به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از پایگاه خبری تحلیلی رادیو گفتگو، حکمرانی خوب در دهه‌های گذشته به یکی از موضوعات اساسی در ادبیات توسعه و گزارش سازمان‌های بین‌المللی تبدیل شده است، اما در خصوص تعریف و شاخص‌های آن بین پژوهشگران و سارمان‌های بین المللی اجماع نظر چندانی وجود ندارد.
تحقق شاخص‌های حکمرانی خوب که با شاخص‌های حکمرانی دموکراتیک نیز همسویی‌ها و هم‌پوشانی‌هایی دارد مستلزم برخی پیش شرط‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. علاوه بر این پیش شرط‌ها فرهنگ سیاسی و به ویژه فرهنگ سیاسی نخبگان نقش مهمی در نهادینه سازی عناصر حکمرانی خوب بالاخص در کشور‌های در حال توسعه ایفا می‌کند.
این موضوع در دهه‌های اخیر مورد توجه برخی از پژوهشرگران مطالعات حکمرانی خوب قرار گرفته است.
به همین منظور برنامه «ساعت بیست و چهار و یک دقیقه» رادیگو با حضور دکتر علیرضا داودی (کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی) و دکتر محسن آقایی (دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی) به موضوع علوم شناختی، نخبگان و توان شناختی- نخبگان و حکمرانی می‌پردازد.
نخبگان از اجزای مهم صنعت گفتمان قدرت‌آفرین هستند
دکتر علیرضا داودی، کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی پیرامون علوم شناختی، نخبگان و توان شناختی- نخبگان و حکمرانی گفت: در صنعت گفتمان قدرت‌آفرین فرایندی از مجموعه عوامل دخیل در ایجاد یک سازه بحث می‌شود و منظور از قدرت، تعریف غرب از قدرت نیست و منظور گفتمان منبعث از گفتمان انقلابی و اسلامی است.
وی با بیان اینکه یکی از اجزای مهم فرایند صنعت گفتمان قدرت‌آفرین، نخبگان هستند افزود: نخبگان امکان بازتعریف بر اساس منافع منبعث از جریانات انقلاب و اسلام را ایجاد می‌کنند و این گفتمان قدرت‌آفرین را علی الارض به مصادیق قابل تکامل بخشی تبدیل می‌کنند.
کارشناس ارشد رسانه منظور از نخبه را هر آن کسی دانست که این توانمندی را در غایت خودش داشته باشد و اظهار کرد: شاخصه سازماندهی ذهنی و ساماندهی میدانی در حوزه مصادیق یکی از مهم‌ترین اجزای این شاخص‌ها تلقی می‌شود.
وی افزود: شکل دهی اراده ملی در تمام اجزا، شکل دهی به هویت سازی ملی و ماهیت ساختار‌ها دارای اهمیت است و اینکه نخبگان در این فرایند با چه مکانیسم و توانمندی این اجزا را تبدیل به گفتمان قدرت‌آفرین می‌کنند دارای اهمیت است.
این کارشناس علوم شناختی ادامه داد: اگر حکمرانی متعالی را با مفهومی به نام تکامل نزدیک کنیم نیازمند مفصل‌بندی بین مفاهیم در حکمرانی و مترجمان نقش آفرین در مفصل بندی مفاهیم برای جامعه هستیم.
وی با اشاره به این مطب که وجود تضاد در نهایت می‌تواند جامعه را به شناخت متناقضی تا حد فاصل اجرا برساند افزود: اگر مترجمان را همان نخبگان بنامیم رابطه بین نخبگان و مفصل بندی و انتظارات در جامعه باید تبدیل به مفاهیم عینی شود چراکه تبلور بحث ذهنی اراده باید برای مخاطب قابل رؤیت باشد.
داوودی تصریح کرد: اساسا روش‌هایی که این حکمرانی قرار است خودش را به مخاطب برساند باید از چه ساختار‌هایی تبعیت کند مهم است و البته شناخت مردم باید برای حکمران و حکمرانی خوب، اهمیت داشته باشد.
وی با بیان اینکه نخبه به مثابه مترجم و مفصل بند در این حکمرانی باید در مکانیزمی مورد ارزیابی قرار بگیرد افزود: علاوه بر تصویرسازی، مدیریت تصاویر ساخته شده در اذهان جامعه مهم است تا جایی که رهبر معظم انقلاب فرمودند ایران را باید به ایرانیان و جهانیان درست بشناسانید و جهان را به ایرانیان و جهان به درستی معرفی کنید و این عالی‌ترین مواجهه با تصاویر در حال ساخت یا تصاویر ساخته شده است.
«تصویرسازی» از عالی‌ترین نقاط مفصل بین نخبه، جامعه، ذهن و شناخت است
کارشناس ارشد رسانه تصویرسازی را یکی از عالی‌ترین نقاط مفصل بین نخبه، جامعه، ذهن و شناخت معرفی کرد و خاطرنشان کرد: زمانی که نتوانید نقطه کانونی تمرکز را روی تصویر برای ذهن مخاطب ایجاد کنید آن ذهن به صورت صاف رفتار می‌کند و هر چیزی را می‌تواند به آن منتسب کرد؛ برای مثال تصویر ساخته شده از ژاپن در ذهن‌ها نظم و فناوری با سطح تحمل بالا است که خیلی از موضوعات دیگر در تصویر ژاپن نادیده گرفته شده است.
وی ضمن تأکید بر این مطلب که نتیجه قطعی سازه، مفهوم «تعلق» را خلق می‌کند افزود: امام خمینی (ره) به نحوی عمل کردند که مردم خود را متعلق به انقلاب و انقلاب اسلامی را متعلق به خودشان دانستند لذا فاصله‌ای بین تصور تا تصدیق وجود نداشت.
این کارشناس علوم شناختی گفت: در انقلاب اسلامی تعلق مردم به مردم، تعلق مردم به مسئول، درک تعلق مسئول با مسئول توسط مردم و مدل تعلق مسئول با مردم را داشتیم و در همین راستا موضوع تعلق، جامعه را به جامعه بی طبقه توحیدی نزدیک خواهد کرد چراکه تعلق بین هر چهار طبقه یکی شد و آن مفهومی که خلق کرد باعث شد انقلاب اسلامی در عالی‌ترین مرحله خود به رغم عالی‌ترین مرحله دشمنی با انقلاب اسلامی موفق شود.
وی افزود: نخبگانی مانند شهید مطهری سازه‌هایی را طراحی کردند که سازه رفتار انقلاب را شاهد هستیم لذا جامعه به سمتی می‌رود که شناخت جامعه از سازه با مکانیسمی تحت عنوان تعلق همراه می‌شود و منفی‌ها و کاستی‌ها در تعلق دیده نمی‌شود و همه چیز قدرت تبدیل کردن می‌شود و آن تصویر «من می‌جنگم» برای تکامل حس رضایت سازه را ایجاد می‌کند و برای همین شناخت، شناخت تعلقی است و عالی‌ترین مرحله است.
داوودی اظهار کرد: عالی‌ترین رتبه ایجاد تعلق این است که نخبگان بتوانند متغیر مستقل به ذات را تبدیل به متغیر وابسته کنند و این یعنی بهره مندی از تمام پتانسیل متغیر‌هایی که ظرفیت ایجاد نقطه کانونی دارند.
وی افزود: حکمرانی متعالی، حکمرانی است که بتواند متغیر‌های نخبگی را در عالی‌ترین مرحله تکامل به نفع سازه‌های ایجاد شده فعال و مسیر را هموار کند.
حکمرانی تعالی‌بخش، بر مبنای ارزش‌ها حرکت دارد
در ادامه نیز دکتر محسن آقایی، دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی پیرامون علوم شناختی، نخبگان و توان شناختی- نخبگان و حکمرانی با بیان اینکه جامعه‌ای که آینده خود را می‌سازد در حوزه حکمرانی مهم است گفت: حکمرانی مفهوم پیچیده‌ای دارد و تعریف دقیق از آن صورت نگرفته چراکه پس از جنگ جهانی دوم موضوع سیطره اذهان مورد توجه قرار گرفته است.
وی افزود: مفهوم «حکمرانی خوب» نتوانست برای همه مفید باشد چراکه این مفهوم ساخته ذهن مادی گرا بود که بعدا تبدیل به مفاهیم دیگر شد و امروزه کشور ما دارای تعریف مشخص از حکمرانی است.
دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی اظهار کرد: حکمرانی از گذشته عمل و فرایند حکومت کردن است، حکم به معنای ساختار، قانون و نظام می‌دانیم و حکمرانی را به معنای راهبری، اداره و هدایت ساختار در نظر می‌گیریم.
وی افزود: امروزه حکمرانی فرایند قاعده‌گذاری، اجرا، نظارت و تدوین فرایند‌ها و کاربست‌هایی است که بتواند اعمال قدرت مشروع را به منظور دست‌یابی به هدف مشترک که برای همه کنشگران مورد نظر است محقق کند.
آقایی با اشاره به اینکه این حکمرانی زمانی می‌تواند تعالی بخش باید که بتواند بر مبنای ارزش‌ها حرکت داشته باشد ادامه داد: حکمرانی خوب اواخر دهه ۱۹۸۰ در ادبیات توسعه‌ای جهان مطرح شده است و بر این مبنا اعلام شد که حکمرانی حاصل تعامل و ارتباط متقابل دولت با کنشگران در جامعه مدنی مانند بخش خصوصی و رسانه‌ها است.
وی افزود: معیار‌های حکمرانی خوب می‌تواند پارامتر‌هایی مانند مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت و پاسخگویی باشد که البته در پی آن حکمرانی سالم ارائه شد و موضوع برداشت آزاد جامعه از تعریف قبلی بر مبانی شرایط خود مطرح گردید.
دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی تصریح کرد: در حکمرانی متعالی، حکمرانی بلوغ یافته‌ای را در نظر داریم که مبتنی بر نظام ارزشی الهی باشد و در این مدل حکمرانی سعادت دنیوی و اخروی در نظر گرفته می‌شود و بر اساس این نظریه حکومت متعلق به خدا است و بر این مبنا حکمرانی شکل می‌گیرد و حکمرانان در این چارچوب دارای مشروعیت هستند.
وی با بیان اینکه حکمران در این چارچوب دارای تزکیه نفس و مقبولیت‌هایی است که می‌تواند برای تمام کنشگران قابل اعتماد باشد افزود: کمیسیون جامعه اروپا روزی تصریح کرد که حکمرانی خوب متضمن این است که دولت مردان، نهاد‌ها و سازمان‌ها به حقوق بشر، اصول دموکراسی و قانون مندی احترام بگذارند.
آقایی خاطرنشان کرد: بانک توسعه آفریقا، حکمرانی خوب را همان حکمرانی شفاف دانست که چهار پایه پاسخگویی، شفافیت، قابل پیش بینی بودن و مشارکت دارد.
تبلور «حکمرانی خوب» در تصمیمات شفاف و پاسخگویی دستگاه‌ها
وی افزود: حکمرانی خوب در اتخاذ سیاست‌های پیش بینی شده و تصمیمات اداری شفاف و پاسخ گویی دستگاه‌های اجرایی که مشارکت فعال شهروندان را داشته باشد متبلور می‌شود.
دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی با بیان این مطلب که حکمرانی خوب گفتمان جدیدی در اعمال حکمرانی بود که با تلفیق مؤلفه‌هایی حکمرانی ایده آل را توصیف می‌کرد چراکه دنیا پس از جنگ جهانی دوم تصمیم داشتند به شکل ظاهراً مدنی و آرام برسند گفت: تبیین اندیشه حکمرانی خوب را به عنوان الگوی جدید در اداره کشور‌ها در نظر گرفتند.
وی افزود: اساساً همان تعریفی که از حکمرانی متعالی و نقش خداوند و نقش حکمرانان دارای تزکیه نفس برای تصمیمات خوب را بحث می‌کنیم و از نخبگان انتظار است که اقدامات مدیریت بر ذهن افراد جامعه و کنشگران را انجام دهند و باید اقدامات مهندسی ذهن و تصویرسازی انجام دهند.
آقایی اظهار کرد: آمریکا و روسیه در دوران جنگ سرد اعلام شد که آمریکا به کره ماه رفته است و بعدا اعلام شد روس‌ها دور کره زمین طی کردند و آمادگی‌ها را هم‌طراز کردند؛ در پروژه جنگ ستارگان آمریکایی‌ها بر اساس دلایلی این نگاه را کاشتند که قدرت موشک‌های بالستیک آمریکا بسیار بالا است و دیگر روس‌ها موردی را اعلام نکردند لذا شاهد بودیم نخبگان جوامع بین‌الملل با یکدیگر درگیری داشتند و در پی تأثیرگذاری بودند.
نقش تصویرسازی معمار کبیر انقلاب اسلامی در پیروزی انقلاب
وی با اشاره به اینکه با پیام‌رسان‌ها تجسم موفقیت‌ها و پیامد‌های خوبی که از مدل حکمرانی خود داریم را در ذهن افراد ثبت می‌کنیم افزود: معمار کبیر انقلاب اسلامی در اذهان جامعه باور به پیروزی انقلاب اسلامی را نکاشته بود انقلاب به پیروزی نمی‌رسید چراکه ابتدا خود باوری را برای جامعه شناسانده و تبیین کرده و بعد از ان ملت ایران توانست موفقیت کسب کند.
دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی ادامه داد: تجسم موفقیت نسبت به همین حکمرانی متعالی را می‌توانیم در ذهن جامعه برقرار سازیم و این تجسم می‌تواند با تکنیک‌های داخلی، خارجی و متنوع ایجاد شود.
وی ضمن اشاره به بسترسازی برای تصویرسازی در ذهن مخاطبان افزود: قبل از اینکه اذهان را آماده کنیم نمی‌توانیم تصویرسازی انجام دهیم و این تصویرسازی نمود و وضع داخلی و خارجی دارد.
آقایی تصریح کرد: نخبگان افراد با استعدادی هستند که ممکن است با دانستن تکنیک‌ها و تربیت نخبگانی به بهترین وجه تصویرسازی و اثرگذاری ذهنی داشته باشند و در سازه انگاری باید روی هستی‌شناسی و معرفت‌شناختی تمرکز داشته باشیم و یکی از این پدیده‌های اجتماعی حکمرانی است.
ضرورت تربیت نخبگان برای تصویرسازی و سازه‌انگاری در اذهان مردم
وی افزود: جوامع مختلف تلاش دارند بخشی از نخبگان را آموزش دهند تا وظیفه تصویرسازی و سازه‌انگاری در اذهان مردم داشته باشند یعنی با مهندسی ذهن، سراغ فرایند پدیده‌ها می‌روند، ولی قرار نیست همواره نخبگان برای تمام طبقات تشریح فلسفی کنند و ممکن است صرفا پیامد‌ها را بازگو کنند که اگر باور شود اولین قدم در مدیریت ذهن انجام شده است.
دبیر گروه سایبرشناختی دانشگاه عالی دفاع ملی ضمن اعلام این مطلب که گروه نخبگان برای رفتار حرفه‌ای باید از تکنیک‌های روایت سازی و مدیریت افکار عمومی را استفاده کنند خاطرنشان کرد: عواملی از قبیل هادیان فکری یا همان نخبگان، عوامل محیطی، گروه‌های مشترک و رسانه‌ها از طریق فضای سایبر مورد تأثیر قرار می‌گیرند و فضای سایبر با عوامل کاربر، محتوا، خدمات و زیرساخت همراه با مدل حکمرانی و امنیت فضای سایبر اثرگذار خواهند بود و مدیریت افکار عمومی از طریق فضای سایبر مورد هجمه مثبت و منفی قرار می‌گیرد.
وی افزود: آموزش نخبگان شناختی بر اساس توانمندی و اهداف حکمرانی متعالی صورت بگیرد تا اقدامات مربوط به منفعت سازمان‌ها و سازه‌هایی که برای این حوزه در نظر داریم رخ بدهد.
برنامه ساعت بیست و چهار و یک دقیقه با بررسی تاریخچه علوم‌شناختی و کاربرد‌های آن در حوزه‌های مختلف و شباهت و تفاوت‌هایی که با حوزه‌های علوم روانی دارند، به بررسی شناسه‌ها، شاخص‌ها، تاکتیک‌ها و تکنیک‌های علوم‌شناختی در حوزه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و رسانه می‌پردازد. این برنامه دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها ساعت ۱۶: ۰۰ به مدت ۶۰ دقیقه روی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳. ۵ مگاهرتز تقدیم مخاطبان فرهیخته رادیو گفتگو می‌شود.
شبکه گفتگو را علاوه بر امواج رادیو می‌توانید از طریق گیرنده‌های دیجیتالی، رادیو نما، اپلیکیشن ایران صدا و آدرس اینترنتی radiogoftogoo. ir نیز دریافت کنید. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند از طریق شماره ۰۹۰۳۹۱۳۴۷۴۴ در پیام‌رسان‌های مجازی و سامانه پیامکی ۳۰۰۰۰۱۰۳۵ با این برنامه و دیگر برنامه‌های رادیو گفتگو در ارتباط باشند.