همکاری مشترک حمید سبزواری و اسفندیار قره باغی، به شکل گیری سرودی منجر شد که بعد بیش از 40 سال هنوز هم زنده است و گویا تا زمانی که انقلاب اسلامی باقی است و آمریکا نماد شیطان بزرگ است، سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» هم همچنان پر طنین شنیده می شود.
مرحوم قره باغی، که چندین سال بود به شهر مادری اش تبریز بازگشته بود و در آنجا زندگی می کرد، در سن 79 سالگی دیده از جهان فروبست، اما خاطره ای که از خود در ذهن مردم ایران به جای گذاشت و صدای قدرتمند او در خوانش سرودهای انقلاب تا همیشه در یادها خواهد ماند.
قره باغی از جمله هنرمندانی بود که انقلابی بودن را نه تنها در آثارش بلکه در منش و رفتار و سبک زندگی هم به نمایش گذاشته بود. بارها در طول سال های اخیر از وی درباره تغییر نظرش نسبت به آمریکا سوال شده بود و به صراحت از همان موضعی که در ابتدای انقلاب و با خواندن سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» داشت، دفاع کرد.
«جوان» در چند مقطع از زندگی این خواننده انقلابی با وی گفت و گو هایی داشته است. اکنون به مناسبت درگذشت قره باغی، بخش هایی از این گفت و گو ها را مرور می کنیم.
سرودی که بر مبنای سخنان امام خمینی ساخته شد
وی در یکی از مصاحبه هایش با «جوان» درباره شکل گیری مهم ترین سرودی که خانده، یعنی «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» گفت: «در یک موقعیتی ایجاب کرد سرودی با چنین لحنی ساخته و خوانده شود و قرعه به نام من افتاد، این یک سرود حماسی با مایه‌های امریکا ستیزی بود و می‌بایست با صدایی کوبنده و محکم خوانده می‌شد نه صدای ظریف و نازک؛ به همین دلیل خواسته شد تا اجرا کنم. شعر از آقای حمیدسبز‌‌واری، ملودی‌سازآقای احمدعلی راغب و تنظیم کننده آن آقای سید محمد زمانی بود. به لحاظ اینکه شعر محتوا داشت و بر مبنای واقعیت و هزاران دلیل دیگر بود این سروده ماندگار شد و در دهان‌ها افتاد. بعضاً قسمت‌هایی از آن به عنوان شعار روی پلاکاردها و پوسترها جدا شد حتی بچه‌‌های امروز هم که اصلاً آن دوران را ندیده‌اند و نبودند این سرود را علیه امریکا می‌خوانند.»
قره باغی با در پاسخ به سوالی درباره ماندگار شدن این سرود تاکید کرد«ماندگاری یک اثر یقیناً وجود دلایل معنوی و روحانی است و گرنه به کسی پولی نداده‌اند تا اثری را ماندگار و بادوام کند. چنین پدیده مهمي باعث می‌شود تا مثلاً سرود امریکا خوانده بشود و چون بر مبنای اصول اعتقادی و دشمن‌ستیزی در راستاي كلام گوهر بار امام خميني(ره) كه امريكا شيطان بزرگ است سروده شده، به نظرم ماندگار شد.»
رسانه های ضد ایرانی تلاش زیادی داشتند که قره باغی را یک خواننده پشیمان از گذشته معرفی کنند. موضوعی که هر بار با واکنش صریح این خواننده روبرو شد. وی در یکی از فت و گو ها با «جوان» گفت:«گاهي برخی از رسانه‌ها عنوان می‌کنند که قره‌باغی دیگر سرود «امریکا امریکا ننگ به نیرنگ تو» را نخواهد خواند یا اینکه از قول من مطرح می‌کنند که «دیگر این سرود را پخش نکنید». اینها مطالب کذبی است که به من نسبت داده می‌شود. من قصد تنش ندارم و گرنه این مطالب که از سوی مطبوعات و حتی در رسانه بخش فارسی بی بی سی متعلق به انگلیس مطرح می‌شود قابل تعقیب و شکایت هستند. نشریه‌اي كه از قول من این دروغ‌ها را نوشته بود بی. بی. سی مثل اینکه فتح بزرگی کرده باشد آن را با آب و تاب اعلام کرد من هم که دستم به تریبون بی. بی. سی نمی‌رسید تا حقايق را افشا کنم و جواب آن دروغ‌ها را بدهم؛ به‌همین خاطر به صدا و سیما رفتم تا سرود ۳۰ سال قبل«امریکا امریکا...» را دوباره با گروه ارکسترجدید بازخوانی کنم و با ضبط مجدد آن ثابت کردم که نه تنها پشیمان نشده‌ام، بلکه هر بار هم که بشود آن را تجدید خواهم کرد و با صدای رساتری مرگ بر امریکا را در قالب سرود خواهم گفت.»
شایعه سازی برای هنرمند بی حاشیه
چند سال پیش شایعه ای در فضای مجازی منتشر شد که در آن عنوان شده بود قره باغی که روزگاری با خواندن سرود به نظام سیاسی آمریکا حمله کرده بود ساکن آمریکا شده است. «جوان» در آن مقطع با استاد قره باغی تماس گرفت و وی در پاسخ به این شایعه ها گفت:« با خانمی که از دیوار سفارت امریکا بالا رفته مصاحبه کرده‌اند که فیلمش هم هست. انگار از او پرسیده‌اند که تو که از دیوار سفارت بالا رفته‌ای و بعد شده‌ای رئیس سازمان محیط‌زیست، چرا تمام خانواده‌ات ساکن امریکا هستند؟! ایشان هم برای اینکه از زیر جواب فرار کند گفته که اینکه چیزی نیست، آن خواننده‌ای که مرگ بر امریکا را خوانده خودش ساکن امریکا شده!»
وی همچنین در پاسخ به این سوال که چهار دهه پیش، شما «ننگ به نیرنگ امریکا» را خوانده‌اید، شرایط رابطه با امریکا نسبت به آن سال تغییری داشته؟ قاطعانه گفت:«به نظرم نه تنها تغییر مثبتی نکرده بلکه بدتر هم شده است و می‌بینیم همه صفت‌هایی که حمید سبزواری در آن شعر برای امریکا وصف می‌کند هنور هم وجود دارد. امریکا هنوز هم «دزد جهان‌خواره»، «عقرب جراره»، «روباه مکاره» و «مظهر شیطان» است، هیچ کدام از این صفت‌ها کمرنگ نشده که هیچ بیشتر هم شده است. برای همه هم ثابت شده که امریکا با ما دشمن است. در این همه سال که از اجرای آن سرود گذشته است، شما از امریکا غیر از این صفت‌ها چیزی دیده‌اید؟»
دولتی ها هنرمند انقلابی را فراموش کردند
استاد قره باغی بیش از یک دهه گذشته را در شهر تبریز، شهر زادگاهش به سر می برد. وی سال گذشته در مصاحبه ای از بی مهری هایی که در این مدت به وی شده گلایه کرد و گفت:« من تمام دنيا را ول كرده‌ام، حتي تهران را هم ول كرده‌ام و 11سال است كه در تبريزم. آمدم آنچه در چنته دارم را براي موسيقي كشور و آذربايجان صرف كنم. در اين 11 سال مديران و مسئولان و به خصوص معاون‌هاي هنري اداره‌كل ارشاد آذربايجان، يك بار بنده را نه براي هنرستان موسيقي، نه شوراي موسيقي، نه انجمن موسيقي و نه دانشكده موسيقي، حتي براي چاي خوردن هم دعوت نكرده‌اند!»
این هنرمند ادامه داد: «من كارهاي خودم را انجام داده و آثار بسياري را با هزينه خودم توليد و پخش كرده‌ام، مثلاً دو كليپ ساختم كه يكي را صدا و سيماي تهران پخش كرد، يكي ديگر را هم كسي حتي يك ريالي به ما نداد. من هم هنگام پخش اين كليپ نوشتم كه با هزينه شخصي آن را توليد و به روحِ شهيدان آذربايجان تقديم كرده‌ام». قره‌باغي افزود: «غير از اين تواني ندارم و كاري از من برنمي‌آيد. بانك ندارم كه براي ساخت هر اثر ميليون‌ها تومان صرف كنم تا بتوانم سطح موسيقي مملكت را به عنوان يك وزنه، بالا نگه دارم».
درگذشت استاد قره باغی و خاموش شدن یکی از پر آوازه ترین خواننده های انقلابی، ضایعه ای است که تنها با تربیت هنرمندان متعهد و جوان می توان آن را جبران کرد. دغدغه این استاد فقید آواز در سال های پایانی عمرش آموزش هنر به هنرجویان جوان بود و امید است راه وی از سوی نسل جدید هنرمندان دنبال شود.
نظر شما