گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس ـ محمدرضا اسماعیلی: درخصوص جشنواره شعر فجر با بسیاری از افرادی که روزگاری در این جایزه دبیر، داور و برگزیده بودند صحبت کردیم؛ بسیاری مصاحبه را نپذیرفتند و بسیاری هم نکاتی را در ابعاد محتوایی و اجرایی بیان کردند که در این گزارش سعی می‌کنیم بخشی از این نکات را بیان کنیم.
گزارشات خبرگزاری فارس را درخصوص هفدهمین جشنواره شعر فجر را می‌توانید در انتهای گزارش در بخش اخبار مرتبط بخوانید.
اختتامیه سیزدهمین دوره شعر فجر
جشنواره‌ای که در دوره‌های اول با قد و قامت بسیار بلندتری شروع به کار کرد
هفدهمین جشنواره شعر فجر امروز ساعت ۱۸ در سالن همایش‌های صدا و سیما به کار خود پایان می‌دهد. جشنواره‌ای که دبیر علمی آن رضا اسماعیلی و دبیر اجرایی آن هم خانه کتاب و ادبیات ایران است. جشنواره‌ای که در دوره‌های اول با قد و قامت بسیار بلندتری شروع به کار کرد.
دوره‌هایی با حضور بزرگان شعر کشور
در دوره‌های ابتدایی استاد سیدعلی موسوی گرمارودی، مرتضی امیری اسفندقه، محمود اکرامی‌فر و... دبیران جشنواره بودند. داوران این جشنواره‌ها نیز از میان اساتید و نام‌آوران هر حوزه انتخاب می‌شدند. افرادی چون محمدعلی بهمنی، اهورا ایمان، افشین یداللهی، اسماعیل امینی و ناصر فیض، مرتضی کاخی، هادی منوری، قربان ولیئی، سیدعلی میرافضلی و محمدرضا ترکی، محمدرضا عبدالملکیان، عباس باقری، موسی بیدج، مصطفی علی‌پور و محمدحسین جعفریان، مصطفی رحماندوست، جواد محقق، جعفر ابراهیمی (شاهد)، ناصر کشاورز، غلامرضا بکتاش و عرفان نظرآهاری داوری و... شعر فجر را برعهده داشتند.
مرحوم طاهره صفارزاده
نقدی که طاهره صفارزاده به جشنواره شعر کرد!
در همان سال‌ها نیز از احمدرضا احمدی، طاهر صفارزاده، مفتون امینی و افرادی دیگر از سوی داوران برگزیده اعلام شدند. البته در همان زمان جشنواره ثباتی در نحوه داوری و روند اجرایی نداشت. طوری که طاهره صفارزاده در مراسم پایانی نخستین دوره جشنواره در محل تالار وحدت حاضر شد و در ردیف‌های میانی نشست. هنگام اعلام نامش هم بدون حاضر شدن روی سن، لوح تقدیرش را از ایمانی خوشخو معاون هنری وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفت و درنهایت هم جایزه‌اش را به سلمان هراتی اهدا کرد.
صفارزاده بعد از برگزیده شدنش به جشنواره شعر فجر نقد نسبتاً تندی وارد کرد و گفت: چرا شعر که در یاری و همراهی انقلاب پیشگام هنرها بوده است، بعد از ۲۷ سال به تجربه اول قدم می‌گذارد؟ جشنواره فاقد پژوهش و تاریخچه شعر انقلاب، فاقد عرضه نمونه‌های شعر موفق و شرح و روند پیشرفت علمی و هنری شاعران چند نسل بود. در این جشنواره، تنها چند غزل متوسط خوانده شد؛ همین! بعد اینکه شیوه داوری به اطلاع حضار نرسید.
او سپس گفته بود: تقسیم‌بندی بخش‌های جشنواره از لحاظ محتوا در ساختار شعر بود؛ درصورتی‌که باید جامعیت و کلیت شعر در نظر باشد. همچنین جای خالی یک سخنرانی یا عرضه یک مقاله در بررسی وضعیت شعر برای جوانان مهمان یا خود شاعران جوان، کاملاً مشهود بود. اهداء جایزه، کف زدن، همراهی موسیقی، تنها در بخش حاشیه‌ای جشنواره هنری تنوع و نشاط می‌تواند ایجاد کند؛ نه اینکه وقت عمده برنامه را به خود اختصاص دهد. خدا کند جشنواره‌های هنری دیگر به کیفیت‌های پژوهشی و علمی آراسته شده باشند. من چون توفیق حضور در هیچ‌یک از جشنواره‌ها را نداشته‌ام، می‌توانم امیدوار باشم که چنین بوده باشد.
اختتامیه شانزدهمین دوره از جشنواره شعر فجر سال ۱۴۰۰
شعر فجر هربار به شکل و شیوه‌ای جدید برگزار می‌شد
این جشنواره از سالی که به راه افتاد تا چندین دوره بعد، هربار به شکل و شیوه‌ای برگزار شد. یکبار به شکل اهدای جایزه به تعداد زیادی از شاعران، یکبار به شکل برگزاری جشنواره‌های استانی و جشنواره پایانی در تهران، یکبار به شکل فراخوان و داوری شعرهای ارسالی.
از زمانی که درباره شکل و شیوه برگزاری جشنواره، تصمیم‌گیری قطعی شد و داوری کتاب‌های شعر مبنای برگزاری جشنواره شد، تصمیمی هم برای حفظ رابطه میان شاعران و عموم مردم دوست‌دار شعر گرفته شد. به همین دلیل در طول زمانی که داوری‌های جشنواره انجام می‌شد، رویدادهایی با نام محافل جشنواره در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی شد.
معرفی کتاب زندگی سعدی شیرازی نوشته جواد بشری اثر برگزیده پانزدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش درباره شعر از سوی زهیر توکلی؛ شاعر و منتقد
شاعرانی که برگزیده نشدند اما نام‌آوران این حوزه هستند!
با نگاهی به جشنواره شعر فجر بعد از اینکه به تثبیت نسبتاً خوبی در روند اجرایی رسید نکاتی بیشتر به چشم می‌خورد و آن این است که در جشنواره شعر فجر شاعرانی در این جشنواره جایی نداشتند که همه این شاعران از کارنامه بلندبالایی برخوردار هستند. این در صورتی است که بسیاری از شاعرانی که چهارچوب قانون اساسی و ارزشهای انقلاب اسلامی را را قبول ندارند در بعضی از دوره‌ها برگزیده شدند.
نباید شاعران معارض با ارزشهای انقلاب اسلامی را مطرح کنیم
محمود حبیبی کسبی با اشاره به اینکه نباید شاعران معارض با ارزشهای انقلاب اسلامی را مطرح کنیم در گفتگوبا فارس گفت: «اساساً هم شاعری که در ایران امروز شعر می‌گوید، باید هم ذیل عنوان فجر تعریف بشود. بدون اینکه ما توجه داشته باشیم به اینکه محتوا و عنوان شعرش با فجر و انقلاب اسلامی کاملاً همراستا هست یا نه. متأسفانه در برخی از دوره‌های جشنواره شعر فجر برگزیده شدند که لزوماً شعرشان به عنوان ویترین شعر انقلاب مطرح نبوده است؛ رواداری خوب است، اما قرار هم نیست که ذیل عنوان شعر فجر ما شعر و شاعرانی را مطرح کنیم که به وضوح معارض با جریان فرهنگی انقلاب اسلامی هستند.»
جشنواره شعر فجر خط قرمزی جز پایبندی به قانون ندارد
البته رضا اسماعیلی دبیر هفدهمین جشنواره شعر فجر درخصوص خط قرمز شعر فجر این‌گونه اظهار داشت: «ما در جشنواره شعر فجر هیچ خط قرمزی جز التزام و پایبندی به قانون اساسی نداریم. از این منظر، همه شاعران و هنرمندانی که در چهارچوب نظام اسلامی‌فعالیت می‌کنند، می‌توانند در جسنواره شعر فجر شرکت کنند و آثارشان دیده می‌شود.»
ما از کسانی می‌گوییم که علناً به جشنواره می‌گویند نه! اینها چند دسته اند؟
البته در این ایام که بسیاری از هنرمندان سینمای فجر را در خیال خودشان تحریم می‌کنند علی داودی درخصوص اینکه بسیاری از شاعران برجسته کشور که روزگاری در این جشنواره نقش داور، دبیر و هیأت علمی را ایفا می‌کردند چرا الان دیگر نسبت به جشنواره شعر فجر بی‌تفاوت هستند گفت: «ما از کسانی می‌گوییم که علناً به جشنواره می‌گویند نه! اینها چند دسته اند. عده ای خسته‌اند عده‌ای معترض عده‌ای دل کنده. عده‌ای هم دنبال منافع خود که اگر محقق نشود حاضر به همراهی نیستند. فراوان بوده شاعرانی که در ادوار مختلف خط و خطوطشان عوض شده. این ایراد شاعرانی که در سال‌های قبل خودشان از خودشان تقدیر کردند و یا شعری گفته‌اند و هنوز فکر می‌کنند که نظام مدیون آن‌هاست.»
گزارشی از شعرخوانی شاعران سیستان و بلوچستان و جوانان در حضور شاعران پیشکسوت کشور
داوران پیر و جوان باید در کنار هم باشند
البته نکته بعدی در سطح علمی انتخاب داوران است. این نکته که باید میدان را به جوانان داد، درست است اما نباید میدان را از تجربه‌ای که یک شاعر باتجربه دارد خالی کرد، این کار همانند بهم زدن ترازو است. دو ایراد کلی می‌توان به جشنواره شعر فجر گرفت. ایراد اول به نحوه داوری آثار است؛ ایراد دوم به نحوه اجرای این جشنواره که بزرگ‌ترین رویداد شعری کشور است برمی‌گردد.
عدم شفافیت در این دو موضوع در سال‌های گذشته خود مسئله‌ای شده است تا بسیاری از شعرای کشورمان دیگر رمقی برای شرکت در این جشنواره را نداشته باشند و بعد از اینکه آن شاعر با آثار فاخرش فوت می‌کند سال‌های بعد برای وی بزرگداشت گرفته می‌شود این درحالی است که همین شاعر در زمان حیاتش شاید قربانی سلیقه‌ها شود.
پایان پیام/
نظر شما