به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، امروز یکشنبه در مراسمی با حضور دکتر محمدحسین ساعی رییس دانشگاه سوره، استاد محمدرضا سرشار نویسنده و پژوهشگر ادبی، دکتر شهریار زرشناس پژوهشگر حوزه ادبیات، فرهنگ، سیاست و فلسفه و مدیران گروه‌های آموزشی و دانشجویان دانشکده هنر از محصول چندرسانه‌ای دوره آموزشی «روایت رمان نویسان» فصل اول دوره بالزاک و چهار جلد کتاب «آشنایی با آرا متفکران درباره هنر» اثر دکتر محمد مددپور رونمایی شد.

در ابتدای این مراسم دکتر ساعی رییس دانشگاه سوره به موضوع محتواهای آموزشی اشاره کرد و گفت: این دانشگاه محلی برای تربیت نیروها و نخبگان انقلاب اسلامی است. یکی از حوزه‌هایی که به‌ صورت جدی با آن مواجه هستیم و برای ما به‌ عنوان مساله مطرح است، حوزه محتوا به‌ ویژه در زمینه‌های آموزشی است.

وی افزود: در بحث تولید و انتخاب محتوای دقیق باید استادان و دانشجویان صالحی داشته باشیم و چنانچه متون دقیقی انتخاب نکنیم تمام زحمات و تلاش‌هایی که متحمل می‌شویم بی‌فایده خواهد بود. بسیاری از کتاب‌هایی که اکنون با آنها سروکار داریم و آموزش می‌دهیم ازجمله در تاریخ هنر کتاب‌هایی است که در یک فضای تمدنی دیگری نوشته شدند و اثرات ناخودآگاه آنها در یک‌روند درازمدت بر استاد و دانشجوی ما تأثیر می‌گذارد و سبب تغییر در ماهیت و هویت ما می‌شود.

رییس دانشگاه سوره از ایجاد مسیرهای جدیدی برای تولید محتوای بومی با اولویت متون آموزشی خبر داد و گفت: اقداماتی در حال انجام است تا به خروجی‌های مهم و مطلوب برسیم. بنده امیدوارم تا سه سال آینده بتوانیم برخی از این محتواها و کتاب‌ها را منتشر کنیم. البته باید بکوشیم از توانمندی‌های دیگر دوستان در ایجاد کتاب‌های موردنیاز برمبنای مباحث جدید استفاده کنیم.

ساعی با اشاره به تأثیر و اهمیت کتاب‌های دکتر مددپور خاطرنشان کرد: چاپ چهارم کتاب‌های دکتر مدد پور پس از گذشت یک دهه با پیگیری‌های ما به نتیجه رسید و انجام شد. ناشر اذعان می‌کرد که این کتاب‌ها پس از انتشار به‌فوریت فروخته می‌شوند که نشان‌دهنده ارزش و اهمیت این آثار نزد علاقه‌مندان و فرهیختگان است.

این استاد علوم ارتباطات تاکید کرد: تلاش ما این است که اگر دو درس در مقطع کارشناسی ارشد درباره آرای متفکران و هنر داشته باشیم از همین کتابها به‌عنوان منبع درسی استفاده کنیم. در این کتابها دسته‌بندی محتوایی و نوع برداشت‌ها و نتیجه‌گیری‌ها به آن هدفی که در دانشگاه سوره دنبال می‌کنیم نزدیک‌تر است.

وی، همچنین تشکیل سلسله کارگاه‌های رمان نویسان را یک نقطه خاص برای دانشگاه سوره عنوان کرد که با تلاش دکتر زرشناس محقق شده است. او بابیان اینکه بیش از ۸۰ جلسه کارگاه نقد کتاب رمان نویسان برگزارشده است گفت: این شیوه هم به لحاظ جنس محتوایی که دارد و نوع ورودی‌ها در تاریخ بعد از مشروطه ایران یک مساله کاملاً منحصربه‌فرد است به‌طوری‌که تمام کسانی که در حوزه نقد ادبی تا به امروز کار می‌کردند فاصله معناداری با مباحثی از این نوع دارند.

ساعی با اشاره به‌ ضرورت انتشار نسخه‌های چندزبانه از کتاب‌های دکتر مدد پور و آثار دکتر زرشناس اظهار داشت: این کتاب‌ها و کارگاه‌ها یک منبع جدی و تأمل‌برانگیز در حوزه علمی خود در سطح جهان محسوب می‌شوند که به اعتقاد بنده می‌توان آنها را در مرزهای دانش بین‌المللی مطرح کرد. در هیچ کجای دنیا از این نوع آثار را نمی‌توانیم پیدا کنیم درنتیجه باید برای نشر آنها به زبان‌های انگلیسی و فرانسه تدبیری بیندیشیم.

وی گفت: بابی را باز کردیم که اگر بشود با اولویت متون آموزشی بتوانیم اقدام‌هایی را انجام دهیم و خروجی‌هایی اکنون مدنظر است که چون کار درازمدتی است و آرام به نتیجه می‌رسد، امیدوارم در دو سه سال آینده برخی از متون اولیه به دست بیاید اگرچه اکنون هم برخی از دوستان کمک کردند و اتفاق هایی افتاده است.

ساعی افزود: باید بگردیم در دیگر جاها که نزدیک تر به ما هستند و می توانند به ما برای ایجاد متون کمک کنند، به یک مباحث جدیدتری دست پیدا کنیم. به عنوان مثال، همین کتاب استاد مددپور، با پیگیری ما مجددا منتشر شد. می خواستم این بحث ها را یک دور مرور کنم. کتاب را قبلا داشتم و آن را به کسی داده بودم در بازار هر چه گشتم نبود و بیش از ۱۰ سال است که تجدید چاپ نشده بود و همه می دانند کتاب های مددپور اگر چاپ شود، به سرعت در بازار فروش می رود و ناشر هم این اذعان را داشت که کتاب های دیگری که از مددپور منتشر می شود، با فوریت به فروش می رسد. برای من هم جای سوال بود که چرا این کتاب منتشر نمی شود. با دوستان رایزنی کردیم که یا امتیاز انتشار کتاب را به دانشگاه بدهید و خودتان یا توسط این انتشارات منتشر کنید که پذیرفتند و چند ماه بعد از پیگیری من، کتاب را به این شکل تجدید چاپ کردند. 

وی ادامه داد: اگر دو درس در مقطع کارشناسی ارشد در آرای متفکران در باب هنر تعلق دارد، از همین منبع درسی حتی المقدور باید برای کلاس استفاده شود. نوع دسته بندی محتواها، نوع ورود، برداشت ها و نتیجه گیری های مددپور با آنچه در دانشگاه سوره دنبال آن هستیم، نزدیک تر است و این برای خود نویسنده هم یک نسخه پیش نویس بوده است. 

ساعی گفت: نویسنده این را نسخه پیش نویس می دانست و امیدوار بود در ویرایش بعدی بتواند آن را کامل کند که در حادثه ای او را از دست دادیم. رویکرد سوم هم این بود که بتوانیم فرآیندهایی را ایجاد کنیم که در قالب آنها یک سری محتوا ایجاد شود که این «کارگاه روایت رمان نویسان» که از تقاضای ما برای ایجاد چنین کارگاه هایی در محضر آقای زرشناس ایجاد شد، خود یک نقطه خاصی است. 

وی افزود: دوستانی که در نقد رمان و مباحث شبیه این کار کرده اند، باید بگویند و تا جایی که می دانم شیوه ورودی که به نقد رمان در این دوره می بینیم و اکنون هم به حدود ۸۰ جلسه سه چهار ساعته رسیده است، این شیوه به لحاظ جنس محتوایی که ارائه می شود و نوع ورودی که استاد زرشناس دارد، به نظرم در تاریخ بعد از مشروطیت نداشتیم و این منحصر به فرد است؛ تمام کسانی که در حوزه نقد ادبی کار می کردند فاصله ای با این جنس از مباحث دارند. 

ساعی اظهار داشت: ما به این جنس محتوایی که ایجاد و مطرح می شد، سعی کردیم نظم دهیم و در نسخه اول این مباحث تصویری منتشر شده و امیدواریم کتاب آن هم به زودی منتشر شود که در فصل سوم آن هستیم و در نهایت سه جلد کتاب خواهد شد. 

وی ادامه داد: کتاب آقای مددپور اگر به زبان انگلیسی منتشر شده بود به یک منبع جدی و مرکز تامل جدی در حوزه علمی خود در سطح جهان تبدیل می شد. توفیق داشتم و عمده کتاب های استاد سرشار را مطالعه کرده ام. مباحثی را که در حوزه ادبیات کودک یا مباحث نقد ادبی مطرح می کند، خوانده ام. به گونه ای در مرزهای دانش، خود در سطح بین المللی است و کاری که ما انجام می دهیم و مباحثی که آقای زرشناس مطرح می کند، به راحتی در کل کره زمین چنین مباحثی از این جنس را پیدا نمی کنید. 

ساعی گفت: باید تدبیری برای آن بیاندیشیم و قدردان این محتوایی که ایجاد می شود، هستم و باید فرآیندهایی ایجاد کنیم که انتشار جهانی در این سطح بدهیم و در این سطح بشود گفت و گو کرد. باید وارد گفت و گوهای جهانی شویم. آنچه در این جا هست ظرفیت جهانی دارد و استادان باید فکر کنند که چگونه می شود باب جدیدی از این گفت و گوهای جهانی ایجاد کرد. 

وی افزود: شأن دومی که ما اینجا حاضر شده ایم، نوعی قدردانی از اتفاقی است که افتاده است. قدردانی از متن و دوستانی که این را رقم می زنند، امید است در قدم های بعدی بیشتر آن را گسترش دهیم.

دکتر محمدرضا سرشار

هنر اسلامی یا هنر مسلمانی

«محمدرضا سرشار» نویسنده و پژوهشگر ادبی در ادامه این نشست با تجلیل از کوشش‌های دکتر زرشناس در اعتلای فرهنگ و ادبیات جامعه اظهار داشت: دکتر زرشناس موردعلاقه خاص مقام معظم رهبری است و همین‌طور موردتوجه شهید مرتضی آوینی بود. درزمانی که شهید آوینی سردبیری مجله سوره را بر عهده داشت مطالب آقای زرشناس آنجا منتشر می‌شد و این ارتباط و آشنایی به این صورت شکل گرفت. وی ازنظر هوش، حافظه و وسعت دانش فردی عمیق و چندبعدی است و به عقیده بنده در بین اهالی قلم، فلسفه و ادبیات به‌ویژه ادبیات داستانی حداقل در نیم‌قرن اخیر چهره بی‌نظیری محسوب می‌شود.

وی سپس با اشاره به اهمیت توجه و تدبر در آثار دکتر مدد پور گفت: زمانی که کتاب‌های ایشان را خواندم به این نتیجه رسیدم که چه گنجینه ارزشمندی در این آثار نهفته است. ادبیات این کتابها تاریخ شفاهی به نظر می‌رسد ولی کاری فوق‌العاده عمیق و ارزشمند محسوب می‌شود به‌طوری‌که تقریباً به همه سؤال‌ها در عرصه هنر اسلامی پاسخ می‌دهد.

این نویسنده و پژوهشگر ادبی تأکید کرد: هنر اسلامی اکنون در مرحله گذار قرار دارد و به معنای واقعی کلمه اسلامی نیست بلکه در بهترین شکل هنر مسلمانی است. به قول دکتر زرشناس باید راه‌هایی را بکوبیم تا آیندگان بیایند و هنر ناب اسلامی را محقق کنند.

وی گفت: یک بار خدمت حضرت آقا بودیم و آقای شهریار زرشناس هم حضور داشت؛ ایشان مورد علاقه خاص حضرت آقا هستند و هم مورد علاقه شهید آوینی بودند. در دوران جوانی که شاید به ۳۰ سالگی هم نرسیده بود و آثار متعددی از استاد در مجله سوره که سردبیری آن را بر عهده داشت، منتشر شد از همانجا با آقای زرشناس آشنا شدیم. 

سرشار افزود: آقای زرشناس از نظر هوش و حافظه و وسعت دانش در زمینه های مختلف و عمق این دانش ذوابعادی و در اهالی قلم امروز بی نظیر است. ما اهالی فلسفه قدری که با ادبیات از نزدیک آشنا باشند، نداریم؛ مانند آقای داوری که در دهه ۵۰ چیزهایی از فروغ و ... را خوانده بود اما با ادبیات داستانی امروز آشنا نیست و در دوره ای در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دعوت کردیم و سوال های زیباشناختی از ایشان داشتیم و تنها کسی که حرف هایش به آنچه می خواستیم نزدیک بود، آقای زرشناس بود. افراد با سن و سال بیشتری هم از استاد دعوت کردند که صاحب سابقه و صاحب نام بودند. 

وی گفت: آقای زرشناس در کار خود از آیات الهی است که به اندازه ای که باید شناخته نشده است و امیدواریم در این دانشگاه بیش از جاهای دیگر قدرشان را بدانیم. در دهه ۷۰ موقعی که دکتر سروش فلسفه کوپر و نسبیت و پست مدرنیسم را مطرح کرده بود، در اوایل ۳۰ سالگی رسما سروش را به مناظره دعوت می کرد و او قبول نمی کرد و ایده های سروش را در آن سن نقد می کرد. 

سرشار تصریح کرد: تواضع استاد یکی از دلایلی است که جایگاه او برای برخی ها شناخته نشده است. استاد یک نمونه در کار خود و در عرصه ادبیات بی نظیر است.

سمت راست: دکتر علی جوادی/سمت چپ: دکتر شهریار زرشناس

غریبگی نظام دانشگاهی با تفکر

«دکتر شهریار زرشناس» پژوهشگر حوزه ادبیات، فرهنگ، سیاست و فلسفه در ادامه این نشست بابیان این‌که نظام دانشگاهی ما نسبت روشنی با تفکر ندارد گفت: در نظام دانشگاهی، ما اسیر فضای بوروکراتیک شدیم یعنی بیشتر آکادمیسین و بوروکرات داریم. از طرفی محور حرکت و محرک نظام دانشگاهی ما نیز بوروکراتیک است و به همین سبب با تفکر کمی غریبه هستیم. این باعث شده تا نظام آکادمیک ما از لحظه تولد یک نظام تقلیدی و معطوف به نیازها باشد و سیر طبیعی، تاریخ و حیات اجتماعی آن نادیده گرفته شود.

وی افزود: در نظام دانشگاهی ما یک پروژه شبه مدرن و صورت‌بندی شده اجرا شد که ثمره طبیعی تاریخ ما نبود بلکه ثمره نظام جهانی بود زیرا آنها می‌خواستند ما را به کشوری پیرامونی تبدیل کنند، بنابراین در فرآیند مدرنیزاسیونی قرار گرفتیم؛ ازاین‌رو دانشگاه نتوانست کارکردهای طبیعی خود را پیدا کند.

دکتر زرشناس در بخش دیگری از صحبت‌های خود با انتقاد از بیگانگی نظام دانشگاهی با تفکر خاطرنشان کرد: این فرآیند حاصل یک سیر طبیعی متفکرانه نبود بلکه کاملاً سویه تقلیدی داشت. وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که هر تئوری که در نظام آکادمی و روشنفکری غرب مطرح می‌شود به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سال بعد در سیستم دانشگاهی ما جای می‌گیرد.

این پژوهشگر حوزه ادبیات و فلسفه در ادامه به غریبه بودن آثار دکتر مدد پور در نظام دانشگاهی اشاره کرد و اظهار داشت: دانشگاه ما نتوانست با جریان بازگشت به خود که در جامعه ایرانی شکل‌گرفته و واقعاً منشأ تحولات بزرگی شده بود و از سویی مرزبندی هویتی مشخصی با رویکرد مقلدانه داشت، نزدیکی معناداری پیدا کند. این اتفاق به این جریان و نظام دانشگاهی ما ضربه زد و سبب شد آثار دکتر مدد پور با ما غریبه باشد.

زرشناس در بخش دوم اظهارات خود به جلسات روایت رمان نویسان در دانشگاه سوره اشاره کرد و گفت: این جلسات برای این تشکیل شد که می‌خواستیم رویکرد متفاوتی را نسبت به آثار ادبی نشان دهیم. افراد معمولاً در فضای نشر، کتاب می‌خرند و مطالعه می‌کنند ولی این خوانش معمولی است. در جلسات روایت رمان نویسان با سطح دیگری آثار ادبی ازجمله بالزاک، داستایوفسکی و کامو مواجه می‌شویم و باطن و عمق معنایی آنها را تفسیر می‌کنیم.

وی با بیان رویکرد تفکری بالزاک در آثارش اضافه کرد: بالزاک اگرچه در زندگی شخصی خود فردی کاملاً برآمد از فضای فرهنگی مدرن بود و عقاید سلطنت طلبانه، اشرافی، سکولار و سودمحور داشت ولی در آثارش که نخستین اشکال از رئالیسم ادبی است ماهیت سودمحوری، سرمایه سالار و استثمارگر جامعه مدرن را نشان داد. در رمان جنایت و مکافات داستایوفسکی نیز این مساله را به شکل دیگری می‌بینیم و متوجه می‌شویم اگر اخلاق فاقد معنای دینی و خدایی باشد رویه آدمی به سمت جنایت می‌رود. این‌ها مورد غفلت واقع شدند و تلاش ما این بود که رمان‌نویسانی را انتخاب کنیم که حال و هوای نیست‌انگاری مدرن را بیان کنند. مشابه این اتفاق را می‌توان در آثار کامو نیز مشاهده کرد که به‌نوعی تقابل با مدرنیته را دنبال می‌کند. انتهای همه این‌ها رساندن یک پیام روشن به مخاطب در خصوص فهم روح زمانه است. اینکه مدرنیته چیست و این وضع شبه مدرنی که در آن به سر می‌بریم چه حالتی دارد و چگونه باید راه نجات و رستگاری را پیدا کرد.

زرشناس با تأکید بر اینکه جلسات روایت رمان نویسان هر سه‌شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ در سالن اجتماعات دانشگاه سوره برگزار می‌شود گفت: سه دوره از این سلسله جلسات سپری‌شده است. دوره اول طی ۱۶ جلسه به آثار بالزاک اختصاص داشت که در این نشست از دی‌وی‌دی‌های آن رونمایی کردیم و به‌زودی همه آنها به‌صورت کتاب منتشر می‌شود. دوره دوم با موضوع آثار داستایوفسکی طی ۵۰ جلسه برگزار شد که نسخه دی‌وی‌دی آن تا پایان امسال آماده و کتاب مفصل آن نیز پس از طی مراحل فنی منتشر می‌شود. دوره سوم نیز مربوط به آثار آلبرکامو است؛ این دوره هم‌اکنون در حال برگزار است که پس از اتمام آن کل دوره به‌صورت لوح فشرده و کتاب منتشر خواهد شد.

آیین رونمایی از محصول چندرسانه‌ای دوره آموزشی روایت رمان نویسان «فصل اول بالزاک» و رونمایی از چاپ چهارم کتاب‌های دکتر محمد مدد پور، شانزدهم دی‌ماه در سالن دکتر عطار زاده دانشگاه سوره برگزار شد.