الف) طبق ماده 95 مقررات عمومی سیر و حرکت راه آهن ( نسخه 1392) ، قبل از حرکت قطار از ایستگاه باید آزمایش ترمز انجام شود تا از ﺳـﺎﻟﻢ و ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑﻮدن ﺗﺮﻣﺰ واﮔن های ﻗﻄﺎر اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد. در ماده 1-95 دستور العمل آزمایش ترمز توضیح داده شده است. طبق این دستور العمل ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﻛﺖ ﻗﻄﺎر ، ﺑﺎزدﻳﺪ ﻛﻨﻨـﺪه آﻻت ﻧﺎﻗﻠـﻪ در ﻣﻌﻴـﺖ رﺋﻴﺲ ﻗﻄﺎر باید آزمایش ترمز را انجام دهد و ﭘﺲ از ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن ، درصد وزن ترمز را محاسبه و ﺑﺮگ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺮﻣﺰ را ﺻﺎدر و ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮل اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ. برگه آزمایش ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ ﻗﻄﺎر ﺑﻪ ﻟﻜﻮﻣﻮﺗﻴﻮران ﺗﺴﻠﻴﻢ  می ﮔﺮدد. ماده 2-95 به آزمایش فنی ترمز دستی واگن می پردازد. طبق ماده 3-95 ، صدور و تحویل ﺟﻮاز ﺗﺮﻣﺰ ﺑﻪ ﻟﻜﻮﻣﻮﺗﻴﻮران ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـی آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗﻄـﺎر از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﻣﺰ ﻫﻮا و ترمز دستی و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر فنی ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺮﻛﺖ در آن ﻣﻨﻄﻘﻪ است.

ب) کلیه پرسنل سیر و حرکت راه آهن قبل از شروع خدمت مقررات عمومی حرکت را آموزش می بینند.

بیشتر بخوانید:

• فرار قطار همچنان کشته می سازد و ویران می کند، نگاهی به سانحه قطار باری بندرعباس

• کمیسیون عالی سوانح راه آهن کجاست؟

پ) مطابق اخبار منتشر شده، روز دوشنبه ۱۲تیرماه 1402، حدود ساعت ۴ صبح یک قطار باری حامل گندله از ایستگاه انشعاب به سمت بارکو (محل تخلیه مواد معدنی توسط واگن برگردان) حرکت می کند، فاصله این دو نقطه حدود ۱۰ کیلومتر است، ۵ کیلومتر اول فراز و ۵ کیلومتر دوم شیب است، پس از گذر قطار از قسمت فراز خط، مشخص می شود که قطار ترمز ندارد، رئیس قطار و مانورچی بیرون می پرند اما راننده در لکوموتیو می ماند، قطار به سمت بارکو سرعت می گیرد و با سرعت حدود ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت به واگن های متوقف در خطوط واگن برگردان برخورد می کند. در این سانحه لکوموتیو و بیش از ۳۰ واگن آسیب شدید دیده اند و راننده نیز کشته شده است، خساراتی هم به یکی از واگن برگردان ها وارد شده است.

 ت) بعد از یک هفته از رخداد ( تا زمان تنظیم این یادداشت) ، شرکت راه آهن هیچ اطلاعیه ای در مورد سانحه نداده است.

1. نه کمیسیون سوانح ناحیه و نه کمیسیون عالی سوانح راه آهن هیچ گزارشی از سانحه ارائه نکرده اند. این در حالی ست که طبق آیین نامه اجرایی کمیسیون های سوانح راه آهن ، کمیسیون سوانح ناحیه موظف است به سرعت در محل حاضر شده و ضمن تهیه کروکی صحنه و بررسی علل و عوامل وقوع آن، صورت جلسه وضعیت سانحه را تنظیم و تحقیقات اولیه را از مباشران، مسببان و شاهدان معمول و اظهارات آنان را در برگ تحقیق قید کند. در مواردی که سوانح ریلی منجر به قتل یا جرح شود، نماینده نیروی انتظامی راه آهن نیز باید همراه کمیسیون اعزام شود. همچنین با حضور همه اعضا و تعیین خسارات وارده به ناوگان، خط و ابنیه فنی، علائم، تأسیسات و تجهیزات، افراد و دیگر موارد ناشی از سانحه، علت یا علل وقوع سانحه، مسئول یا مسئولان آن و میزان مسئولیت هر یک را در صورتجلسه ای تعیین کند [1].
2. این بار اول نیست که قطار بدون ترمز وارد بلاک شده و فاجعه آفریده است و اهالی راه آهن با ابعاد وحشتناک و مخرب آن آشنا هستند[2]. فاجعه خیام از فرار چند واگن شروع شد.

چ) چند پرسش و پاسخ:

1. چرا علی رغم نص صریح مقررات عمومی حرکت راه آهن و با علم به شیب و فراز مسیر و علی رغم حضور رئیس قطار و مانورچی ، قبل از اعزام قطار آزمایش ترمز انجام نمی شود؟ این قطار هم سنگین و هم باردار بوده است.
2. در حالی که با انجام یک آزمایش ترمز ساده می توان مانع از فاجعه ای بزرگ شد چرا در مورد آن وسواس و حساسیت وجود ندارد؟ چرا از سوانح مشابه قبلی درس آموخته نمی شود؟
3. این سوال یک جواب بیشتر ندارد : سهل انگاری.
4. چرا ماموران سهل انگاری می کنند؟
5. این سوال یک جواب بیشتر ندارد : بی انضباطی سازمانی
6. آیا باید با بی انضباطی برخورد شود؟
7. قطعا.  
8. چه کسی مسئول بی انضباطی کارکنان است؟
9. پاسخ: مدیر ارشد سازمان.
10. چرا مدیر ارشد سازمان و روابط عمومی راه آهن در برابر افکار عمومی سکوت پیشه می کند؟
11. چرا کمیسیون سوانح ناحیه و کمیسیون عالی سوانح راه آهن اطلاع رسانی نمی کند؟
12. اعضای کمیسیون عالی سوانح راه آهن را چه مرجعی به وزیر راه و شهرسازی پیشنهاد می دهد؟

مراجع و پاورقی