به گزارش خبرگزاری آریا،حدود 50 سال از معاهده آبی هیرمند میگذرد؛ قراردادی مهم در حوزه آب که میان افغانستان و ایران بسته شد. براساس این معاهده، دولت افغانستان موظف به پرداخت حقآبه هیرمند به ایران است. اجرای این معاهده در عمل با چالشهای زیادی مواجه شده است.
820 میلیون متر مکعب از آب هیرمند باید به سمت ایران بیاید، اما آنطور که حسن کاظمی قمی، نماینده رئیس جمهور در امور افعانستان گفته سال گذشته فقط 27 میلیون مترمکعب آب وارد ایران شد. به عبارتی فقط چهار درصد از حقآبه ایران از هیرمند وارد کشور شد.
افغانستان از دادن حقابه سر بازمیزند و علت اجرا نکردن معاهده را خالی بودن سد کمالخان و خشکسالی عنوان میکند. مقامات ایرانی بارها ادعای طالبان را رد کردهاند، با این حال، دستگاه دیپلماسی کشور هنوز نتوانسته مسیر آب را به ایران باز کند.
اخطار رییس جمهور به حاکمان افغانستان درباره حقابه هیرمند
رئیس جمهور با اشاره به سابقه تاریخی و توافقات و معاهدات دو کشور ایران و افغانستان درباره حقآبه هیرمند تاکید کرد: میخواهم به حاکمان افغانستان عرض کنم که این سخن بنده را مطلب عادی تلقی نکنند، بسیار جدی بگیرند؛ به مسئولین و حاکمان افغانستان اخطار میکنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را سریعا بدهند.
سید ابراهیم رییسی رییسجمهور که به منظور انجام سفری یک روزه به سیستان و بلوچستان سفر کرده است، پس از بازدید از پروژه راهبردی توسعه سواحل مکران و کشت و صنعت مکران کنارک و جاذبه گردشگری دماغه راشدی در سخنانی افزود: اگر کارشناسان ما کمبود آب را تایید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود و این مسأله چیزی نیست که مشمول مرور زمان شود.
وی در جریان سفر به استان سیستان و بلوچستان و در مراسم آغاز لولهگذاری انتقال آب از دریا به استانهای نوار شرقی کشور گفت: دولت ما تلاش میکند از دریای عمان آب به مناطق مختلف شرق کشور برسد که اجرای این طرح زمانبر است، اما حقآبهای را که مردم سیستان از رود هیرمند دارند، نمیشود مشمول مرور زمان کرد.
وی افزود: تا زمانی که آب به این منطقه برسد زمان طولانی نیاز است، البته دوستان و عزیزان ما که با انگیزه هستند تلاش میکنند این زمان را محدود کنند، ولی این حقآبه، حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان است، مربوط به الان هم نیست، این در معاهدات و قراردادها هست و در تاریخ هم این آب همیشه برای منطقه میآمده و مردم استفاده میکردند و مربوط به یک دوره خاصی نبوده است.
رئیسی اظهار داشت: میخواهم به حاکمان افغانستان عرض کنم که این سخن بنده را مطلب عادی تلقی نکنند، بسیار جدی بگیرند؛ به مسئولین و حاکمان افغانستان اخطار میکنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را سریعا بدهند.
وی خاطرنشان کرد: حرف من را جدی بگیرید تا بعداً گلایه نکنید.
وی با بیان اینکه «حقآبه هیرمند حق مردم سیستان و بلوچستان است»تاکید کرد: دولت مصمم است حق مردم کشور را هرجا باشد بگیرد.
واکنش انتقادی وزارت خارجه به بیانیه افغانستان درباره حقابه هیرمند
بیانیه شب گذشته افغانستان در خصوص اظهارات رئیس جمهور ایران درباره حقابه ایران از هیرمند با واکنش انتقادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روبرو شد.
در این بیانیه آمده است:
تا زمانی که به کارشناسان جمهوری اسلامی ایران اجازه داده نشود که طبق معاهده هیرمند بخصوص ماده 5 پروتکل شماره یک آن معاهده، از مسیر و بالادست هیرمند بازدید کنند، هرگونه اظهار نظر در خصوص کاهش آب هیرمند پذیرفته نیست.
جمهوری اسلامی ایران همواره بر همکاریهای فنی و مطالعاتی از طریق کمیساران آب دو طرف تاکید نموده و خواستار بررسی دقیق وضعیت آب هیرمند و تامین حقابه طرف ایرانی وفق معاهده بوده است.
جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و در پرتو اصل حسن همجواری در طول یکسال و نیم گذشته درباره موضوعات مختلف در روابط بین دو کشور ازجمله درباره اجرای معاهده هیرمند و تامین حقابه با مقامات افغانستان مذاکره و گفتگو کرده است. مذاکرات و گفتگوها تاکنون در فضای دوستانه و با پایبندی به اصل حسن همجواری مطرح و پیگیری و تلاش شده تا همه موضوعات از جمله مساله حقابه بر مبنای شرایط و منافع طرفین حل و فصل گردد.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تاکید می نماید که اظهارات و مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره حقابه هیرمند، کاملا قانونی و بر مبنای معاهده هیرمند و شرایط حاکم بر رودخانه و مبتنی بر اظهارنظرهای کارشناسی و فنی مطرح شده و همواره معطوف به احترام به اصل حسن همجواری و رعایت حقوق همسایگی بوده است.
عدم اجرای معاهده و عدم تامین حقابه هیرمند از سوی افغانستان و صدور بیانیه های سیاسی بدون اقدام عملی، به هیچ وجه قابل قبول نیست و جمهوری اسلامی ایران حقوق خود را برای اتخاذ تدابیر لازم محفوظ دانسته و بر مسئولیت کامل افغانستان در این خصوص تاکید دارد.»
واکنش طالبان به اظهارات رئیس جمهور
امارت اسلامی افغانستان در اطلاعیهای در واکنش به اظهارات رئیس جمهور کشورمان درباره حقآبه هیرمند تاکید کرد: امارت اسلامی یکبار دیگر تعهد می دهد که با در نظر داشتن موافقت نامه آب هلمند(هیرمند) تمام تلاش خویش را انجام می دهد که آب تعهد شده به مردم ایران برسد.
در این بیانیه آمده است: روز گذشته رئیس جمهور ایران در مورد آب هلمند یک سلسله اظهارات داشت که وضاحت(توضیح) ما در مورد آن قرار ذیل است:
در این بیانیه با بیان این که از این که در سالهای اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است به شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج می برند و آب کافی وجود ندارد، خواست مکرر ایران برای آب و آن چه اظهارات نا مناسب در رسانهها عنوان شده، زیانآور خوانده شده است.
طالبان در ادامه مدعی شده که این در حالی است که اکنون در بند کمال خان هیچ آبی وجود ندارد و اگر آببند کجکی در آن جاری گردد تا آنجا نمیرسد، بنابراین نیاز است تا جانب ایرانی این حقایق را درک نماید.
وزیر کشور: مسئله حقابه ایران از رود هیرمند باید با تفاهم حل شود
وزیر کشور با اشاره به حقابه ایران از رود هیرمند گفت: این مسئله باید با تفاهم حل شود و طالبان اجازه دهد مسؤولان ذی ربط ما از نزدیک وضعیت سد را بررسی کنند و چون مردم ما به خصوص در منطقه سیستان بسیار آسیب دیدهاند باید این موضوع حل شود و سوءتفاهمی به وجود نیاید.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، احمد وحیدی وزیر کشور در دومین روز سفر به اصفهان در جمع خبرنگاران با اشاره به وضعیت حقابه ایران از رود هیرمند اظهار داشت: این حقابه، حق تاریخی ماست و طالبان نیز بارها بر این موضوع اقرار کرده است.
وی افزود: طالبان میگویند که آبی نیست به هر حال ابهامی وجود دارد و برخی از دوستان ما معتقد هستند که این آب وجود دارد و میتوان حقابه را دریافت کرد.
وحیدی با بیان اینکه باید با هماهنگی وزارت امور خارجه و بازدید از محل به یک تفاهم برسیم، گفت: اگر براساس گزارشها آب وجود دارد حقابه تخصیص یابد اگر آبی نبود تعهدی هم ندارند.
وزیر کشور عنوان کرد: این مسئله باید با تفاهم حل شود و طالبان اجازه دهد مسؤولان ذی ربط ما از نزدیک وضعیت سد را بررسی کنند و چون مردم ما به خصوص در منطقه سیستان بسیار آسیب دیدهاند و باید این موضوع حل شود و سوءتفاهمی به وجود نیاید.
واکنش اکانت توئیتری سپاه به بیانیه طالبان
اکانت توئیتری منتسب به سپاه پاسداران پیرامون مسئله هیرمند واکنش تندی به طالبان نشان داد
امارت اسلامی افغانستان در اطلاعیهای در واکنش به اظهارات رئیس جمهور کشورمان درباره حقآبه هیرمند تاکید کرد: امارت الامی یکبار دیگر تعهد می دهد که با در نظر داشتن موافقت نامه آب هلمند(هیرمند) تمام تلاش خویش را انجام می دهد که آب تعهد شده به مردم ایران برسد.
در همین باره اکانت توئیتری منتسب به سپاه پاسداران پیرامون مسئله هیرمند واکنش تندی به طالبان نشان داد
در این اکانت نوشته شده است؛ هرسدی دربرابر ملت ایران درهم شکسته خواهدشد
تاکید بر بازنگری جدی در حوزه دیپلماسی آب
سفیر پیشین ایران در افغانستان تاکید کرد: دیپلماسی آب جایگاهی در مسائل تصمیم گیری ها ندارد و این رویکرد چه در دوره طالبان و چه قبل از آن وجود داشته، لذا باید بازنگری جدی در حوزه دیپلماسی در این منطقه داشته باشیم تا مساله آب بتواند حل شود.
ابوالفضل ظهروند در گفت و گو با ایسنا در تحلیل خود از عدم واگذاری حق آبه هیرمند از سوی حاکمان افغانستان و تاکید و اخطار رئیس جمهور به مسؤلان این کشور گفت: موضوع آب مقوله ای است که درباره آن کوتاهی شده و این مساله از زمان دولت اصلاحات عملا کلید خورد و فرجام آن امروز به اینجا رسیده و از همان زمان هم هشدار دادیم.
وی تصریح کرد: متاسفانه طرف مقابل قادر به فهم مفهوم دیپلماسی نیست، در نتیجه اگر چه دیرهنگام است اما ایران واکنش خود را نشان داد.
این دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به این که ما سیلاب را آب تلقی نمی کنیم، اظهار داشت: زمانی که سد کمال خان احداث شده بود با بارندگی های فصلی مواجه شدیم که آب به سمت ایران می آمد ممکن است در آینده هم اینگونه باشد اما سیلاب نمی تواند به مفهوم پرداخت حق آبه تلقی شود و حق آبه ایران نیست.
ظهروند یادآور شد: در سد کجکی سایتی هست به نام سایت دهراوود که طبق قرارداد 1351، به 12 ماه تقسیم شده و مشخص است که حقابه آن در هر ماه چقدر است که باید به ایران دهند که حدود 820 میلیون متر مکعب بوده و آن ملاک است. ما به ازای آن در فصل غیر کشاورزی و... اگر به ایران برسد مربوط به محیط زیست است.
سفیر سابق کشورمان در افغانستان ادامه داد: متاسفانه طرف افغان درک واضحی نسبت به این مسائل ندارد، حق ابه ایران و آبی که برداشت می کنیم 820 میلیون مترمکعب طبق جدول آبی معنی دارد، متاسفانه مسئولان افغانستان چه قبل و چه بعد نمی توانند واقعیات صحنه را ببینند. 5 میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می کنند و سر سفره این ملت از آب مصرف می کنند چرا حاکمان افغانستان این ها را نمی بینند. همین تنگ نظری هاست که افغانستان را به ویرانه تبدیل کرده و این قوم به قوم دیگر رحم نمی کنند، طالبان که جای خود دارد.
ظهروند با تاکید بر این که صورت مساله از ابتدا درست دیده نشده است، گفت: دیپلماسی آب جایگاهی در مسائل تصمیم گیری ها ندارد و این رویکرد چه در دوره طالبان چه زمان اشرف غنی و قبل تر هم همانگونه بوده است.
این دیپلمات پیشین کشورمان افزود: ما باید نگاه به مساله آب را در کنار سایر مولفه ها در نظر بگیریم با این سیاست، آبی به سمت ایران نخواهد آمد. سد کمال خان فقط 50 میلیون مترمکعب آب ذخیره می کند درحالی که سد کجکی بیش از 2 میلیارد متر مکعب آب دارد، در واقع سایت دهراوود برای حل آب تعیین کننده است.
وی با تاکید بر این که با این سیاست ها نمی شود مساله آب را حل کرد، ابراز داشت: اگر بخواهیم در مورد مهاجرین تصمیمی بگیریم که خب ضد هدفی است که دنبال می کنیم، ایران باید در مدیریت بحران آب نقش آفرینی دیگری داشته باشد دیپلماسی خوب کار کند، دیپلماسی بده بستان است باید در مساله آب با کارت دیگر خوب بازی کرد. متاسفانه صحنه افغانستان برای ما امروز در حوزه فرصت نیست تهدید است باید ببینیم در حوزه فرصت چه می خواهیم.
سفیر پیشین ایران در افغانستان خاطرنشان کرد: اتفاقاتی که در پاکستان هم رخ می دهد منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد، لذا باید بازنگری جدی در حوزه دیپلماسی در این منطقه داشته باشیم تا مساله آب بتواند حل شود. باید ببینیم چگونه می خواهیم منطقه را باز مهندسی کنیم.
ظهروند همچنین پیشنهاد کرد: نوع نگاه و سرمایه گذاری در سیستان و بلوچستان هم باید تغییر کند به فرض اینکه آب از افغانستان هم به این سمت نیاید باید چه کار کنیم؟ ما باید به جای زمان از دست دادن مدیریت بهینه آب را در استان عملیاتی کنیم و از سایر ظرفیت ها استفاده کنیم و به این سمت برویم که شبکه سراسری آب داشته باشیم و چه بسا انتقال آب از دریای عمان هم بتواند کمک کننده باشد.