مریم سالاری
خبرنگار اعزامی «ایران» به «وین»


عقربه‌های ساعت از ضرب‌الاجل 7 جولای (سه‌شنبه شب) هم گذشت اما تب و تاب مذاکرات هسته‌ای فروکش نکرد. با خاتمه مهلت مذاکره، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در میانه‌های ظهر سه‌شنبه به میان خبرنگاران چشم‌انتظار آمد و اعلام کرد که مذاکرات هسته‌ای برای سه روز دیگر (تا جمعه) ادامه خواهد یافت. اگرچه ثانیه‌های طلایی برای تیم امریکایی که باید تا پایان 9 جولای (امشب) متن مکتوب توافق را تحویل قانونگذاران امریکایی دهند، رو به اتمام است اما بنابر شنیده‌ها وین همچنان شاهد ماراتن نفسگیر هسته‌ای ایران و قدرت‌های طرف مذاکره‌اش خواهد بود. خبر تمدید احتمالی در حالی میان خبرنگاران می‌چرخد که شمارش معکوس برای تیم امریکایی برای رساندن متن توافق احتمالی به کنگره آغاز شده است. وزیر خارجه امریکا و معاونانش برای جلوگیری از دادن مهلت اضافه به نمایندگان کنگره برای نظارت بر توافق احتمالی، رایزنی‌های پنهانی را برای خرید 48 ساعته زمان از مجلس امریکا شروع کرده‌اند؛ تلاشی که با هدف رایزنی‌های بیشتر با تهران و پایان بخشیدن به مذاکراتی صورت می‌گیرد که به گفته مقامات ایرانی بخش‌های مهم و کلیدی اختلافات آن حل و فصل شده است. اگرچه همچنان انگشت اتهام طولانی شدن مذاکره بعد از پایان ضرب‌الاجل 7 جولای از سوی محافل غربی، به سمت ایران نشانه رفته است، اما عراقچی، عضو ارشد تیم هسته‌ای کشورمان با بیان اینکه ضرب‌الاجل‌های طرف مقابل که به دلیل برخی ملاحظات داخلی کشورشان مطرح می‌شود، مشکل تیم ایرانی نیست اعلام کرد که «مقامات ایرانی آمادگی دارند تا هر وقت که لازم باشد برای به سرانجام رسیدن مذاکرات در وین بمانند.»
عراقچی: اختلافات اساسی
و کلان شاید دو سه مورد بیشتر نباشد
ساعاتی پس از آنکه موگرینی از ادامه‌دار شدن دوباره مذاکرات تا جمعه خبر داد، عضو ارشد تیم هسته‌ای کشورمان از ماجرای این کش و قوس‌دار شدن زمان مذاکره رمزگشایی کرد. سید عباس عراقچی با تأکید بر این مسأله که آمادگی داریم تا هر زمانی که لازم باشد در وین بمانیم، اعلام کرد که «متن اصلی توافق جامع هسته‌ای تقریباً کامل است و جز چند پاراگراف که نیاز به تصمیم‌گیری وزیران دارد، چیزی باقی نمانده است.» عراقچی با بیان اینکه «درباره ضمیمه هسته‌ای نیز بحث‌ها بین صالحی و مونیز در حال انجام است و پیشرفت‌های خیلی خوبی داشته و به مراحل پایانی نزدیک می‌شود»، افزود: «ضمیمه تحریم‌ها نیز بالای ۹۵ تا ۹۶ درصدش تمام است، شاید دو سه موضوع کوچک باقی مانده است. ضمیمه همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای با ایران نیز تقریباً کامل است. ضمیمه مربوط به کمیسیون مشترک غیر از دو سه مورد اختلافی تقریباً نهایی است و ضمیمه آخر که مربوط به برنامه اجرایی توافق که اقدامات دو طرف در چه جدول زمانی برگزار خواهد شد، هنوز در دستور کار است چون اول باید همه مسائل حل شود و بعد ترتیبات زمانی آن مشخص شود.» عراقچی همچنین اشاره داشت که بحث و جمع‌بندی‌ها درباره تحریم‌های اصلی یعنی تحریم‌های اقتصادی و مالی به پایان خوبی رسیده است اما درباره تحریم تسلیحاتی اختلافات ادامه دارد. این دیپلمات ارشد ایرانی درباره اختلافات باقی مانده خاطرنشان کرد: «درباره اختلافات اساسی و کلان شاید دو سه مورد بیشتر نباشد و در مرحله بعدی اختلافاتی با اهمیت کم‌تر وجود دارد که شاید 7 تا 10 مورد باقی مانده باشد. در برخی جزئیات فنی و تکنیکی برخی اختلاف‌ها و پرانتزهایی موجود است که اگر بشماریم، نمی‌دانم چندتا می‌شود. در عین حال تعداد اختلاف‌ها انگشت‌شمار شده و بین وزیران در حال بحث است؛ البته اینکه کم شده‌اند ولی همچنان باقی مانده‌اند نشان‌دهنده اهمیت این موضوعات است و برای همه طرف‌ها این مسائل اهمیت زیادی دارد و هنوز بحث‌ها برای اینکه مشخص شود چطور می‌توان به راه‌حل بینابین رسید ادامه دارد.» اظهارات عراقچی حاوی پیغامی هم به کشورهای 1+5 هم بود: طرف مقابل دلبستگی به تحریم‌ها را کنار بگذارد و به این ترتیب مسیر رسیدن به توافق را مسدود نسازد.
موضوعاتی که همچنان
محل رایزنی است
سوای اطلاعات کلی که دیپلمات‌ها در اظهارات رسمی با خبرنگاران در میان می‌گذارند، شنیده‌ها از جزئیات جدال بر سر موضوعاتی خبر می‌دهد که مانع تمام شدن مذاکره در زمان وقت اضافه شده است؛ مسائلی که تفاهم زیادی درباره آن صورت گرفته اما تصمیمات سیاسی را برای بستن پرونده آن می‌طلبد. در میان این موضوعات مسأله قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که قرار است بلافاصله بعد از توافق احتمالی با ایران صادر شود، هنوز محل رایزنی طرف‌ها قرار دارد. بنا به گفته دیپلمات ها پیشرفت‌های بسیار خوبی درباره نگارش این متن صورت گرفته است. به گفته ناظران و صاحبنظران بین‌المللی، صدور این قطعنامه برای ایران تاریخ ساز خواهد شد زیرا برای نخستین بار در جهان؛ کشوری که خود موضوع قطعنامه فصل هفتم شورای امنیت قرار می‌گیرد، در مذاکرات لغو این قطعنامه حضور دارد و در نگارش آن مشارکت می‌کند. آنجایی که حضور عضوی غیر از اعضای شورای امنیت سازمان ملل در نگارش یک قطعنامه این شورا جزو قوانین این نهاد بین‌المللی نیست پس از این منظر ایران یک شرایط استثنایی را در تاریخ شورای امنیت رقم خواهد زد.
جدل قاطع ظریف
با دیپلمات‌های غربی
برخی منابع جلسه دوشنبه  وزرای خارجه ایران و 1+5 را به شدت تلخ و تند توصیف و گفتند جلسه دو شب پیش وزرای خارجه جو خوبی نداشت و مذاکرات تا لبه پرتگاه پیش رفت. این منابع افزودند که طرف های غربی سعی داشتند پایه های برخی از تحریم ها همچنان باقی بماند.
به گفته ی این منابع، در جلسه ی دوشنبه شب وزرا که تصاویر منتشره از آن نیز شدت جدیت بحث آنان را نشان می داد، طرف های غربی درخواست های زیاده خواهانه خود را مطرخ کردند. بحث ها به حدی اوج گرفت که طرفین یکدیگر را به ترک میز مذاکره تهدید کردند.
موضوع تحریم‌های تسلیحاتی نیز از دیگر اختلافات جدی همین شب بود که بنا به شنیده‌ها به جدلی تلخ میان وزیران خارجه ایران و کشورهای طرف مقابل منجر شده است.
ظریف در این نشست در واکنش به مخالفت‌ها با لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران و اظهارات وزیر خارجه انگلیس که گفته بود ایران تهدیدی برای منطقه است، با فریاد بر سر همتایان خارجی خود، یادآور حمایت تمام عیار کشورهای غربی از حمله نظامی عراق به ایران شده و همچنین به حمایت کلان تسلیحاتی و فروش گسترده سلاح‌های نظامی به عربستان سعودی اشاره کرده است. این واکنش پس از آن رخ داد که موگرینی در پاسخ به مخالفت قاطع ایران با برداشته نشدن تحریم‌های تسلیحاتی گفت: «پس برویم خانه‌هایمان» و ظریف نیز می‌گوید: «هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکنید» که در این لحظه سرگئی لاوروف نیز با اشاره دست می‌گوید، «و یک روس را.» شاهدان فریادهای بلند ظریف بر سر حاضران را در تاریخ مذاکرات هسته‌ای که ایران با قدرت‌های بزرگ داشته، کم‌سابقه توصیف کردند. عراقچی درباره این موضوع مورد اختلاف گفته است: «براساس قطعنامه ۱۹۲۹ تحریم تسلیحاتی علیه ایران وجود دارد و خواسته ما این است که باید در این توافق موضوع تحریم‌ها به طور کلی کنار گذاشته شود و طرفین مقابل از تحریم‌ها دل بکنند.» با وجود این جدل‌ها یک دیپلمات ایرانی در وین گفت که ایران پیشنهادهای سازنده‌ای برای حل موضوعات مورد اختلاف ارائه کرده است. وی گفت: «هیچ انعطافی موجب تغییر خطوط قرمز نیست زیرا این خطوط قابل شکستن هم نیست، ما از خط قرمزها عبور نمی‌کنیم. » وی در عین حال تأکید کرد: «فکر می‌کنیم خطوط قرمز ایران مانع توافق نیست.»
ظریف: رابطه با موگرینی
و وزیران 1+5 بر اساس احترام متقابل است
البته ساعاتی پس از انتشار اخبار مربوط به بروز جدل در مذاکرات و میان وزرای خارجه، یک عضو تیم مذاکره کننده ایران به نقل از محمد جواد ظریف، گفت: «خانم موگرینی نقش بسیار مثبت و سازنده ای در مذاکرات داشته و همواره احترام متقابل بر روابط ما حاکم بوده است». به گزارش «ایرنا» این عضو تیم مذاکره کننده به نقل از وزیر امور خارجه افزود: «امروز (چهارشنبه) هم ملاقات بسیار مثبت و سازنده ای داشتیم». وی اضافه کرد: «همین امر در مورد سایر وزرای حاضر در مذاکرات نیز صادق بوده و علیرغم اختلافات سیاسی، روابط کاری همواره بر اساس احترام متقابل بوده است».
در همین زمینه، سخنگوی موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز طی پیامی در شبکه اجتماعی توئیتر، روابط صادقانه را بر اساس صداقت و احترام متقابل دانست. به گزارش «ایلنا»، «کاترین ری» در این پیام توئیتری تاکید کرد که «روابط صادقانه بر اساس باز بودن، صداقت و احترام متقابل است».
صف‌آرایی موافقان و مخالفان لغو تحریم تسلیحاتی
رایزنی ایران بر سر تحریم‌های تسلیحاتی در حالی است که در این خصوص میان کشورهای گروه 1+5 اختلاف وجود دارد. در همین ارتباط یک دیپلمات اروپایی در گفت‌وگو با رسانه‌های غربی گفت: «در مورد لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، چین و روسیه هر دو با اتخاذ موضعی مشترک خواستار لغو این تحریم‌ها شده‌اند؛ این در حالی است که امریکا و انگلیس بشدت با این خواسته ایران مخالفت کرده‌اند.» این دیپلمات اروپایی که خواست نامش فاش نشود، تصریح کرد: «اما در این میان فرانسه، دیگر کشور مذاکره کننده عضو گروه 1+5 نه با لغو این تحریم‌ها مخالفت و نه با آن موافقت کرده است.» این دیپلمات غربی در توضیح دلیل سردرگمی فرانسه در مورد این موضوع می‌گوید: «اگر تصمیم‌گیری در این مورد در اختیار فابیوس وزیر خارجه فرانسه بود، قطعاً جواب فرانسه نیز مانند امریکا و انگلیس منفی بود؛ اما به نظر می‌رسد اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه تمایل دارد این تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران لغو شود چرا که هیچ بازاری برای فرانسه در صادرات تسلیحات نظامی مثل ایران نخواهد بود.»
تغییر برنامه وزیران خارجه 1+5 به وقت وین
ادامه پیدا کردن گفت‌وگوهای هسته‌ای باعث شد وزیران خارجه کشورهای طرف مذاکره برنامه‌های خود را برای ماندن در وین تغییر دهند. در حالی که وزیران خارجه ایران، امریکا و آلمان همراه رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصمیم به ماندن در وین گرفتند، مقامات بلندپایه دیپلماتیک فرانسه، انگلیس، روسیه و چین راهی کشورهای خود شدند تا در روزهای آخر و لحظات مهم تصمیم‌گیری به هتل کوبورگ بازگردند. به گفته یک منبع آگاه نزدیک به هیأت آلمانی، مذاکرات هسته‌ای ایران موجب تعویق سفر فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان به کوبا شد. وی قرار بود به عنوان اولین وزیر خارجه آلمان بعد از انقلاب سال 1959 کوبا به ‌هاوانا سفر کند. در ادامه برنامه‌های دیروز کوبورگ، معاونان وزیر امور خارجه صبح چهارشنبه، گفت‌وگوها را برای رفع اختلاف‌های نهایی با معاون وزیر خارجه امریکا و دستیار ویژه اوباما از سر گرفتند. پس از آن صالحی و مونیز کار را جداگانه دنبال کردند. در همین حال ظریف هم با موگرینی به گفت‌وگو پرداخت.
سفر سازنده معاونان آمانو
به تهران
همزمان با تلاش‌های دیپلماتیک در کوبورگ، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم اعلام کرد سفر مقامات ارشد این آژانس به تهران در روز دوشنبه باعث ایجاد پیشرفت‌های جدیدی شده است، اما هنوز تلاش بیشتری برای حل اختلافات ایران و آژانس نیاز است. بنا بر گفته آژانس، تیمی از مقامات ارشد این نهاد فنی روز دوشنبه برای انجام گفت‌وگوهای سازنده و پیشرفت در حل اختلافات میان دو طرف، سفری را به تهران داشتند. این سفر پس از دیدار یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با مقامات ایرانی انجام شد و طی آن پیشرفت‌های جدیدی حاصل شده است. همچنین ایران و آژانس به گفت‌وگوهای خود برای رفع اختلافات ادامه خواهند داد.
مذاکره روی خط داغ
به هر روی؛ با تعیین متوالی ضرب‌الاجل‌های جدید و با وجود اینکه امریکایی‌ها تا پایان 9 جولای (پنجشنبه شب) برای ارائه توافق به کنگره وقت دارند، مذاکرات همچنان ادامه دارد. در صورتی که تیم امریکایی موفق نشود زمان بیشتری از کنگره برای تحویل متن توافق بگیرد، مدت بررسی توافق در کنگره به جای یک ماه به دو ماه تبدیل خواهد شد. با این حال هیچ یک از طرفین بویژه تیم کشورمان حاضر نیست دستیابی به خواسته‌های خود را قربانی ملاحظات داخلی کشورهای طرف مذاکره کند. به گفته ناظران، افزایش مدت یک ماه بازبینی توافق توسط کنگره به 60 روز، می‌تواند به سناتورهای جمهوریخواه کنگره برای بررسی توافق هسته‌ای و اعلام نظر پیرامون آن، فرصت بیشتری دهد و این، امتیازی به نفع آنان است. پیش‌تر مقرر شده بود که اگر توافق هسته‌ای ایران پس از 9 جولای به کنگره داده شود، به دلیل تعطیلات تابستانی کنگره و تداخل نداشتن با تعطیلات نمایندگان مدت بازبینی توافق هسته‌ای ایران در کنگره از 30 روز به دو ماه افزایش خواهد یافت. با وجود این مشکلات، طرفین تلاش می‌کنند گام نخست یعنی دستیابی به توافق را برداشته و پس از آن به جنگ با توفان مخاطرات داخلی و خارجی مخالفان روند.