری بیشتر از همه درگیر خواهند شد اگرچه مسائل ایمنی و امنیتی هم دارد که در این رابطه از دستگاه های مختلف نظرخواهی خواهد شد امیدواریم این فرایند هرچه سریعتر اتفاق بیفتد.

ایجاد شبکه آفرودسواران حافظ و همیار محیط زیست

همچنین سرپرست دفتر مشارکت های مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: آفرود سواران یا بیراهه نوردها یکی از مخاطبان خاص اثرگذار بر حوزه محیط زیست به خصوص محیط زیست طبیعی هستند، به این گروه از مخاطبان اگر آموزش داده نشوند و در شرایط فعلی یا قبلی خودشان رها شوند می توانند بسیار برای عرصه های طبیعی مخرب و مضر باشند در عین حال بالعکس هم صدق می کند اگر آموزش های لازم به این گروه از مخاطبان داده شود و پیوند بین آنها و مسوولان محیط زیست چه در سازمان مرکزی و چه استان ها برقرار شود، یکی از بهترین همیاران محیط‌زیست به خصوص محیط زیست طبیعی خواهند بود.

امیر عبدوس افزود: در استان های مختلف تجربیات بسیار موفق و ارزنده ای در تعامل و همکاری با بیراهه نوردها داریم، به عنوان مثال در استان سمنان در پارک ملی کویر بیراهه نوردها کمک های بسیار خوبی به حفاظت منطقه کردند و یکی از مهمترین گروه های لیدری تورهایی که علاقه مندان را برای دیدن پارک ملی به آن منطقه می آورند همین بیراهه نوردها هستند که از محل درآمدهای حاصل از طبیعت گردی بخشی از اقدامات حفاظتی را در منطقه انجام می دهند، یا در استان های دیگر بیراهه نوردها با خودروهایشان مستقیم در کار حفاظت و گشت زنی با محیط بانان شرکت می کنند و خودشان به نوعی حافظ طبیعت هستند.

وی ادامه داد: بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست صرف نظر از اینکه در حوزه معاونت طبیعی و تنوع زیستی مکاتبه ای را با هدف ضابطه مند شدن آفرودسواری با مسوولان جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و وزارت ورزش انجام داده، تعاملی هم از طریق معاونت آموزش و مشارکت های مردمی سازمان سال گذشته با این گروه از مخاطبان خاص انجام گرفت و مانوری با عنوان من یک محیط بانم ، با مشارکت سازمان و فدراسیون آفرودسواران در پارک پردیسان انجام شد، همچنین یک کارگاه آموزشی برگزار شد، این برنامه امسال هم توسط دوستدان محیط‌زیست و آنهایی که نگران پیکر ضعیف و نحیف طبیعت هستند نسبت به عواقب ادامه آفرودسورای آنهم بدون هیچ نظم و قانونی هشدار می دهند و امیدوارند به نتیجه برسد، تا بتوانند کم کم یک شبکه ای از بیراهه نوردهای حافظ و همیار محیط زیست در سراسر کشور ایجاد کنند.

عبدوس درباره ورود بیراهه نوردها به مناطق حفاظت شده گفت: در این آموزش ها زون بندی های مناطق حفاظت شده و نحوه ورود بیراهه نوردها به مناطق را مشخص کردیم اینکه از زون های تفرجی خارج نشوند و در چه بخش هایی از مناطق می توانند حضور یابند، چه جاهایی نباید وارد شوند، در چه جاهایی می توانند از جاده ها استفاده کنند این ضوابط در کارگاه های آموزشی ارائه داده می شود البته سیاست سازمان این است که تا حد امکان این فعالیت در خارج از مناطق چهارگانه انجام شود اما ما معتقدیم که تفاوتی بین تخریب خاک چه در داخل مناطق چهارگانه و چه خارج از آن وجود ندارد و باید جلوی تخریب گرفته شود و برای اینکه این اتفاق بیفتد باید آموزش داده شود برای همین برنامه های آموزشی را در دستور کار داشتیم و خواهیم داشت.

وی گفت: البته زون بندی ها فقط مربوط به مناطق چهارگانه است یعنی ما این مناطق را زون بندی می کنیم و در دوره های آموزشی به آفرودسواران آموزش می دهیم و بر این اساس مشخص می شود که می توانند وارد چه زون هایی شوند و از چه زون هایی دوری کنند و حالا قطعا با تصویب آیین نامه طبیعت گردی وضعیت بهتر خواهد شد.

9014

014