ایران در سال ۱۹۵۸، به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درآمد و در سال ۱۹۶۸، پیمان عدم‌تکثیر سلاح‌های هسته‌ای را امضا کرد و در سال ۱۹۷۰، آن را در مجلس شورای ملی به تصویب رساند. آمریکا در سال ۱۹۶۷، اولین رآکتور تحقیقاتی ۵ مگاواتی آب سبک را به ایران فروخت و شرکت آمریکایی (AMF)، این رآکتور را در دانشگاه تهران نصب و راه‌اندازی کرد.

در سال ۱۳۵۳ سازمان انرژی اتمی ایران تشکیل شد. برنامۀ ایران در این سال این بود که در مدت ۲۰ سال، چرخۀ کامل سوخت را بومی کرده و بیست و سه هزار مگا وات برق را از طریق ۲۲ نیروگاه هسته‌ای تأمین نماید. در سال ۵۷ با پیروزی انقلاب اسلامی، عملیات ساخت این نیروگاه‌ها از جانب کشورهای غربی متوقف و در ‌طول جنگ ایران و عراق تأسیسات موجود، چندین بار مورد حملۀ هوایی عراق قرار گرفت که در اثر آن آسیب‌هایی به تجهیزات و ساختمان‌های موجود وارد شد .پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی، ایران در حال انجام اقدامات مختلفی برای تقویت برنامۀ هسته‌ای خود بود. در تاریخ ۹ فوریۀ سال ۲۰۰۳ میلادی، سوخت هسته‌ای توسط متخصصین ایرانی برای نیروگاه‌های هسته‌ای ایران تولید شد.

در ۲۰ فروردین ماه سال ۱۳۸۵ (۹ آوریل۲۰۰۶)، دانشمندان ایرانی موفق به تولید چرخۀ کامل سوخت هسته‌ای در مقیاس آزمایشگاهی شدند و خبر دست‌یابی ایران به فناوری غنی‌سازی اورانیوم و راه‌اندازی یک زنجیرۀ کامل غنی‌سازی توسط سانتریفیوژهای ساخت ایران اعلام شد. در پی موفقیت دانشمندان و متخصصان کشورمان در دست‌یابی به نسل جدیدی از سانتریفیوژها در ایران و اعلام آن به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کشورمان در زمرۀ کشورهای صاحب تکنولوژی در غنی‌سازی اورانیوم به شمار آمد و به کشورهای عضو باشگاه اتمی پیوست.

«فناوری هسته‌ای» یعنی توانایی تبدیل اورانیوم طبیعی از طریق شکافت اتم‌ها به اورانیوم غنی شده که دارای کاربردهای علمی و صنعتی بسیار زیاد است. تبدیل اورانیوم به اورانیوم غنی‌شده، راه‌های مختلفی دارد که دو نوع رایج آن از طریق دستگاه‌های سانتریفیوژ و لیزر است. این فناوری در برگیرنده بسیاری از علوم مهندسی و پایه است و در حال حاضر منحصراً در اختیار تعداد کمی از کشورهای جهان است.

تولید سوخت هسته‌ای موردنیاز رآکتورهای هسته‌ای، رؤیایی بود که دانشمندان جوان کشور با اتکا به قدرت باری تعالی و مجاهدت شبانه‌روزی آن را تبدیل به واقعیت کردند، موفقیتی که با تکیه بر توان داخلی و در شرایط تحریم به دست آمده بود و به پاس این مجاهدت علمی، ۲۰ فروردین با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان "روز ملی فناوری هسته‌ای" در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شد که یادآور ایمان و عزم ملی دانشمندان جوان میهن اسلامی در اثبات توانمندی‌های علمی کشور و اثبات اقتدار و افتخارآفرینی ایرانیان و نماد خودباوری، استقلال علمی و نهضت نرم افزاری دانشمندان مومن و انقلابی و تداعی کننده عزت و اقتدار جوانان این مرز و بوم در عرصه علم و فناوری است.

یکی از مهم‌ترین موارد استفادۀ صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تولید برق از طریق نیروگاه‌های اتمی است. در کشورهای پیشرفته صنعتی، از انرژی هسته‌ای به صورت گسترده، در پزشکی استفاده می‌کنند. با توجه به شیوع برخی بیماری‌ها، از جمله سرطان، ضرورت تقویت طب هسته‌ای در کشورهای در حال توسعه، هر روز بیشتر می‌شود.

کاربردهای فناوری هسته‌ای در علم پزشکی:

تهیه و تولید کیت‌های رادیو دارویی برای مراکز پزشکی هسته‌ای

تهیه و تولید رادیو دارویی به منظور تشخیص بیماری تیروئید و درمان آنها

تهیه و تولید کیت‌های هورمونی

تشخیص و درمان سرطان پروستات

تشخیص سرطان کولون، رودۀ کوچک و برخی سرطان‌های سینه

تصویربرداری بیماری‌های قلبی، تشخیص عفونت‌ها و التهاب مفصلی.

با دانش هسته‌ای میتوان شرایطی را ایجاد نمود که با حداقل عارضه و حداکثر تاثیر بتوانیم سرطان و بیماری‌های مشابه آن را درمان کنیم، تولید رادیوداروها در این زمینه بسیار کمک کننده است.

«فناوری پلاسما» که یک قسمتی از حوزه گسترده فناوری هسته‌ای می‌باشد، برای درمان سرطان، دیابت و حوزه مواد غذایی و کشاورزی... از این روش به صورت حرفه‌ای استفاده خواهیم کرد.

نمونه پیشرفت های اخیر در عرصه فناوری هسته ای:

تولید رادیو داروها مانند ماده مولیبدن ۹۹ - تکنسیم M ۹۹ که در تشخیص بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری هایی که نیاز به اسکن از ماهیچه های قلبی، مغز استخوان، غدد بزاقی، تیروئید، پاراتیروئید، شش ها، کبد، کلیه و ... دارند

تولید کیک زرد یا اورانیا (Urania) که در واقع خاک معدنی اورانیوم است که پس از گذراندن مراحل تصفیه و پردازش‌های لازم از سنگ معدنی آن تهیه می ‌شود و برای تهیه سوخت رآکتورهای هسته ای به کار برده می ‌شود. در واقع این ماده پس از پردازش به UO۲ تبدیل و برای استفاده در میله های سوختی به کار می رود.

موفقیت در زمینه صنایع غذایی و کشاورزی هسته ای: جلوگیری از جوانه‌زدن محصولات غذایی، کنترل و از بین بردن حشرات، به تأخیر انداختن زمان رسیدن محصولات، افزایش زمان نگهداری، کاهش میزان آلودگی میکروبی، از بین بردن ویروس‌های گیاهی و غذایی، طرح باردهی و جهش گیاهانی چون گندم، برنج و پنبه.

دستیابی به دانش فنی ساخت محفظه شتابگرها برای صنایع (پلیمر- سترون کردن) و پزشکی

آغاز تحقیقات پژوهشگران در زمینه گداخت هسته ای: ساخت اولین رآکتور گرما هسته ای (همجوشی هسته ای) و تولید سوختی پاک و ارزان به نام هیدروژن با انرژی تولیدی سرشار و پسماندی بسیار پاک به نام هلیوم.

تکنیک‌های هسته‌ای برای شناسایی حوزه‌های آب زیرزمینی و هدایت آب‌های سطحی و زیرزمینی و کشف و کنترل نشت و ایمنی سدها و شیرین سازی آب شور دریا.

موارد مصرف تکنیک‌های هسته‌ای در حوزۀ دامپزشکی از قبیل تشخیص و درمان بیماری‌های دامی، تولیدمثل دام، اصلاح نژاد دام، تغذیه، بهداشت و ایمن‌سازی محصولات دامی و خوراک دام.

گردآورنده: سیده مریم خادمی