آرمان- رضا رئیسی: همزمان با داغ شدن تنور مذاکرات و نزدیکی به لحظات سرنوشت‌ساز و گردهمایی تاریخی دیپلمات‌ها در وین، منتقدان توافق هسته‌ای نیز بر حجم واکنش‌ها و کنش‌های رسانه‌ای و خبری خود افزوده‌اند و البته یأس مطلقی که در اظهارنظرهای آنان هویداست شاید بیش و پیش از هر گزاره‌ای حکایت از روند مثبت مذاکرات و دستیابی به توافق نهایی می‌دهد. جان بولتون سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل و از چهره‌های تندرو نومحافظه‌کاران در توئیتر می‌نویسد: «ایران کنترل مذاکرات را در دست گرفته است.» در سوی دیگر میکائیل هرزوگ استراتژیست صهیونیستی و عضو «موسسه واشنگتن برای خاور نزدیک» وابسته به محافل صهیونیستی طی مقاله‌ای اذعان می‌کند که به عقب راندن برنامه هسته‌ای ایران و آنچه اسرائیل توافق خوب می‌داند دیگر ممکن نیست، وی از سر ناامیدی به مقامات 1+5 توصیه می‌کند که  لااقل درخصوص راستی‌آزمایی و بازرسی بدون محدودیت از مراکز نظامی و ایجاد محدودیت در پروژه‌های تحقیقاتی پافشاری کنند. نکته‌ای که با عقب‌نشینی پیش‌تر آمریکایی در موضوع PMD و عدم گنجاندن آن به عنوان پیش‌شرط توافق و نیز عدم اصرار بر بازرسی‌های بی‌ضابطه توسط وزیر خارجه آمریکا رد شده بود و جالب‌تر آنکه روز گذشته یک مقام آمریکایی درخصوص موضوع چالش‌برانگیز نحوه بازرسی‌ها و حدود و ثغور آن ضمن آنکه از خواسته اعضای 1+5 برای بازرسی از مراکز مشکوک گفت، خاطرنشان کرد: البته قرار نیست دسترسی به همه مراکز نظامی فراهم شود چراکه آمریکا نیز به هرکسی اجازه نمی‌دهد وارد هر مرکز نظامی شود. اظهاراتی که نشان از تعدیل دیدگاه‌های طرف غربی و پیشروی ایران در مواضع مورد مناقشه دارد و نشان‌دهنده حرکت طرفین در چارچوب لحاظ خطوط قرمز ایران  است. 

 روز چهارم و آغاز چانه‌زنی‌های نهایی 

پس از سکوت نصفه و نیمه در روز سوم مذاکرات با بازگشت ظریف به وین در روز چهارم، یکبار دیگر مذاکرات روی روال پیش رونده قرار گرفت و چانه‌زنی‌ها از همان بدو ورود ظریف به وین آغاز شد تا هیچ فرصتی از دست نرود. هیات ایرانی پیش از ظهر در وین و هتل کوبورگ بود. ظریف در بازگشت به وین دو همراه پیش‌بینی شده و یک همسفر غیرمنتظره داشت. علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین فریدون دستیار ارشد رئیس‌جمهوری، ظریف را در حساس‌ترین مراحل مذاکرات همراهی خواهند کرد و برای اولین‌بار همسر دکتر ظریف نیز در هتل کوبورگ و در صحنه مذاکرات وی را همراهی می‌کند، حضوری که ابعاد رسانه‌ای خاص به خود را خواهد داشت و ازجمله اقدامات پیش‌بینی‌نشده و به‌طور حتم هدفمند ظریف است. وزیرخارجه کشورمان به محض ورود به وین به هتل کوبورگ رفته و با جان کری وارد مذاکره شد. این دو به مدت یک‌ساعت و نیم پشت درهای بسته و به شکل دوجانبه و بدون حضور افراد دیگر به مذاکره پرداختند و پس از آن معاونان ظریف، وندی شرمن و هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به میز مذاکره اضافه شده و به بحث و تبادل‌نظر با یکدیگر پرداختند. پیش‌تر و در حدود سه هفته پیش نیز در وین دو وزیرخارجه با یکدیگر بدون حضور معاونان و به شکل رودررو به مذاکره چندساعته پرداخته بودند اما این دیدار دونفره درست پس از سفر ظریف به تهران و رایزنی در پایتخت می‌تواند نشان‌دهنده بده‌بستان‌های مهم و حیاتی باشد که در سطوح عالی به‌وقوع پیوسته و برای نتیجه‌بخشی مذاکرات لازم و ضروری است و می‌توان از آن با عنوان موتور محرک اراده سیاسی لازم در حساس‌ترین مرحله مذاکرات یاد کرد. نکته آنکه پس از این دیدار کری با مفید و مثبت ارزیابی کردن آن عنوان داشت که نسبت به مذاکرات دلگرم شده است و ظریف نیز عنوان کرد که برای انجام توافق هسته‌ای به اینجا آمده‌ام و فکر می‌کنم می‌توانیم به آن دست یابیم. 

 ورود به مرحله بسیار حساس 

بی‌گمان بر هیچ‌کس پوشیده نیست که مذاکرات در این برهه زمانی و با توجه به عقبه پرفراز و نشیب طی شده و روندهای به منصه ظهور رسیده به حساس‌ترین مرحله خود رهنمون شده است اما تحلیل‌ها و نگرش‌ها از زاویه بیرونی به مذاکرات با آنچه از زبان دیپلمات‌های دخیل در آن عنوان می‌شود، متفاوت است و کلمه کلمه آنچه از سوی مقامات دخیل در مذاکرات عنوان می‌شود بار معنایی و دیپلماتیک خاص به خود را دارد. به هنگامه‌ای که وزیرخارجه ایران دکتر محمدجواد ظریف در بدو ورود خود به وین و در جمع خبرنگاران خاطرنشان می‌کند که مذاکرات به مرحله بسیار حساس رسیده است‌، این بدان معنی است که فارغ از گمانه‌زنی‌ها و حدسیات اکنون دیپلمات‌ها در پیچ بزرگ و تاریخی برای پایان‌بخشی به مناقشه ۱۲ساله بر سر پرونده هسته‌ای قرار گرفته‌اند و روی میز مذاکرات پیشنهادهای تازه قرار گرفته و لزوم تصمیم‌گیری‌های بزرگ را اجتناب‌ناپذیر کرده است. ظریف در وین خاطرنشان کرد: مذاکرات به مرحله‌ بسیار حساسی رسیده، در این مرحله با اراده‌ سیاسی و عزم و با کار فراوان امکان پیشبرد کار هست. وی ادامه داد: بیش از همه به اراده‌ سیاسی طرف مقابل برای رسیدن به یک سرانجام قابل قبول نیاز است. ظریف با اشاره به حساسیت شرایط از یک طرف آمادگی و عزم ایران برای حصول توافق را مورد اشاره قرار داده و از خواست ملت ایران برای توافق عادلانه و متوازن می‌گوید و از طرف دیگر به غربی‌ها این پیام را می‌دهد که با اراده سیاسی می‌توانند توافق متوازنی را کسب کنند. اشاره به درک غرب از خواست ملت ایران مبنی بر آنکه آنان تنها توافق عادلانه را خواهند پذیرفت نیز تاکید موکد بر صرف انعطاف لازم و نرمش قهرمانانه در مذاکرات و عدم عدول از خطوط قرمز و فقدان تسلیم در برابر زیاده‌خواهی است. ظریف پیشرفت مذاکرات را خوب ارزیابی کرده و حضور علی‌اکبر صالحی را بسیار مفید می‌خواند و تاکید می‌کند که حضور صالحی با شرایط خاص و بیماری وی نشان از عزم و اراده جدی طرف ایرانی می‌دهد. 

 به انجام توافق نزدیک شده‌ایم 

به‌طور معمول مقامات آمریکایی وفق ملاحظات دیپلماتیک از اظهارنظرهای صریح درخصوص روند مذاکرات سر باز می‌زنند و البته سعی می‌کنند با تقسیم کار نانوشته یکی به نعل بزنند و یکی به میخ؛ هم با زبان تهدید سخن بگویند و هم از میل و رغبت به انجام توافق اما در این روزهای پایانی آنان نیز با صراحت بیشتر از  امکان انجام توافق هسته‌ای می‌گویند. جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در آخرین کنفرانس مطبوعاتی خود گفته است: من نمی‌خواهم در اینجا عدد و رقم بیاورم اما واضح است که مذاکره‌کنندگان ما متوجه موانع در مذاکرات هستند. با این حال دستیابی به توافق نهایی نزدیک است. وی همچنین در روی دیگر سکه تاکید می‌کند که مذاکره‌کنندگان آمریکایی پس از ۳۰ ژوئن در وین خواهند ماند تا مذاکرات ادامه یابد و بر اساس تفاهم لوزان و ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و انجام بازرسی‌های سرزده توافق انجام شود و اگر این چارچوب‌ها نقض شود دولت اوباما تمایلی به انجام توافق نخواهد داشت. نکاتی که از سوی ایران همواره رد شده و پاسخ مشخصی داشته است و بیشتر با مصارف داخلی و در راستای قبض و بسط‌های دیپلماتیک عنوان می‌شود. مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز ضمن رد تمدید مذاکرات فراتر از رایزنی‌های درحال انجام وین، گفته است: ما همچنان روی دستیابی به بهترین و جامع‌ترین توافق ممکن متمرکز هستیم و اگر لازم باشد بیشتر روی این مساله کار کنیم تیم ما در وین این کار را انجام خواهد داد. البته ماری هارف، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم به خبرنگاران گفت: ایران و 1+5 تصمیم گرفتند که با تمدید اجرای برنامه جامع اقدام مشترک تا 7 جولای (16 تیرماه) به مذاکرات فرصت بیشتری برای دستیابی به توافق جامع و راه‌حل بلندمدت دهند.

 جدول زمانی لغو تحریم‌ها مشخص شده است

همچنین یک دیپلمات نزدیک به تیم مذاکراتی ایران با بیان این که «پیشرفت اندکی» در موضوع تحریم‌ها حاصل شده است از مشخص شدن جدول زمانی لغو تحریم‌ها خبر داد و گفت: جزییات این جدول در حال مذاکره است. پیش از این نیز منابع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران درباره روند دست یافتن به توافق و اجرای آن گفته بودند که توافق و اجرای آن شامل سه مرحله می‌شود. مرحله اول اعلام توافق است که همزمان با آن یک قطعنامه شورای امنیت که در آن برنامه اقدام و لغو کامل تحریم‌های شورای امنیت مرتبط با موضوع هسته‌ای تایید شده است، صادر می‌شود. مرحله دوم که از زمان اعلام توافق تا اجرای آن است. این مرحله زمانی بین 30 تا 60روز ممکن است به طول انجامد که در این مدت توافق باید در کنگره آمریکا بررسی و رای‌گیری (رای به رد توافق) شود. چنانچه توافق از سوی کنگره رد شود، رئیس‌جمهور آمریکا این اختیار را دارد که رای منفی کنگره را وتو کند و در صورت وتوی اوباما توافق برای عملیاتی شدن آماده می‌شود. مرحله سوم از آغاز اعلام موافقت و پذیرش دولت آمریکا با توافق است که در این مرحله زمانی را برای اجرای توافق دو طرف تعیین خواهند کرد. تا رسیدن به روز اجرای توافق دو طرف باید اقدامات و شرایط اجرای آن را فراهم کنند که این مستلزم انجام کارهایی از سوی ایران و 1+5 است. این مرحله احتمالا بین 3 تا 5 ماه به طول می‌انجامد. در این مدت ایران باید اقدامات و تعهدات هسته‌ای خود را انجام دهد و در پایان این دوره، روز اجرای توافق فرا می‌رسد، روزی که در آن تحریم‌های اروپا لغو و تحریم‌های آمریکا متوقف می‌شود. بنابراین لغو تحریم‌ها به بعد از اجرای اقدامات هسته‌ای ایران تاکنون موکول شده است. 

 در نهایت...

ظریف علاوه بر دیدار چندساعته با همتای آمریکایی که هر دو طرف آن را مثبت ارزیابی کرده و تاکید کردند که رایزنی‌های خوبی داشتیم با همتای روس خود نیز در بعد از ظهر روز گذشته دیدار داشته و به تبادل‌نظر پرداخت. پس از این دیدارها وزرای خارجه روسیه و آمریکا نیز با یکدیگر به بحث و تبادل‌نظر پرداختند. حضور صالحی و عیادت ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا از وی نیز از حواشی جالب روز چهارم مذاکرات بود. اظهارنظر سخنگوی کاخ سفید و وزیرخارجه ایالات متحده پس از دیدار با ظریف و تاکید وزیر امورخارجه کشورمان مبنی بر امکان حصول توافق جملگی نشان‌دهنده تحولات مثبت و روند رو به جلوی مذاکرات در حساس‌ترین بزنگاه آن است و باید منتظر حضور دیگر وزرای خارجه و روزهای پایانی و سرنوشت‌ساز در پرونده هسته‌ای ماند.