شفقنا- با توجه به اینکه سال‌هاست دریافت حقآبه ایران از افغانستان با مشکل مواجه است، برخی از نمایندگان مجلس و کارشناسان و به اذعان مسئولین مربوطه، در صورت عدم رفع این معضل به‌زودی بسیاری از شهرستان‌های سیستان و بلوچستان با تنش جدی تر بی‌آبی مواجه خواهند شد.
بر اساس معاهده سال ۱۳۵۱، افغانستان باید در هر سال که آب وجود دارد یا سال‌های آبی،۸۲۰ میلیون مترمکعب از حقآبه هیرمند را به ایران بدهد. اما حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ابراهیم رئیسی می‌گوید، در سال گذشته فقط ۲۷ میلیون مترمکعب آب وارد ایران شده است.
به گزارش شفقنا، استان سیستان و بلوچستان با کمبود شدید منابع آبی مواجه است. بخشی از منابع آبی این استان از حقابه هیرمند تامین می‌شود، اما در سال‌های اخیر خشکسالی و کمبود بارندگی، باعث کاهش آب رودخانه هیرمند شده است.
به اعتقاد کارشناسان کمبود آب در سیستان در حال تبدیل شدن به یک «بحران» است و مردم این استان را با مشکلات بسیاری مواجه کرده و این سختی ها و مشکلات روز به روز در حال افزایش است.
در اسفندماه سال گذشته جمعی از مردم منطقه سیستان نسبت به پیگیری مساله حقابه رودخانه هیرمند در چهار راه شهربانی شهرستان زابل تجمع کردند و خواستار پیگیری وزارت امورخارجه برای گرفتن حقابه رودخانه هیرمند طبق معاهده ۱۳۵۱ شدند.
معاهده آب میان افغانستان و ایران در سال ۱۳۵۱ میان موسی شفیق و امیرعباس هویدا، نخست وزیران وقت دو کشور امضا شد که بر اساس آن در صورت کافی بودن آب هیرمند سالانه حدود ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران تعلق خواهد گرفت.
سرپرست سفارت ایران در کابل می گوید: «اما واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته بر خلاف تأکید و التزام و پایبندی، میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود ۲۷ میلیون مترمکعب بیشتر نبود، در چند نوبت رهاسازی آبی که صورت گرفت این اتفاق افتاد، این یک فاصله عمیق و یک شکاف عمیقی است بین آن عددی که در معاهده آمده و آن چیزی که انجام شده است.»
افغانستان: حقآبه ایران را پرداخت کرده‌ایم
از سوی دیگر مطیع‌الله عابد، سخنگوی وزارت انرژی و آب حکومت طالبان در واکنش به این اظهارات به شبکه تلویزیونی طلوع نیوز گفت، افغانستان متعهد به معاهده آب با ایران است. او افزوده است: «ما مطابق به معاهده سال ۱۳۵۱ از دریای هلمند حقآبه ایران را پرداخت کرده‌ایم و در آینده هم مطابق این معاهده به پرداخت حقآبه متعهد هستیم.»
محمد سرگزی، نماینده مجلس: «افغانستان در مسیر آب انحراف ایجاد می کند»
اما محمد سرگزی، نماینده مردم زابل در مجلس، در این خصوص می گوید: «طالبان با همکاری ساکنان محلی، مسیرهای انحرافی کوچکی در مسیر آب رودخانه هیرمند ایجاد کرده‌اند و به همین دلیل، فقط حدود ۷۰۰ هزار متر مکعب آب وارد ایران شده است.»
نماینده مردم زابل در مجلس گفته است که سال گذشته حدود دو میلیارد متر مکعب آب از طریق بند کمال‌خان به سمت گودزره هدایت شده و آب به سیستان نرسیده است.
آقای سرگزی گفت: «اخیرا دو مرتبه بارندگی میان حوزه‌ای در محدوده بند کمال‌خان و سد کجکی رخ داده و طالبان دریچه‌ها را باز کردند، اما آب که از بند کمال‌خان به سمت مرز ایران می‌آمد، انحرافی در مسیرش رخ داد و آبی که حق ایران بود، به نهر لشگری منحرف شد.»
طالبان می‌گوید آب اینقدر در سد کجکی نیست که رهاسازی را انجام دهیم
مساله کم آبی شدید در سیستان و پیگیری حقابه هیرمند سبب شد تا وزیر امورخاجه و رییس جمهور امروز به این استان سفر کنند.
امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه برای شرکت در جلسه ای با حضور مقامات استان سیستان و بلوچستان و با هدف پیگیری مباحث مربوط به حقابه ایران از هیرمند به سیستان و بلوچستان رفته است.
در این سفر کاظمی قمی نماینده جمهوری اسلامی ایران در امور افغانستان و سید رسول موسوی دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل منطقه ای آسیای جنوبی وزارت امور خارجه نیز در این سفر وزیر امور خارجه را همراهی می کنند.
امیر عبداللهیان تأکید دارد که حاکمان افغانستان حقابه را قبول دارند و نمی‌گویند آب نمی‌دهیم. طالبان می‌گویند آب اینقدر در سد کجکی نیست که رهاسازی آب را انجام دهیم.
وی تصریح کرد: در قرارداد سال ۱۳۵۱ عنوان شده که سالانه باید ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب به ایران بدهند اما حاکمان افغانستان می‌گویند اگر الان آب سد را باز کنیم به ایران نمی‌رسد.
وزیر امورخارجه تصریح کرد: ما به آنها اعلام کردیم طبق کارشناسی، عکس‌های ماهواره‌ای و ارزیابی تیم مشترک میزان آب را بررسی کنند و آب رهاسازی شود.
وی ادامه داد: تیم کارشناسی ما آماده است تا به افغانستان سفر کند و این مساله را بررسی کنند که واقعا سد کجکی آب دارد یا نه؛ بعد این مساله معلوم می‌شود.
امیر عبداللهیان با اشاره به سایر اقدامات در رابطه با تامین آب در منطقه سیستان افزود: چاه ژرف در این منطقه حفر شده و طرح انتقال آب از دریای عمان در حال انجام است اما این مساله زمانبر است.
امیرعبداللهیان: تامین حقابه ایران به صورت عملی، مطالبه جدی ماست
امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز گذشته نیز در تماس تلفنی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه دولت سرپرستی موقت افغانستان، درخصوص موضوع حقابه هیرمند و سایر مسائل فیمابین به گفتگو و تبادل نظر پرداخت.
امیرعبداللهیان در این گفتگوی تلفنی، تأکید کرد که رهاسازی آب از سوی افغانستان و تامین حقابه ایران به صورت عملی، مطالبه جدی جمهوری اسلامی ایران است و این امر در مناسبات فیمابین تاثیر دارد.
وی با اشاره به مشکلات فراوانی که عدم تامین حقابه ایران و خشکسالی ناشی از آن بر مردم سیستان و بلوچستان تحمیل کرده، ابراز امیدواری کرد طرف افغانستانی اهتمام لازم را در رهاسازی آب این سد و رساندن آب به سیستان داشته باشد.
آقای امیرعبداللهیان همچنین بر اجرای دقیق و کامل بندهای پیش بینی شده در معاهده 1351 پیرامون آب هیرمند، از جمله امکان بازدید یک کمیته فنی مشترک میان دو کشور از وضعیت آب موجود در سمت افغانستان، تاکید کرد و آن را برای کشورمان بسیار مهم خواند.
آقای امیرعبداللهیان بر ضرورت فوری رهاسازی آب و بازدید تیم مشترک فنی از وضعیت آب موجود در سد کجکی تاکید کرد.
سرپرست وزارت خارجه افغانستان: بر حقابه ایران مطابق معاهده هیرمند پایبند هستیم
سرپرست وزارت خارجه افغانستان نیز در این گفتگو، با اشاره به مشکلات کشور خود از جمله خشکسالی و مسائل فنی، بار دیگر بر حقابه ایران مطابق معاهده هیرمند تاکید کرده و بر تلاش طرف افغانستانی برای رفع مشکل آب و نیز موضوعات مرزی تصریح کرد.
رییسی خطاب به حاکمان افغانستان: اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود
رئیس جمهوری نیز با هدف پیگیری میزان پیشرفت پروژه راهبردی «توسعه سواحل مکران»، آغاز رسمی آبگیری سد کهیر، عملیات آبرسانی روستایی و آغاز عملیات اجرایی لوله‌گذاری پروژه آبرسانی از دریای عمان را به استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و در نهایت خراسان رضوی صبح امروز به استان سیستان و بلوچستان سفر کرد.
آقای رئیسی پس از بازدید از پروژه راهبردی توسعه سواحل مکران و کشت و صنعت مکران کنارک و جاذبه گردشگری دماغه راشدی در سخنانی افزود: اگر کارشناسان ما کمبود آب را تایید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود و این مسأله چیزی نیست که مشمول مرور زمان شود.
وی خاطرنشان کرد: حرف من را جدی بگیرید تا بعداً گلایه نکنید.
آقای رئیسی تاکید کرد: دولت مصمم است حق مردم کشور را هرجا باشد بگیرد.
کاظمی قمی: جامعه نخبگانی در رابطه با حقابه هیرمند ورود کنند
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهوری و رئیس نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در افغانستان، می گوید: نیاز است تا جامعه نخبگانی ما در رابطه با حقابه هیرمند ورود کنند و با کار کارشناسی این مساله دنبال شود.
وی گفت: هم‌اینک سد کجکی واقع در افغانستان که بر روی رودخانه هیرمند احداث شده ۱.۷ میلیارد مترمکعب آب دارد در حالیکه ۶۰ درصد آن رسوب است.
وی تصریح کرد: ۲ کمیته در سیستان و بلوچستان یکی در رابطه با آب با استفاده از ظرفیت جامعه نخبگانی و دیگری اقتصادی کردن مرز سیستان فعال خواهد شد.
اسماعیل حسین‌زهی، نماینده مجلس: بسیاری از شهرستان‌های بالای ۵ الی ۶ هزار نفری در منطقه سیستان هستند که با تنش جدی آبی مواجه‌اند
در حالی که سال‌هاست دریافت حقآبه ایران از افغانستان با مشکل مواجه است نماینده خاش هشدار داده، در صورت عدم رفع این معضل به‌زودی بسیاری از شهرستان‌های سیستان و بلوچستان با تنش جدی بی‌آبی مواجه خواهند شد.
نماینده خاش در مجلس با انتقاد به عدم پایبندی طالبان افغانستان به حقآبه ایران، در مورد خطر جدی تنش آبی در بسیاری از شهرستان‌های سیستان با بالای ۵هزار جمعیت هشدار داد.
اسماعیل حسین‌زهی به خبرگزاری تسنیم گفته است: «وقتی دستوری صادر می‌شود که قابلیت اجرا ندارد، مردم منطقه را بیش از پیش نسبت به حل‌وفصل تنش آبی در سیستان سرخورده می‌کند.»
حسین‌زهی افزوده است: «در سنوات گذشته پروتکلی بین دولت ایران و افغانستان امضا شده بود تا حقآبه ایران از مبدأ کشور افغانستان جاری شود اما متأسفانه این پروتکل از سوی طرف افغان نه در آن دوره و نه پس از قدرت گرفتن طالبان اجرایی نشده است.»
او با تأکید بر این هشدار که ممکن است در دو ماه آینده علاوه بر مرکز استان، شهرستان‌های سیستان نیز با تنش جدی آب آشامیدنی مواجه شوند از وزارت خارجه و وزارت نیرو خواسته که طبق وظیفه ذاتی خود، مسئله حقآبه ایران را تا حصول نتیجه عملی پیگیری کنند.
اسماعیل حسین‌زهی، نماینده خاش در مجلس می‌گوید: «بعد از اینکه طالبان در افغانستان قدرت گرفت، روند انحراف مسیر آب به‌سمت ایران نیز به‌شکل جدی‌تر دنبال شد و هم‌اکنون جریان آبی که به‌سمت کشورمان سرازیر بود، به گودرزه هدایت می‌شود که هیچ‌گونه استفاده‌ای هم از آب این گود صورت نمی‌گیرد.»
محمد درویش هشدار داد: زنگ خطر تنش جدی آبی در سیستان
محمد درویش، کارشناس محیط زیست نیز چندی پیش نسبت به زنگ خطر تنش جدی آبی در سیستان هشدار داد.
آقای درویش در گفت وگو با روزنامه فرهیختگان، ضمن انتقاد از عملکرد ضعیف ایران در رابطه با دریافت حقآبه رودخانه هیرمند پیش‌بینی کرد که به‌زودی باید شاهد موج مهاجرت مردم سیستان، زابل و روستاهای اطراف به سایر مناطق ایران بود.
آقای درویش هشدار داد: «در حال حاضر چشم امید بخش قابل‌توجهی از مردم سیستان و زابل به یارانه و کمک‌های کمیته امداد است و عملا در وضعیت استیصال به سر می‌برند. وضعیت این شهر اسفناک است و به نظر می‌رسد که این شهر از سوی دولت فراموش شده است. در این بین آنچه از بین می‌رود فرصت زیستن مردم شریف سیستان و زابل است.»
به هر ترتیب سال‌هاست حقآبه ایران ادا نمی‌شود و بحران کمبود آب در سیستان و بلوچستان همچنان برقرار است و مردم این استان انتظار به کارگیری راهکاری اساسی برای حل این معضل را دارند.
