مریم سالاری
خبرنگار اعزامی ایران به «وین»
افزوده شدن چند روز دیگر به تقویم تاریخ مذاکرات هسته‌ای فرصتی را برای ایران و قدرت‌های طرف مذاکره‌اش فراهم ساخت تا آخرین تبادل نظر و مشورت با پایتخت‌ها برای بستن پرونده هسته‌ای ایران در فشرده‌ترین حالت ممکن صورت گیرد. در این فاصله کوتاه مدت، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز به تهران می‌آید تا گفت‌وگوهای مهمی را درباره موضوع ابعاد احتمالی نظامی (PMD) که قرار است به موازات دستیابی و اجرای توافق هسته‌ای حل و فصل شود، با مقامات ارشد کشورمان انجام دهد.
ملاقات‌های دور از انتظاری که از یکسری توافقات سیاسی صورت گرفته در پشت پرده مذاکرات و ملاقات‌های چند روزه آمانو در کوبورگ پس از دیدارش با وزرای خارجه ایران و امریکا حکایت می‌کند.
گفته شده است که اگرچه موضوع «پی‌ام‌دی» جزو موضوعات گفت‌وگوهای هسته‌ای محسوب نمی‌شود اما راهکارهای حل و فصل آن در متن نهایی توافق هسته‌ای درج خواهد شد.
همزمان با حضور آمانو در تهران، وزرای خارجه اروپایی گروه 1+5 امروز (پنجشنبه) به ظریف و کری در وین می‌پیوندند تا پس از رد و بدل جدیدترین مواضع و همراه با متن آماده شده توافق برای انجام آخرین مشورت‌ها قبل از 7 جولای به پایتخت‌های خود بازگردند؛ رفت و برگشتی که احتمالاً سرنوشت مذاکرات هسته‌ای را کمتر از 10 روز دیگر آشکار خواهد کرد.
اصلاح ادبیات امریکایی‌ها درباره دسترسی به مراکز نظامی
آمانو در حالی به دیدار مقامات کشورمان می‌آید که موضوع ابعاد احتمالی نظامی و مسأله بازرسی‌های فراتر از پروتکل الحاقی به یکی از موضوعات جنجالی دعوای ایران و غرب در جریان مذاکرات اخیر تبدیل شده بود. بنا به روایت یک «منبع آگاه»، مقامات امریکایی اذعان کرده‌اند که دامن زدن موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران اشتباه واشنگتن بوده و همین اشتباه باعث شده تا برداشت‌هایی متفاوت از اصل قضیه در محافل رسانه‌ای شکل گیرد. یک مقام آگاه دیپلماتیک در این رابطه گفت: «قول و قراری گذاشته شده تا بعضی از اقدامات ایران در توافق جامع منوط به حل «پی‌ام‌دی» باشد. این موضوع در فاصله اعلام توافق تا فاز اجرایی شدن توافق حل خواهد شد.» این مقام آگاه با بیان اینکه «امریکایی‌ها ادبیات خود راجع به دسترسی به مراکز نظامی را اصلاح کرده‌اند.»، افزود: «امریکایی‌ها به دنبال این هستند، بازرسی‌ها و دسترسی‌های مسیر فعالیت‌های مخفی برای ساخت بمب هسته‌ای را ببندد. چیزی فراتر از پروتکل‌های الحاقی در مذاکرات مطرح نیست و ایران درخصوص مسأله بازرسی از سایت‌های نظامی، اجازه افشای اسرار نظامی نخواهد داد.»
هدف سفر «آمانو» به تهران
مدیرکل آژانس نیز با هدف حل اختلاف دیدگاه‌ها درباره دسترسی و بازرسی از سایت‌های نظامی و آن گونه که ظریف اعلام کرده با دعوت ایران جهت رایزنی، به تهران سفر می‌کند. آژانس با انتشار اطلاعیه‌ای در پایگاه اینترنتی خود اعلام کرد: «آمانو قرار است روز پنجشنبه با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران و دیگر مقامات ارشد ایرانی دیدار و گفت‌وگو کند.» دیدار با شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی هم از دیگر برنامه‌های آمانو است. سفر آمانو در حالی صورت می‌گیرد که تهران می‌خواهد راهکارها و پیشنهادهایی را برای رفع ابهامات و سؤالات آژانس درباره مسائل گذشته به وی ارائه کند. در واقع هدف واقعی سفر وی به تهران، حل مسأله «پی‌ام‌دی» است که در همین راستا ایران راه حل‌هایی بر مبنای چارچوب توافق سال 2012 میان آمانو و صالحی تهیه کرده است که به مدیرکل آژانس ارائه خواهد داد. درخواست دسترسی‌ها هم در این چارچوب بررسی خواهد شد. یک منبع آگاه دیپلماتیک درباره تأثیر حل و فصل شدن یا نشدن موضوع ابعاد نظامی احتمالی بر توافق جامع هسته‌ای گفته است: «این موضوع از موضوعات مذاکرات است، اما اینکه چگونه حل شود مسأله‌ای است که در حال مذاکره است. در عین حال که حل PMD از مسیر خاص خود یعنی آژانس پیش خواهد رفت اما در توافق جامع هسته‌ای به این مسأله اشاره خواهد شد که این موضوع کی و به چه شکل حل می‌شود.» وی افزود: «ما فکر می‌کنیم ظرف چند ماه و تا قبل از اجرای توافق بتوان این موضوع را حل کرد.» این دیپلمات ایرانی با بیان اینکه «سفر آمانو می‌تواند در این زمینه روشنگری خوبی صورت دهد»، افزود: «یکی دیگر از اهداف سفر آمانو به تهران گفت‌وگو درباره راستی‌آزمایی اقدامات هسته‌ای است که ایران در چارچوب توافق جامع انجام خواهد داد. کشورمان مایل است تا در این باره مستقیم با مقام ارشد آژانس گفت‌وگو کند.» به گفته این منبع دیپلماتیک، ایران بر این باور است که برای حل موضوع «پی‌ام‌دی» نیازی به دسترسی و مصاحبه با افراد و دانشمندان نیست.
ابعاد احتمالی نظامی (PMD) موضوعی است که در چارچوب موضوع «مطالعات ادعایی» بعد از 2006 درباره فعالیت‌های گذشته هسته‌ای ایران مطرح شده است. این موضوع مجموعه‌ای از اتهامات را علیه ایران مطرح می‌کند و به وجوه تسلیحاتی برنامه هسته‌ای ایران اشاره می‌کند. این موضوع به طور مفصل در ضمیمه گزارش نوامبر 2011 یوکیا آمانو آمده است. ایران و آژانس در آبان 1392 برای چندمین بار توافقی را با عنوان «چارچوبی برای همکاری» امضا کردند که بر اساس آن قرار شد تا سؤالات باقی مانده درباره گذشته و حال طرح و رفع ابهام شود. در همین چارچوب 18 سؤال از سوی آژانس طی چند مرحله همکاری میان دو طرف مطرح شد که از این تعداد 16 مورد بررسی و رفع ابهام شده است.
پایان نگارش متن توافق در سطح کارشناسان
سوای موضوع «پی‌ام‌دی» که آمانو برای حل و فصل آن رأساً به رایزنی با مقامات ایران و امریکا اقدام کرده است، گفت‌وگو درباره «متن توافق و پرانتزهای باقی مانده» از سطح کارشناسان خارج شده و به سطح معاونان رسیده است. این اختلافات باقی مانده تا پیش از روز شنبه به جمع‌بندی معاونان و وزرای خارجه خواهد رسید تا مقامات بلندپایه دیپلماتیک متن نهایی توافق را برای مشورت به پایتخت‌ها برده و سپس به وین بازگردند تا روز سه‌شنبه آن را نهایی کنند. بر این مبنا احتمال بازگشت دوباره ظریف به تهران و سایر وزرای خارجه به پایتخت‌هایشان وجود خواهد داشت. طبق گفته‌های یک منبع آگاه در توافق نهایی بر سر لغو سه مرحله‌ای تحریم‌ها توافق شده است و جزئیات آن باقی مانده است. «بر مبنای این توافقات، قطعنامه لغو تحریم‌های شورای امنیت در روز اعلام توافق صادر می‌شود. در مرحله اول؛ توافقنامه توسط مراجع قانونی از جمله سنا و مجلس شورای اسلامی مورد بررسی و تصویب قرار می‌گیرد و لغو تحریم‌های اروپا و امریکا اعلام می‌شود. در مرحله دوم تحریم‌های امریکا و اروپا لغو می‌شود اما در روز اجرای تعهدات ایران، لغو تحریم‌ها اجرایی می‌شود. لغو تحریم‌ها پس از اقدامات مشخص شده برای ایران در جریان توافق و تأیید آن از سوی آژانس اجرایی می‌شود. اجرای پروتکل الحاقی تنها پس از تصویب مجلس و در مرحله سوم اجرایی می‌شود. نکته مهم در این توافق برگشت‌پذیری اقدامات هر دو طرف در صورت نقض تعهدات طرفین است.»
ایران می‌کوشد تا حد امکان، همه راه‌ها برای فرار طرف مقابل از اجرای تعهدات و همچنین تفاسیر متعدد از سوی طرف امریکایی و اروپایی بسته شود. تمام اقدامات به دقت مشخص شود و مصوبات قانونی براساس قوانین داخلی امریکا و اروپا اخذ شود تا امکان دور زدن توافق فراهم نشود. پاسخ تهران به نقض احتمالی تعهد طرف مقابل، همان گونه که رئیس جمهوری نیز تأکید کرد، قاطع و فراتر از تصور رقیب خواهد بود. متن توافق در حالی نهایی می‌شود که «مهم‌ترین برگ برنده تهران، حفظ 1000 دستگاه سانتریفیوژ در فردو است تا به این ترتیب این سایت هسته‌ای به صورت یک ضمانت اجرای معتبر برای توافق احتمالی باشد تا اگر طرف مقابل از تعهداتش تخلف کرد، ایران فعالیت‌های خود را در این سایت از سر گیرد. درخصوص تحریم‌های کنگره امریکا نیز یک «منبع آگاه» تأکید کرد: «کنگره تحریم‌های خود را لغو نخواهد کرد و اوباما تنها تحریم‌ها را تعلیق می‌کند. در مقابل تا زمانی که کنگره تحریم‌ها را لغو نکند، مجلس شورای اسلامی هم پروتکل الحاقی را تصویب نخواهد کرد.»
همزمان، سخنگوی وزارت خارجه امریکا با اشاره به اینکه «پیشرفتی که در مذاکرات هسته‌ای صورت گرفته، انکارناپذیر است» درباره واکنش کنگره امریکا به توافق نهایی احتمالی گفت: «در امریکا نیز مانند ایران سیستم تفکیک قوا وجود دارد و هر قوه کار خود را انجام می‌دهد. ما از طرح سناتور «باب کروکر» ایراد گرفتیم و فکر می‌کنیم اگر بتوانیم به توافق خوبی برسیم، می‌توانیم کنگره و دلواپسان خودمان را راضی کنیم.» «آلن ایر» ادامه داد: «زمانبندی لغو تحریم‌ها یک موضوع اصلی این مذاکرات است.»
عراقچی: امیدوار هستیم که در این هفت روز به سرانجام برسیم
تداوم هفت روزه مذاکرات اما و اگرهایی را درباره تکلیف تعهدات طرفین بر مبنای توافق ژنو به وجود آورده بود که بر همین مبنا دو طرف پذیرفتند که این تعهدات در مدت چند روزه تا 7 جولای ادامه پیدا کند تا سرانجام آن در فردای توافق تعیین شود. سیدعباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان در این باره گفت: «از آنجا که تحریم‌هایی که تعلیق شده بودند طبق قوانین به صورت خودکار برمی‌گشت، بنابر این اروپا و امریکا ناچار بودند به طور رسمی مذاکرات را تمدید کنند. ولی برای اینکه احساس اینکه دوباره برای چند ماه مذاکرات تمدید شده پیش نیاید صرفاً برای هفت روز توافق ژنو تمدید شد و به آژانس هم اعلام شد که براساس توافق ژنو به وظایف خودش ادامه دهد.» عراقچی در پاسخ به این سؤال که آیا در این هفت روز توافق امکان دارد، گفت: «امیدوار هستیم که در این هفت روز به سرانجام برسیم اگر هم نرسد، ما هیچ‌گاه اسیر زمان نبوده و نخواهیم بود و برای ما رسیدن به یک توافق خوب با ملاک‌هایی که ترسیم شده، مهم است نه اینکه حتماً در یک زمان مشخصی باید به سرانجام برسد.» در همین حال سخنگوی کاخ سفید اظهارات عراقچی درباره تداوم مذاکرات را تأیید کرده است. جان کربی ادامه هفت روزه مذاکرات هسته‌ای را یک تمدید فنی ساده توصیف کرد و گفت: «این کار به مذاکرات فرصت بیشتری می‌دهد.» آن‌گونه که دیپلمات‌ها می‌گویند؛ طرفین قصد تمدید ندارند و بناست توافق تا هفت جولای آماده شود. اگر وضعیت پیشرفت مذاکرات مطلوب باشد، شاید وزرای خارجه روز پنجشنبه تشکیل جلسه دهند. طرفین امیدوارند که تا روز یکشنبه مشکلات عمده را حل کنند. برخی معتقدند که در این صورت، روز یکشنبه، وزرای خارجه به پایتخت‌های خود باز خواهند گشت تا تأیید نهایی را از مقامات ارشد خویش دریافت کنند اما گروهی دیگر معتقدند وزرا در صورتی به پایتخت‌هایشان باز می‌گردند که موضوع اختلافی عمده و لاینحلی باقی مانده باشد، زیرا آنان از جانب پایتخت‌هایشان اختیار تام برای اعلام حصول توافق دارند.
ادامه رایزنی‌ها در «کوبورگ»
در ادامه گفت‌وگوهای هسته‌ای دیروز (چهارشنبه)، جان کری و محمدجواد ظریف با یکدیگر دیدار کردند. در این نشست معاونان ظریف و کری، اشمید، معاون رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا، رئیس سازمان انرژی اتمی و ارنست مونیز وزیر انرژی امریکا نیز حضور داشتند. همچنین علی اکبر صالحی مذاکراتی طولانی و پی در پی با ارنست مونیز وزیر انرژی امریکا داشته است.
با ورود صالحی به وین روند بررسی مسائل فنی در متن توافق جامع شتاب بیشتری گرفته است. در همین حال لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه نیز امروز به وین باز می‌گردد و با همتایان ایرانی، چینی و امریکایی خود دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. گفت‌وگو با محمدجواد ظریف، جان کری و وانگ یی از برنامه‌های فابیوس در بازگشتش به وین است.
رفع مانع انتقال 13 تن طلا در حاشیه مذاکرات وین
با تلاش بانک مرکزی و دستگاه دیپلماسی، مشکل انتقال بخشی از دارایی‌های طلای ایران به داخل کشور در حاشیه مذاکرات وین رفع شد.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی با اعلام این خبر افزود: براساس پیگیری‌های صورت گرفته از سوی وزارت امور خارجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بخشی از سرمایه طلای کشور که به دلیل تحریم‌ها امکان انتقال به داخل ایران را نداشت، شب گذشته (سه‌شنبه شب) با موفقیت تحویل خزانه بانک مرکزی شد. رئیس کل بانک مرکزی گفت: معادل 13 تن طلا که قبلاً خریداری شده و در آفریقای جنوبی به صورت امانی در 2 سال گذشته به دلیل شرایط تحریم و برخی کارشکنی‌ها نگهداری می‌شد، بر اساس پیگیری‌های انجام شده در مذاکرات جاری در وین رفع مشکل شده و طی هفته گذشته در قالب 3 محموله که آخرین آن به میزان 4 تن بود، وارد کشور و تحویل خزانه بانک مرکزی شد.
موضوع رفع تحریم ها و دسترسی بدون مانع به منابع پولی، ارزی و طلای جمهوری اسلامی در خارج از کشور، یکی از اهداف اصلی تیم مذاکره کننده هسته ای در جریان مذاکرات جاری است.