خبرها حاکی از آن است که به‌تازگی یک موتور ۶ سیلندر بنزینی توسط یک تیم دانش بنیان ایرانی داخلی سازی شده است، موضوعی که ابهام های بسیاری را در خصوص ساخت داخل ایجاد می کند و شاهدی‌ست بر جاگذاری شعارسرایی در جایگاه پراگماتیسم.

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در خبری اعلام کرده است: «نخستین موتور ۶ سیلندر ایران توسط محققان یک شرکت دانش‌بنیان در پژوهشکده سامانه‌های هوشمند شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف ساخته و با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور رونمایی شده است.»

رئیس بنیاد ملی نخبگان نیز در مراسم رونمایی از این موتور، با اشاره به توانمندی دانش‌بنیان‌ها در طراحی، تولید و بهینه‌سازی قوای محرکه عنوان کرده است: «قوای محرکه در حجم بالا با سوخت بنزین، یکی از انواع قوای محرکه است که در بسیاری انواع خودروها، متناسب با نیاز صنایع راهبردی کشور کاربرد دارد. این یک نیاز کاملاً راهبردی است که کشور اهمیت آن را دریافته است و شرکت‌های مختلف در مسیر بومی سازی و تولید آن گام برداشته‌اند.»

وی همچنین می گوید: «یک شرکت دانش‌بنیان توانمند متشکل از چند متخصص و عضو هیئت علمی برترین دانشگاه‌های ایران و سراسر جهان در مسیر بومی سازی این موتور گام برداشته و امروز به موفقیتی چشم‌گیر دست یافته‌اند. بالغ بر ۴۰ نفر از برجسته‌ترین دانشگاهیان مطرح در عرصه ملی و بین‌المللی، با طرح‌ریزی یک برنامه عمیق چهار ساله در مسیر اکتساب فناوری‌های یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین موتورهای ۶ سیلندر گام برداشته و موفق شده اند نمونه بومی‌سازی شده این موتور را با کیفیتی بالا و منطبق با روزآمدترین استانداردها، طراحی، تولید و آزمون کنند.»

به گفته دهقانی «امروز توانمندی تولید موتور ۶ سیلندر بنزینی خورجینی با حجم ۴ هزار سی‌سی که موتوری راهبردی بوده و دارای کاربری‌های متنوع صنعتی، تفریحی و نظامی است، در این مجموعه دانش‌بنیان به اثبات رسید. این جریان قوی که در این شرکت و سایر شرکت‌های دانش‌بنیان به راه‌ افتاده است، باید با قوت ادامه پیدا کند و به زودی تولید انبوه و استفاده از این تولیدات را در کاربری‌های خاص خود نظاره‌گر باشیم.»

براساس این گزارش، معاونت علمی به عنوان پشتوانه اصلی این شرکت، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه را بر عهده گرفته و در دیگر حمایت‌ها که از جنس دانشی است مانند دسترسی به فناوری‌های خاص دنیا، همراه این مجموعه دانش‌بنیان بوده است. پژوهشکده فناوری‌های راهبردی شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف که در زمینه پژوهش‌ها و کسب دانش فنی، ارتباط میان صنعت و دانشگاه و بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی و راهبردی فعالیت دارد، نیز طراحی و تولید موتور ۶ سیلندر بنزینی را با توجه به نیاز صنایع کشور آغاز کرد.

در این پروژه، ضمن الگوبرداری از بیش از ۱۳۰ موتور بنزینی، دستاورد ۱۳ سازنده نامی موتور در سطح جهانی بررسی و مطالعه و در نهایت موتور مبنای ۴ هزار سی‌سی ۶ سیلندر، برای بومی سازی انتخاب و پس از یک کار تحقیقاتی و فناورانه چهارساله، نخستین نمونه از این موتور با رویکرد اثبات توانمندی تولید داخل طراحی و ساخته شد.
متخصصان در این پروژه موفق شدند به ۴۵ درصد دانش فنی بومی ساخت موتور دست پیدا کنند و ۱۰ بخش اصلی موتور با موفقیت کامل مهندسی معکوس شد. از اقدامات صورت گرفته توسط تیم تحقیقاتی و فناور پروژه موتور ۶ سیلندر بنزینی خورجینی می‌توان به طراحی و ساخت قطعات با دقت ۹ میکرون، شبیه سازی، طراحی سیستم راهگاهی و قالب های بلوک چدنی، طراحی ساخت محور بلوک موتور، ساخت بلوک آلومینیومی موتور خورجینی برای اولین بار در کشور، ساخت میل لنگ موتور خورجینی با استحکام تسلیم ۸۰۰ مگاپاسکال، ساخت میل بادامک موتور خورجینی و ساخت شاتون موتور خورجینی با یکی از بهترین انواع مواد اولیه و مبتنی بر دانش روزآمد متالورژی اشاره کرد.

مهندسی معکوس یا ساخت ایران؟

مهندسی معکوس موتور ۱GR-FE تویوتا، که پیشرانه ای معروف در صنعت خودرو به شمار می رود، در این پروژه طی چند سال و سرمایه ای قابل توجه، که آماری از آن وجود ندارد، صورت گرفته است. این در حالی است که بسیاری از بسترهای اینترنتی نیز اجزای پلتفرم این موتور را در دسترس بسیاری قرار می دهند. ضمن این که، مهندسی معکوس یک موتور احتراقی چندان هم امر عجیبی نیست که تا این حد تبلیغات برای آن صورت گیرد. مهندسی معکوس بیش تر روی تجهیزات پیچیده که با دانشی خاص تولید شده اند، صورت می گیرد و به نظر می رسد اجزای این موتور چندان هم عجیب نباشد که مهندسی معکوس آن ۴ سال طول بکشد.

با این حال، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بازسازی و مونتاژ این موتور را چنان در بوق و کرنا کرده که گویی یک پلتفرم جدید توسط دانشمندان این نهاد برای موتورهای احتراقی ایجاد شده است.

پیشرانه ۶ سیلندر ۴ لیتری ۱GR-FE تویوتا در اوایل دهه ۲۰۰۰ معرفی شد و در طیف وسیعی از محصولات این برند به کار رفت. این پیشرانه در دل بسیاری از شاسی بلندها، وانت پیکاپ ها و محصولات پرفورمنس تویوتا دید. پیشرانه ۱GR-FE به دلیل قابلیت اطمینان، دوام و پرفورمنس قابل‌توجه شناخته شده است و تعهد ژاپنی‌ها به پیشرفت فنی و کیفیت بالا را نشان می‌دهد.

پیشرانه ۱GR-FE به عنوان بخشی از خانواده پیشرانه‌های GR توسعه یافت و پیشرفت‌های چشم‌گیری از جمله بلوک پیشرانه آلومینیومی و طراحی میل‌سوپاپ‌های DOHC در آن دیده می‌شد. این پیشرانه همچنین به دلیل استفاده از سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ شناخته می‌شود که این تکنولوژی باعث بهینه‌سازی زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها می‌شود که نتیجه آن بهبود پرفورمنس و مصرف سوخت خواهد بود.

با نسبت تراکم حدود ۱۰ به ۱، پیشرانه ۱GR-FE تویوتا قدرت مناسب خودروهای بزرگ و پرفورمنس را ارائه می‌کند. بسته به مدل مورد استفاده و سال تولید، قدرت پیشرانه موردبحث کاملاً متنوع است، به گونه‌ای که نسخه‌های اولیه ۱GR-FE حدود ۲۳۶ اسب بخار قدرت داشته‌اند، درحالی‌که، خروجی آن در ادامه به ۲۷۰ اسب بخار نیز رسیده است. تویوتا از این پیشرانه در محصولاتی همچون ۴ رانر، تاکوما، توندرا، اف جی کروزر و لندکروزر پرادو استفاده کرده است. همچنین برخی مدل‌های جهانی از جمله هایلوکس و فورچونر پذیرای پیشرانه ۱GR-FE بوده‌اند.

ساخت دوباره این موتور که در خودروهای بسیاری تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است نه تنها دستاوردی بزرگ نیست، بلکه به نظر می رسد نشان از ناتوانی این نهادهای به اصطلاح دانش بنیان در تولید پلتفرم های جدید باشد.
به عبارت دیگر، در پی سیاست های شعار محور که هیچ سنخیتی با عمل‌گرایی (پراگماتیسم) ندارند؛ مسئولان نیز به دنبال آن حرکت می کنند که اقداماتی در حد اعتبار این شعارها به انجام برسانند. در این مقطع نیز شاهد هستیم که تولید داخل تنها به یک برچسب برای صرف هزینه و بودجه های کلان تبدیل شده است که در یک نمایش روی محصولات خارجی نصب می شود.

همان گونه که خودروهای چندین سال پیش کشورهای اروپایی و چینی به عنوان تولید داخل و با چند برابر قیمت به اجبار وارد بازار می شوند، احتمالاً در آینده نزدیک نیز شاهد آن خواهیم بود که این موتور نیز با توجه به انحصاری که برچسب تولید داخلی در اختیار سازندگان آن می گذارد به اجبار در بسیار از خودروهای نظامی و شهری قرار گیرد. این در حالی است که اگر چرتکه به دست بگیریم و هزینه های مختلف این بازسازی و فروش و… آن را بسنجیم، بدون شک واردات این پیشرانه از شرکت مادر به صرفه تر بود و این در حالی است که نسخه اصلی آن پشتیبانی و خدمات تویوتا را به همراه داشت و موتوری که در داخل تولید شده مشخص نیست که چگونه بهره برداری خواهد شد.
همه این ماجرا از سیاست گذاری های عجیبی که بیش تر به شعارسرایی و نمایش اجرای این شعارها منتج می شوند نشئت می گیرد؛ سیاست هایی که سال هاست توسعه کشور را متوقف کرده اند و چیزی جز افزایش رانت و فسادی که منجر به تورم و افول رفاه مردم و ثروت آفرینی برای عده ای خاص به همراه ندارد.

این گونه می شود که مهندسی معکوسی که شاید توسط تراش‌کارها، ریخته گران و مکانیک های جنوب شهر نیز به راحتی انجام می شد، طی یک عملیات چندین ساله و با بودجه هایی چشم‌گیر انجام شده است، آن هم تنها برای چسباندن یک برچسب روی محصولی خارجی.