به گزارش خبرنگار ایرنا، ماه های محرم و صفر در استان سمنان شور و حال خاصی دارد. به طوری که شهرهای استان سمنان در روزهای تاسوعا و عاشورا میزبان خیل عظیم عزاداران است. همه مردم از پیر و جوان و حتی کودکان و نونهالان تمام تلاششان را می کنند تا برنامه های ماه محرم در استان سمنان به صورت باشکوهی برگزار شود.
محرم از سال های دور در استان سمنان بسیار شورانگیز و در شان عزاداری سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) برگزار می شده است، آیین نخل‌گردانی، یاعباس یا عباس، چل چلا، وا زینب و سنگ‌زنی، از جمله شیوه‌های منحصر به فرد عزاداری در سوگ شهادت سید و سالار شهیدان امام حسین(ع) در استان سمنان است که به ثبت ملی رسیده اند و نشان از تاریخی بودن ارادت مردم این خطه به فرهنگ عاشورا است.
در سمنان تکایا، هیات ها، مساجد و اماکن مذهبی چون حرم مطهر امامزاده یحیی(ع)، امامزاده علی ابن جعفر(ع) و مساجد در ماه‌های محرم و صفر از عزاداران حسینی پذیرایی و مداحان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در سوگ شهادت امام حسین(ع) و یاران با وفایش نوحه‌سرایی می کنند.
احیای سنت «عزاداری در صحرا» در شهر سمنان
مردم شهر سمنان طی یک رسم چندساله در زمان غروب و از شب تاسوعا تا عصر عاشورا به مدت سه روز به کویر خوریان در ۱۵ کیلومتری جنوب این شهر می‌روند و در پهنه خلوت صحرا به عزاداری برای سرور و سالار شهیدان و خاندان آن حضرت می پردازند.
این آیین به صورت جمع خانوادگی و حتی با امکان استفاده از خودرو برنامه ریزی می شود و بردن این آیین به دل صحرا، حال و هوای خاصی ایجاد و امکان خلوت و دلدادگی برای مومنان را فراهم می کند.
حضور خالصانه خانواده ها به همراه فرزندانشان بدون هیچ گونه تکلف و فقط با برافراشتن تعدادی پرچم های سرخ‌رنگ به یاد حرمت خون ثارالله(ع) رنگ و رویی دیگر به گستره صحرای خوریان می بخشد و حتی پای بسیاری از ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت(ع) را که اهل این شهر نیستند را نیز به این مکان و این آیین می کشاند.
آیین ویژه «نخل گردانی» در شهرهای مختلف استان سمنان
آیین نخل گردانی در تکیه جهادیه سمنان با سابقه ای بیش از ۱۰۰ سال با شور و نوای خاصی همزمان با تاسوعای حسینی برگزار می شود.
آیین نخل گردانی تکیه جهادیه سمنان با سابقه ای بیش از ۱۰۰ سال با شور و نوای خاصی همزمان با تاسوعای حسینی برگزار می شود.در این روز عزاداران حسینی، نخلی را که نمادی از تابوت امام حسین (ع) است، با پارچه های سبز و مشکی متبرک شده به بارگاه آن حضرت می پوشانند. نخل بیشتر از چوب و در برخی موارد آهن ساخته می شود و وزن آن به بیش از یک تن می رسد.
در این مراسم نخل هایی از محله های نزدیک در تکیه به هم می پیوندند و با فریاد «یا حسین و یا ابالفضل» دور تکیه گردانده می شوند.
حاجت مندان نیز سیب های سرخ و سفید خود را در محفظه ای که در نخل وجود دارد، قرار می دهند و در پایان مراسم تعدادی از آن را برای تبرک پس می گیرند.
نخل گردانی تکیه جهادیه با نوای سنج و دمام حال و هوای سوگواری حسینی را بیشتر می کند.
آیین سنتی خیمه سوزان در سرخه
از مراسم‌های معنوی که هرساله با فرارسیدن ماه محرم در روزهای تاسوعا و عاشورا در سرخه برگزار می‌شود، مراسم خیمه سوزان است.
مراسم خیمه سوزان طی ۲ روز برگزار می شود که روز نهم محرم با یادآوری سنگدلی دشمنان با حمله و آغاز درگیری در صحرای کربلا و خیمه سوزان و همچنین در روز دهم محرم با یادآوری واقعه غارت چادرها و به اسارت رفتن خاندان امام حسین(ع) برگزار می‌شود.
طی این آیین، دسته عزاداری عرب با افرادی با لباس عرب و با اشعار مخصوص در قالب دسته سینه‌زنی در روزهای تاسوعا و عاشورا به‌طرف قتلگاه یا آیین خیمه سوزان حرکت می‌کنند.
آیین خیمه سوزان اوج قساوت و وحشی‌گری سپاه عمر بن سعد و ابن زیاد را در واقعه عاشورا به تصویر می‌کشد و این مراسم معنوی به شماره ۲۳۴۱ در سال ۱۳۹۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آیین بردن نخل به بالای «کوه تاسوعا» در مهدیشهر
مراسم نخل گردانی در مهدیشهر هم همزمان با روز ششم محرم، در حسینیه اعظم مهدیشهر با مرثیه سرایی به زبان محلی برگزار می شود، نخل با پارچه های سبزرنگ پوشانده می شود و در روز نهم محرم همزمان با روز تاسوعا، پس از گرداندن در شهر به بالای کوهی موسوم به «کوه تاسوعا» برده می شود. مردم مهدیشهر در بالای این کوه به عزاداری می پردازند و پس از غروب آفتاب به پایین کوه می آیند و پارچه های سبز نخل را با پارچه های سیاه تعویض کرده و به اصطلاح نخل را برای روز عاشورا سیاه پوش می کنند.
رسم زانوزدن در روستای لاسجرد
رسم زانو زدن در روستای لاسجرد در هیچ یک از استان‌های کشور وجود ندارد. نوحه خوانی مراسم زنجیرزنی زانو، با لهجه لاسجردی است و اوج غم و اندوه واقعه عاشورا را به زبان محلی بیان می کند.
هیات زنجیرزنی در روستای لاسجرد شهرستان سرخه استان سمنان، زنجیرزنی بی نظیر و نمونه ای از نظر نظم، ترتیب، ترکیب، نوحه، هم نوایی و هم صدایی، حرکات و نحوه زنجیرزنی اجرا می کنند.
آیین شاطری جَزَن
آیین مذهبی «شاطری جزن» از جمله آثار ثبت ملی است که همه ساله در روز عاشورای حسینی در روستای جزن دامغان برگزار می شود، باوری مذهبی در بین اهالی این روستا وجود دارد که این رسم با پوشش خاص اجرا می شود.
مردان روستای جزن با پوشیدن لباسی خاص از ساعت ۶ صبح در آیینی آغاز به فراخوانی دیگران به یاری به حضرت امام حسین(ع) می کنند.
این آیین به شماره ثبت ۶۴۹ در فهرست آثار ملّی ایران به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی به ثبت رسیده است.
در دوران صفویه افراد چالاکی جلوی موکب‌ها می‌دویدند و راه را باز می‌کردند، این رسم با نام «شاطری» معروف بود، اما هم اکنون افرادی با پوشش خاص در حالی که چوب دستی در دست می‌گیرند، جلوی مراسم تعزیه راه می‌روند و به عبارتی راه را باز می‌کنند.
آیین «وا زینب»
برخلاف سایر شهرها، روز ۱۱ محرم در دامغان جزو تعطیلات محسوب می شود. زیرا در این روز همه مردم این شهر در مراسم یازدهم محرم شرکت می کنند. در این مراسم دسته های عزاداری و سینه‌زنی از روستاها و تکایای شهرستان دامغان از حسینیه حضرت ابوالفضل(ع) تا آرامگاه بکیر بن اعین را می پیمایند و مراسم سوگواری پرشوری برگزار می کنند، این عزاداری که به «وا زینب(س)» موسوم است تا ظهر ادامه دارد.
آیین سنگ زنی
در روستای اعلاء سمنان عزاداران با در دست داشتن دو تکه چوب صیقل داده شده و دایره ای‌شکل به اندازه کف دست با قطر تقریبی هفت سانتیمتر، همراه با آهنگ نوحه و در دو شیوه تک ضرب و سه ضرب، در ششم محرم به عزای سالار شهیدان به سنگ‌زنی و عزاداری می پردازند.
همچنین در عاشورا، در کهن آباد بنیز ا برگزاری همین آیین ویژه سنگ زنی شور و حال خاصی می گیرد، این مراسم قدمتی ۸۰۰ ساله دارد.
آیین «یا عباس یا عباس»
در روز پنجم محرم در شاهرود، مردم به یاد جانفشانی های سردار دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) آیین «یا عباس یا عباس» برگزار می کنند.
این آیین که اوج سوگواری مردم در مظلومیت تشنه لبان کربلاست، طبق آداب و سنت های قدیمی همه ساله در عصر روز پنجم محرم با به راه افتادن دسته های چاوش خوانی و سینه زنی با حضور انبوه عزاداران حسینی در محدوده بافت قدیمی شهر شاهرود برگزار می شود.
در این مراسم جوانان در طبقه پایین تکیه بزرگ شهر، بر سرزنان، فریاد «یا عباس یا عباس» سر می دهند و زنان در بخش بالایی تکیه سوگواری می کنند.
آیین چِل چلا
مردم مجن شاهرود هم با مراسمی که به زبان محلی «چل چلا» می گویند، در شب سوم محرم همزمان با غروب آفتاب در تکیه بزرگ شهر جمع می شوند و پس از آب و جارو و مفروش کردن تکیه، چهل پایه چراغ را آماده می کنند و دور تکیه می گذارند. سپس بزرگ تکیه که به وی «بابای تکیه» می گویند با حضور مردم و خدام تکیه نوحه سرایی را آغاز می کند. دعای فرج، صد صلوات، زیارت عاشورا و سایر ادعیه سفارش شده در این مراسم تا طلوع خورشید قرائت می شود.
به گزارش خبرنگار ایرنا، یک هزار هیات مذهبی ثبت شده در استان سمنان وجود دارد که بیش از نیمی از این هیات‌ها در محرم نقش‌آفرینی دارند.