1-‌ روز گذشته، شوراي امنيت سازمان ملل متحد در خصوص مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 تشكيل جلسه داد و با صدور و تصويب قطعنامه 2231 از نزديك به دو سال مذاكرات فشرده، حساس و نفس‌گير ايران و گروه 1+5 و توافق هسته‌اي، اعلام حمايت كرد. صدور قطعنامه جديد در شوراي امنيت سازمان ملل و حمايت از برنامه جامع اقدام مشترك، مساله‌اي است كه در توافق نهايي ايران و گروه 1+5 نيز مورد پيش‌بيني قرار گرفته بود. به عبارتي، تصويب قطعنامه در شوراي امنيت نشان از حمايت سازمان ملل متحد از توافق نهايي هسته‌اي دارد و موجب لازم‌الاجرا شدن آن مي‌شود تا از اين طريق، مسائل حقوقي داخلي مانع از اجراي توافق نشود. از طرف ديگر، صدور چند قطعنامه ذيل فصل هفتم از سوي شوراي امنيت عليه كشورمان موجب شده بود تا لغو اين تحريم‌ها خود نيازمند مصوبه جديد شوراي امنيت باشد.

2-‌ براساس منشور سازمان ملل متحد، شوراي امنيت مسوول حفظ صلح و امنيت جهاني است. به ديگر سخن، شوراي امنيت وظيفه دارد تا كشورهاي تهديدكننده، متجاوز و ناقض صلح و امنيت را مورد شناسايي و آنها را مورد تحريم قرار دهد. متاسفانه كشورمان در طول سال‌هاي گذشته به خاطر مساله هسته‌اي به شكلي ناعادلانه در ذيل اين فصل قرار گرفت و اكنون قرار است با مصوبه روز گذشته از اين فصل خارج شود كه اين، خود يك دستاورد است. يادمان باشد كه شوراي امنيت در مصوبات قبلي روي دو محور تاكيد خاصي داشت كه يكي، عدم حق‌ غني‌سازي ايران و ديگري تحريم‌ها بود و حالا با اين توافق نه‌تنها تحريم‌هاي خود را لغو مي‌كند بلكه غني‌سازي ايران را نيز به رسميت ‌شناخته و ديگري اينكه ايران را تهديدي براي صلح نمي‌شناسد.

3-‌ از زمان روي كار آمدن كنگره جديد امريكا و تسلط اكثريت جمهوريخواه در آن، شاهد مخالفت‌هاي روزافزون نمايندگان جديد مجالس اين كشور با مذاكرات هسته‌اي بوده‌ايم. آنها در آخرين اقدام خود خواستار بررسي توافق نهايي هسته‌اي ايران شده‌اند و گمان مي‌رود از اين طريق درصدد رد توافق هسته‌اي باشند .

اما يكي از مهم‌ترين آثاري كه تصويب قطعنامه جديد شوراي امنيت مي‌تواند در رابطه با فعاليت هسته‌اي ايران داشته باشد، كاستن از شعاع قدرت و اختيارات آنهاست. انتشار اخباري از سوي رسانه‌ها مبني بر عدم رضايت و نارضايتي جمهوريخواهان از دولت دموكرات اوباما مبني بر اينكه چرا قبل از بررسي در كنگره، قطعنامه در شوراي امنيت تصويب مي‌شود، نيز نشات گرفته از همين مساله است؛ اما با اين حال بايد يادآور شوم كه در عالم سياست همه‌چيز امكان‌پذير است و با وجود اينكه شوراي امنيت سازمان ملل متحد قطعنامه‌اي در حمايت از مذاكرات صادر كرده است اما اين احتمال رد توافق هسته‌اي را از بين نمي‌برد ولي انجام اين اقدام به اعتبار و پرستيژ آن كشور ضربه مي‌زند و ساختارهاي شوراي امنيت را زير سوال مي‌برد.

4-‌ يكي از مهم‌ترين ابعادي كه تصويب قطعنامه جديد شوراي امنيت داشته است، اين بوده كه تاكنون در تاريخ سازمان ملل وجود نداشته كه كشوري تحت فصل هفتم منشور اين سازمان برود اما با مذاكره از اين فصل خارج بشود و جمهوري اسلامي ايران نخستين كشوري است كه در چارچوب گفت‌وگو و چانه‌زني از اين حالت بسيار خطرناك خارج مي‌شود. البته بايد يادآوري كنم كه مورد پرونده هسته‌اي ايران يك استثنا است و تاكنون پرونده‌اي با اين مختصات در شوراي امنيت مطرح نشده بود.

5- متاسفانه در روزهاي اخير شاهد هستيم كه برخي منتقدان و مخالفان روند مذاكرات هسته‌اي نظراتي مبني بر اينكه تصويب قطعنامه شوراي امنيت در حمايت از توافق هسته‌اي چاهي بر سر راه ايران است و توافق هسته‌اي را با خطر روبه‌رو مي‌سازد، مطرح مي‌كنند. البته اظهارنظر در خصوص همه مسائل آزاد است و هركسي مي‌تواند از مسائل مختلف برداشت خود را داشته باشد و اين سخنان نيز شامل همين مساله مي‌شود. بايد بگويم كه اين سخنان كارشناسانه نيست و نبايد از تصويب قطعنامه در حمايت از توافق در شوراي امنيت بيم داشت چراكه در واقع اين امر ضروري است و به توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 اعتبار مي‌دهد و نمي‌توان از آن به عنوان خطري براي توافق هسته‌اي ياد كرد.

٭ استاد حقوق بين‌الملل دانشگاه تهران