زخم کاری آلودگی هوا بر پیکر مردم، مرگ بیش از «۲۶ هزار نفر» در سال به‌دلیل نفس کشیدن میان ذرات معلق در هوا، کسانی‌که می‌توانستند حیات را بیشتر تجربه کنند با مرگ زودرس بدرقه ابدی شدند.
سریال آلودگی‌هایی که دیگر فقط برای تهران نیست شهر به شهر نفس کشیدن را سخت کرده است، آسمان در اصفهان، مشهد، اراک، خوزستان و تعدادی دیگر از شهرها تیره شده، دست مسئول و مدیر هم مقابل ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون به نشانه تسلیم بالاست، فقط مدرسه‌ها تعطیل می‌شوند، فروش طرح ترافیک ممنوع می‌شود و تردد خودروها زوج و فرد، بادی هم نمی‌وزد تا با خودش کمی نفس بیاورد؛ فقط در سال ۱۴۰۱، «بیش از ۶ هزار تهرانی به‌دلیل مرگ‌ومیر منتسب به آلودگی هوا جان باختند»، این را رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست به خبرآنلاین می‌گوید، به‌گفته داریوش گل‌علیزاده «خسارت معادل همه این مرگ‌ومیر‌های منتسب به آلودگی هوا ۱۱.۳ میلیارد دلار در ایران و ۳ میلیارد دلار در تهران برآورد شده است.»
مازوت سوزی میان تایید و تکذیب
سال‌هاست فصل سرما با آلودگی هوا گره خورده است، این روز‌ها که می‌رسد سر و صدای چند متهم همیشگی شنیده می‌شود، مازوت سوزی در نیروگاه‌ها، کیفیت پایین سوخت خودروها، تردد خودرو‌های فرسوده، و حمل و نقل عمومی ضعیف در شهرها؛ عواملی که برخی از آن‌ها همواره میان تایید و تکذیب هستند. به این دو اظهار نظر از اعضای شورای شهر تهران توجه کنید؛ سوده نجفی: «شهروندان بدانند که یکی از دلایل آلودگی هوای شهر تهران در ۶ ماه دوم سال مازوت سوزی و موارد اینگونه است.»
و این اظهار نظر، مهدی پیر هادی: «در زمستان سال گذشته نیز در نیروگاه‌های اطراف تهران مازوت‌سوزی انجام شده است، اسناد و مدارک این موضوع وجود دارد. همچنین روز گذشته در جلسه استانداری تهران نماینده پخش و پالایش رسما اعلام کرد که دو نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند.»
اظهار نظر‌هایی که رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست با آن مخالف است، گل‌علیزاده به خبرآنلاین می‌گوید: «دوستان اگر می‌خواهند مصاحبه کنند با من تماس بگیرند تا اطلاعات درست به آن‌ها بدهم، اگر نیروگاهی مازوت بسوزاند کاملا مشخص است و قابل مخفی کردن نیست، نیروگاه‌هایی که آلودگی آن‌ها می‌تواند در آلوده شدن هوای تهران تاثیر بگذارد یکی نیروگاه بعثت تهران است و دیگری نیروگاه منتظرالقائم کرج، که هیچکدام از آن‌ها مازوت نمی‌سوزانند، در اصفهان که آلودگی هوا امسال بار‌ها سبب تعطیلی مدارس شده است نیروگاه‌های اسلام‌آباد و شهید مسلمی شاهین‌شهر هیچکدام مازوت نمی‌سوزاند، در اراک هم همین‌طور است.»
او ادامه می‌دهد: «مثلا الان بخشی از توان نیروگاه شهید رجایی قزوین درحال تعمیر است و بخش دیگر مازوت می‌سوزاند، ما دست بادی که بخواهد آلودگی مازوت سوزی این نیروگاه را از این فاصله دور به تهران برساند می‌بوسیم، چراکه همین باد می‌تواند وضعیت سکون هوای تهران را تغییر دهد و آلودگی را با خود ببرد، اما این‌طور نیست، آلودگی این نیروگاه توسط باد هیچ‌وقت به تهران نمی‌رسد و نهایت مناطقی مانند نظرآباد و اشتهارد را متاثر می‌کند.»
بنزین و گازوئیلی که متهم شدند
بعد از مازوت سوزی در نیروگاه‌ها کیفیت سوخت خودروها متهم دیگر آلودگی هوا در شهرها از جمله تهران هستند. پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در اظهار نظری گفته: «بنا بر گزارش کمیسیون اصل ۹۰ سوخت‌های تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت گاز و ... سوخت‌های مطابق استاندارد ملی نیستند.».
اما گل‌علیزاده معتقد است در کلانشهر‌ها وضعیت کیفیت سوخت قابل دفاع است. او می‌گوید: «ما در محیط زیست و سازمان استاندارد سوخت را آنالیز می‌کنیم، بنزین و نفت‌وگاز (گازوئیل) در کلانشهر‌ها و کل استان‌هایی مانند تهران و اصفهان استاندارد یورو چهار و پنج دارند، نتایج بررسی آن‌ها قابل دفاع است.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا کیفیت بنزین و نفت‌وگاز نه در پالایشگاه بلکه در جایگاه‌های تحویل سوخت بررسی می‌شود یا خیر؟، بیان می‌کند: «ما نه از پالایشگاه‌ها بلکه از جایگاه‌هایی که مردم سوخت‌گیری می‌کنند کیفیت سوخت را بررسی می‌کنیم، کیفیت سوخت در تهران بد نیست، اما خیلی از تهرانی‌ها به شهر‌های شمالی سفر می‌کنند، سوخت در آن استان‌ها استاندارد یورو چهار پنج ندارد، بنابراین بنزینی که از استان‌های اطراف سوخت‌گیری می‌شود هم در تهران سوزانده می‌شود.»
ناکارآمدی حمل و نقل عمومی
از سوخت نیروگاه و خودرو که بگذریم متهم بعدی خودرو‌های فرسوده هستند، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست دراین‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «دلایل آلودگی هوای تهران مانند سال‌های گذشته است و اتفاق جدیدی برای امسال رخ نداده، منابع ثابت و متحرک آلوده کننده هوا نسبت به سال‌های قبل کمتر نشده که بیشتر هم شده است، فقط در تهران نسبت به سال گذشته بین ۳۵۰ الی ۴۰۰ هزار خودرو، و در کل کشور حدود یک میلیون و ۴۷۰ هزار خودرو اضافه شد، درحالی که در مدت مشابه کمتر از ۲۱ هزار خودرو اسقاط و از رده خارج شدند.»
گل‌علیزاده ادامه می‌دهد: «در شش ماهه اول امسال روزانه ۱۱۶ میلیون لیتر مصرف بنزین داشتیم، همین الان هم آمار مصرف سوخت بالا است، ترافیک تهران را مشاهده کنید، این نشان می‌دهد به تردد خودرو‌های شخصی به‌خصوص تک سرنشین اضافه شده برای اینکه حمل و نقل عمومی کارآمدی خود را از دست داده است، در تهران حدود دو هزار و پنجاه اتوبوس درحال حرکت داریم، با این حجم از مسافر درون شهری طبیعتا بار جابجایی مسافر را تاکسی‌های اینترنتی و خودرو‌های شخصی تحمل می‌کنند.»
او می‌گوید: «در کل کشور نزدیک به هفت میلیون خودروی فرسوده وجود دارد، هر سال که می‌گذرد به تعداد و سن این خودروها اضافه می‌شود، از طرفی مصرف سوخت هم افزایش پیدا می‌کند، همه این‌ها یعنی منابع جدید آلوده کننده هوا، بنابراین به دلایل آلودگی هوا چیزی اضافه نشده است، همان دلایل قبلی هستند که تشدید می‌شوند.»
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست بیان می‌کند: «نکته مهم این است که سوخت با کیفیت در کنار خودروی با کیفیت نتیجه مطلوب دارد، اگر سوخت با کیفیت در خودروی فرسوده و بدون استاندارد ریخته شود باز هم انتشار آلودگی دارد.»
زنجیره ناکارآمدی
جلوگیری از آلودگی هوا نیاز به یک زنجیره دارد، سوخت با کیفیت، خودروی استاندارد، مصرف بهینه انرژی و توان بالای حمل‌ونقل عمومی، هرکدام از این موارد هم سازمان و متولی خودش را دارد، قانون هوای پاک هم هست، اما اجرا نمی‌شود، وضعیت آلودگی شهر‌های ایران میان عوامل مشخص و معلومی معلق است، همه می‌دانند دلیل این آلودگی چیست، اما برای حل مسئله انگار از دست کسی کاری برنمی‌آید!