تین نیوز | ابراهیم ترقی‌نژاد: امروز ماراتن مذاکرات هسته‌ای پس از نزدیک به دو سال مذاکرات و رایزنی‌های فشرده و پی‌در‌پی در هتل کوبرگ وین اتریش به پایان می‌رسد و این درحالی است که گفت و گوها برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای میان هیات‌ها ادامه دارد. از دو هفته پیش که هیات‌های ایران و 1+5 به وین آمده، معاونان وزرای امور خارجه شبانه‌روز به رایزنی با یکدیگر پرداخته‌اند و با وجود اختلافاتی اساسی و طی کردن روندی کند، به پیشرفت‌هایی نائل شده‌اند که موجب شده‌است تا وزرای امور خارجه یکی پس از دیگری به وین بیایند. با این حال امروز، نقطه پایان ضرب‌الاجل تعیین شده در مذاکرات هسته‌ای یعنی 30 ژوئن است اما طرفین از ادامه گفت و گوها برای دستیابی به یک توافق سخن می‌گویند. گویی قلب زمان در مذاکرات از طپش ایستاده و زمان متوقف شده‌است.
هرچند در روز دوشنبه وزرای امور خارجه ایران و 1+5 برای انجام رایزنی‌های بیشتر به پایتخت‌های خود بازگشته‌اند تا آخرین پیشنهادات و طرح‌های طرفین را مورد بررسی قرار دهند اما سه‌شنبه وزرا به وین می‌آیند تا آخرین چانه‌زنی‌ها را انجام دهند.
بدبینی فرانسوی، خوش‌بینی روسی
تا زمان نگارش این گزارش تا کنون رایزنی‌های پی در پی متعددی در بالاترین سطح انجام شده‌است. بیشترین رایزنی‌های صورت‌گرفته مربوط به گفت و گوهای محمدجواد ظریف و جان کری وزرای امور خارجه ایران و آمریکا است که تا به امروز چهار نوبت با یکدیگر دیدار کرده‌اند. یکی از این دیدارها که در روز شنبه صورت گرفت بدون نفر سوم و پشت درهای بسته بود. یک دوره رایزنی با لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه، یک دیدار دو جانبه با فلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس، یک رایزنی با فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان، نشست دوجانبه با قائم مقام وزیر خارجه چین و یک گفت و گو با فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا انجام شده‌است. در این دیدارها، بر طبق عادات پیشین سخت‌ترین مواضع از زمان فابیوس بیان شد. وی پیش از ورود به هتل کوبرگ و در جمع خبرنگاران صحن ابراز امیدواری برای به‌دست‌آمدن توافقی مستحکم میان دو طرف، پیش شرط‌های این توافق را این‌چنین برشمرد: این توافق نیازمند سه شرط است.
اول راستی‌آزمایی مبنی بر اینکه اگر لازم باشد ایران اجازه دسترسی به تاسیسات نظامی‌اش را بدهد. دوم پذیرفتن محدودیت زمان‌دار در زمینه تحقیق و توسعه. و سوم اینکه نظام بازگشت سریع تحریم‌ها وجود داشته‌باشد، به این معنا که اگر ایران توافق نهایی را نقض کرد تحریم‌ها به سرعت بازگردند. بر خلاف فرانسه روس‌ها خوش بین‌ترین عضو مذاکرات ایران و 5+1 هستند در حالی که هنوز خبری از سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به وین نیست، وی در گفت‌وگو با بلومبرگ از دستیابی به توافق تا 30 ژوئن سخن گفت. معاون وی سرگئی ریابکوف نیز در روزهای قبل از نگارش 90 درصدی توافق نهایی خبر داده و تأکید کرده بود که می‌توان تا 30 ژوئن به توافق دست یافت. فدریکا موگرینی نیز پس از دیدار با وزیر امورخارجه کشورمان گفت: ما تلاش می‌کنیم تا 30 ژوئن به توافق دست یابیم اما اگر تا آن زمان به توافق نرسیم، پایان دنیا نخواهد بود. درباره تمدید مذاکرات نیز باید بگویم که بحث تمدید مطرح نیست و ما به دنبال تمدید دراز مدت نیستیم. طرفین عزم دستیابی به توافق دارند البته ما باید به تاریخ 30 ژوئن انعطاف پذیر باشیم ولی برای چند روز و نه بیشتر.
توافق لوزان در سایه
زمانی که ایران و 5+1 در لوزان به توافق رسیدند و در مقابل دوربین‌ها و خبرنگاران از دستیابی به راه حل‌های رسیدن به توافق خبر دادند، کمتر کسی گمان می کرد که مسیر پیش رو، راهی پر فراز و نشیب باشد. با این حال، دو ماه گذشته نشان داده است که برخی راهکارهای به دست آمده در لوزان دستخوش تحولاتی شده اند و این تغییرات، دو طرف را با چالش هایی رو به رو ساخته است. این چالش ها که خود را در قالب پرانتزها به نمایش گذاشته است به نظر می رسد در خصوص شفاف سازی ایران، مسئله نظارت بر برنامه هسته ای ایران، PMD و چگونگی لغو تحریم ها و همزمانی تعهدات طرفین باشد.
سه تاریخ طلایی مذاکرات
در شرایطی که ایران و 5+1 بتوانند به توافق احتمالی دست یابند، فقط از یک فاز عملیاتی عبور کرده انند بر اساس آخرین خبرهای دریافتی، سه تاریخ در تقویم مذاکرات هسته‌ای ماندگار خواهد شد؛ روز نخست، روز دستیابی به توافق و اعلام پایان اختلافات خواهد بود. در این روز قرار نیست که تا سندی مورد امضای طرفین قرار گیرد چرا که همانطور که قبلاً گفته شده بود، توافق هسته ای، یک سند بین المللی نیست و یک برنامه اجرایی برای انجام تعهدات طرفین است و برای همین است که به «برنامه جامع اقدام مشترک» نام گذاری شده است. پس از این روز توافق احتمالی به مجالس کشورها خواهد رفت و توافقات به دست آمده مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در روز عملیات نیز طرف مقابل تحریم های خویش را لغو خواهد کرد و ایران نیز به تعهداتش جامه عمل می پوشاند و در واقع، روز عملیات، روز اجرای برجام خواهد بود که این زمان طرفین مفاد توافق را عملی می سازند. مدت زمانی که به نظر می رسد تا سه ماه نیز به طول بیانجامد.
∎
هرچند در روز دوشنبه وزرای امور خارجه ایران و 1+5 برای انجام رایزنی‌های بیشتر به پایتخت‌های خود بازگشته‌اند تا آخرین پیشنهادات و طرح‌های طرفین را مورد بررسی قرار دهند اما سه‌شنبه وزرا به وین می‌آیند تا آخرین چانه‌زنی‌ها را انجام دهند.
بدبینی فرانسوی، خوش‌بینی روسی
تا زمان نگارش این گزارش تا کنون رایزنی‌های پی در پی متعددی در بالاترین سطح انجام شده‌است. بیشترین رایزنی‌های صورت‌گرفته مربوط به گفت و گوهای محمدجواد ظریف و جان کری وزرای امور خارجه ایران و آمریکا است که تا به امروز چهار نوبت با یکدیگر دیدار کرده‌اند. یکی از این دیدارها که در روز شنبه صورت گرفت بدون نفر سوم و پشت درهای بسته بود. یک دوره رایزنی با لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه، یک دیدار دو جانبه با فلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس، یک رایزنی با فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان، نشست دوجانبه با قائم مقام وزیر خارجه چین و یک گفت و گو با فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا انجام شده‌است. در این دیدارها، بر طبق عادات پیشین سخت‌ترین مواضع از زمان فابیوس بیان شد. وی پیش از ورود به هتل کوبرگ و در جمع خبرنگاران صحن ابراز امیدواری برای به‌دست‌آمدن توافقی مستحکم میان دو طرف، پیش شرط‌های این توافق را این‌چنین برشمرد: این توافق نیازمند سه شرط است.
اول راستی‌آزمایی مبنی بر اینکه اگر لازم باشد ایران اجازه دسترسی به تاسیسات نظامی‌اش را بدهد. دوم پذیرفتن محدودیت زمان‌دار در زمینه تحقیق و توسعه. و سوم اینکه نظام بازگشت سریع تحریم‌ها وجود داشته‌باشد، به این معنا که اگر ایران توافق نهایی را نقض کرد تحریم‌ها به سرعت بازگردند. بر خلاف فرانسه روس‌ها خوش بین‌ترین عضو مذاکرات ایران و 5+1 هستند در حالی که هنوز خبری از سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به وین نیست، وی در گفت‌وگو با بلومبرگ از دستیابی به توافق تا 30 ژوئن سخن گفت. معاون وی سرگئی ریابکوف نیز در روزهای قبل از نگارش 90 درصدی توافق نهایی خبر داده و تأکید کرده بود که می‌توان تا 30 ژوئن به توافق دست یافت. فدریکا موگرینی نیز پس از دیدار با وزیر امورخارجه کشورمان گفت: ما تلاش می‌کنیم تا 30 ژوئن به توافق دست یابیم اما اگر تا آن زمان به توافق نرسیم، پایان دنیا نخواهد بود. درباره تمدید مذاکرات نیز باید بگویم که بحث تمدید مطرح نیست و ما به دنبال تمدید دراز مدت نیستیم. طرفین عزم دستیابی به توافق دارند البته ما باید به تاریخ 30 ژوئن انعطاف پذیر باشیم ولی برای چند روز و نه بیشتر.
توافق لوزان در سایه
زمانی که ایران و 5+1 در لوزان به توافق رسیدند و در مقابل دوربین‌ها و خبرنگاران از دستیابی به راه حل‌های رسیدن به توافق خبر دادند، کمتر کسی گمان می کرد که مسیر پیش رو، راهی پر فراز و نشیب باشد. با این حال، دو ماه گذشته نشان داده است که برخی راهکارهای به دست آمده در لوزان دستخوش تحولاتی شده اند و این تغییرات، دو طرف را با چالش هایی رو به رو ساخته است. این چالش ها که خود را در قالب پرانتزها به نمایش گذاشته است به نظر می رسد در خصوص شفاف سازی ایران، مسئله نظارت بر برنامه هسته ای ایران، PMD و چگونگی لغو تحریم ها و همزمانی تعهدات طرفین باشد.
سه تاریخ طلایی مذاکرات
در شرایطی که ایران و 5+1 بتوانند به توافق احتمالی دست یابند، فقط از یک فاز عملیاتی عبور کرده انند بر اساس آخرین خبرهای دریافتی، سه تاریخ در تقویم مذاکرات هسته‌ای ماندگار خواهد شد؛ روز نخست، روز دستیابی به توافق و اعلام پایان اختلافات خواهد بود. در این روز قرار نیست که تا سندی مورد امضای طرفین قرار گیرد چرا که همانطور که قبلاً گفته شده بود، توافق هسته ای، یک سند بین المللی نیست و یک برنامه اجرایی برای انجام تعهدات طرفین است و برای همین است که به «برنامه جامع اقدام مشترک» نام گذاری شده است. پس از این روز توافق احتمالی به مجالس کشورها خواهد رفت و توافقات به دست آمده مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در روز عملیات نیز طرف مقابل تحریم های خویش را لغو خواهد کرد و ایران نیز به تعهداتش جامه عمل می پوشاند و در واقع، روز عملیات، روز اجرای برجام خواهد بود که این زمان طرفین مفاد توافق را عملی می سازند. مدت زمانی که به نظر می رسد تا سه ماه نیز به طول بیانجامد.
نظر شما