> سکانس اول - ورشکستگی کسب و کارهای اینترنتی
اولین و مشهودترین تاثیر فیلترینگ و محدودسازی اینترنت طی یک و نیم گذشته، تاثیر منفی مستقیم، عمیق و البته مخرب بر کسبوکارهای اینترنتی است. از همان روزهای ابتدایی آغاز دور جدید فیلترینگ در کشور آینده کسبوکارهای اینترنتی به دغدغهای جدی در کشور تبدیل شد.در همان هفتههای ابتدایی گزارشی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شد که در آن عنوان شده بود: «200 تا 300 هزار فروشنده اینترنتی در ایران فعال و معیشت11 میلیون نفر وابسته به کسبوکار مجازی است.» در این بین، بر اساس گزارشهای ارائه شده، بیشترین تاثیرات فیلترینگ بر اینستاگرام بوده است؛ چرا که این پلتفرم تا 80 درصد (9 میلیون) بر بازار دیجیتال مارکتینگ را در اختیار دارد. در همان هفتههای اول گزارش «سازمان نظام صنفی رایانهای تهران» از کاهش فروش تمامی شرکتها در نتیجه فیلترینگ خبر داد. بهگونهای که عنوان شد بیش از 41 درصد شرکتها 25 تا 50 درصد درآمدشان را از دست داده و 47 درصد آنها بیش از 50 درصد کاهش فروش داشتهاند. همچنین،53 درصد مشاغل از 50 و 21 درصد 50 تا 100 و 18 درصد از خسارت بین100 تا 500 میلیون تومانی در روز گزارش داده بودند.
>سکانس دوم - تاثیرات مخرب بر رشد و توسعه اقتصادی کشور
امروزه در سطح جهانی به ویژه در کشورهای توسعهیافته اقتصاد دیجیتال یا بازاریابی دیجیتال) به بخش غیر منفک و غیر قابل انکار جامعه تبدیل شده است. بنابر گزارش روزنامه شرق در 5 آبان، بیش از پنج میلیارد نفر یعنی63 درصد جمعیت جهان از اینترنت و دو میلیارد سایت استفاده میکنند و این تعداد با نرخ رشد سالانه شش درصد (روزانه بیش از 700 هزار کاربر جدید) همچنان در حال افزایش است. باید توجه داشت که فارغ از ارتباطات اجتماعی و حوزه سرگرمی، تعاملات اقتصادی یکی از مهمترین کارویژهای این پلتفرمها در ایران و جهان هستند. فقط کافیست به این موضوع توجه شود که درآمد نوع کسبوکار اینترنتی در سطح جهانی، بهویژه در خردهفروشی، اکنون به بیش از دو تریلیون دلار رسیده است. همین امر موجب شده اغلب کارفرمایان، نیروی کار خود را از این فضا انتخاب و تامین میکنند؛ به عبارتی تمامی کارگزاران اقتصادی توجهی ویژه را به دیجیتال مارکتینگ معطوف کنند.در این میان نکته قابل تامل این است که موضوع اقتصاد دیجیتال، امروزه به فراتر از اقتصادی خرد رسیده و حتی نقشی مهم را در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف دارد. در این میان، قطع اینترنت و فیلترینگ فضای مجازی نهتنها زندگی ساده و فعالیتهای روزمره بهویژه روابط اجتماعی را مختل کرده بلکه خسارتهای زیادی بر اقتصاد و چرخه تولید کشور تحمیل کرده است.
در شرایطی که تاکید دولت و حاکمیت بر توسعه کسبوکارهای دانشبنیان و دیجیتالیشدن بخشهایی مانند صنعت و معدن است، اینترنت که اصلیترین بازوی توسعه و روغن تسهیلگر صنایع محسوب میشود، اختلال و فیلترینگ شده و بسیاری از بنگاهها و فعالان اقتصادی را با چالشهای جدی مواجه کرده است.
>سکانس سوم - افزایش بیکاری در سطحی گسترده
علاوه بر آثارهای اقتصادی مورد اشاره، تداوم وضعیت فیلترینگ و اختلال در شبکه اینترنت به وضوح میتواند نقشی مهمی را در حوزه اشتغال داشته باشد. در این زمینه، رجوع به نظرسنجی و تحقق روزنامه دنیای اقتصاد بسیار قابل تامل است. این روزنامه پس از نظرسنجی از 40 فعال اقتصادی در گزارشی نوشت بیش از 97 درصد پاسخدهندگان، خسارت مالی به کسبوکارشان را تایید کردند و بیش از 67 درصد اعلام کردند که اختلالات ایجاد شده باعث خسارت اعتباری به کسبوکارشان شده است.از میان40 پاسخدهنده، 39 نفر به سوال «آیا اختلال ایجاد شده در اینترنت موجب خسارت مالی به کسبوکار شما شده است؟» پاسخ مثبت دادند که درنتیجه5/97 درصد پاسخدهندگان از محدودیتهای اینترنتی آسیب دیدهاند. همچنین5/67 درصد آنها اعلام کردهاند که میتوانند خسارت مادی وارد شده را برآورد کنند. این گزارش نشان میدهد50 درصد پاسخدهندگان تا 30 درصد در اثر این اختلال خسارت مادی دیدند. 5/22 درصد بین30 تا 50 درصد و 5/27 درصد هم بیش از 50 درصد در اثر اختلالات اینترنت دچار آسیب شدهاند.در ادامه 5/92 درصد پاسخدهندگان اعلام کردند تداوم اختلال در اینترنت، تداوم خسارت مادی را برایشان بهدنبال خواهد داشت و 45 درصد تایید کردند که در صورت ادامه اختلال، ممکن است کسبوکارشان بهطور کامل از بین برود. 55 درصد اعلام کردند که کسبوکارشان تغییر شکل پیدا کرده است.این آمارها به وضوح گویای واقعیات مهمی بر آینده اشتغال و وضعیت بیکاری در کشور است. این که 45 درصد کسبوکارها در معرض ورشکستگی کامل قرار دارند و 55 درصد در فکر تغییر اشتغال هستند، پالس وقوع یک فاجعه را در بازار اشتغال مخابره میکند. حتمیترین پیامد چنین رخدادی تعدیل نیرو و تعطیلی بسیاری از کارگاهها و کارخانهها است.
>سکانس چهارم- تاثیرات پنهان فیلترینگ
بر تضعیف بخش خصوصی و حوزههای مختلف دیگر
فراتر از حوزههای آشکار اقتصادی همچون ورشکستگی کسب و کارهای اینترنتی، تعدیل نیروها و افزایش بیکاری، فیلترینگ و محدودیتهای اینترنتی تاثیرات غیرمستقیم و پنهانی را بر فعالیتهای بخش خصوصی و حتی دولتی در حوزههای مختلف داشته است. در یکی از عینیترین نمودها، اخیرا مدیرعامل شرکت پست از کاهش یک سوم درآمد شرکت ملی پست خبر داده است که این یکی از نمونههای آن بر بخش دولتی است.کاهش نقل و انتقالات مالی در نتیجه کاهش فروش کسبوکارهای اینترنتی یکی دیگر از تبعات حتمی اختلال در روند اینترنت است. همین روند تاثیر عمیق را بر کاهش گردش مالی بانکها داشته و خواهد داشت که برآیند حتمی آن میتواند کاهش سوددهی بانکها باشد. همچنین، تاثیرات اختلال در اینترنت و فیلترینگ تنها محدود به کسب و کارهای اینترنتی نبوده بلکه تاثیرات آن به طور روزانه بر بازار کالاها نیز تاثیر گذاشته است.حتی در سطحی دیگر، بخش رسانههای خصوصی اعم از سایتها و روزنامهها که منابع مالی خود را از گرفتن تبلیغات تامین میکنند، با چالشی بسیار جدی مواجه شدهاند؛ چرا که دیگری بسیاری از استارت آپها، کارخانهها و شرکتها به دو دلیل کاهش درآمد و البته باور به ناکارآمد بودن تبلیغ در فضای مجازی به شکل کنونی، حاضر به هزینه کردن در حوزه تبلیغات نیستند. البته این نمونهها آنقدر گسترده است که حتی میتوان دامنه آن را به درآمد سوپرمارکتهای محلی نیز ارجاع داد.
>سکانس پنجم - کاهش ورود گردشگران به کشور
یکی دیگر از حوزههای عینی و محسوسی که به طور مستقیم از فیلترینگ ضربه خورده، بخش گردشگری، به ویژه فرصتسوزی ویژه جذب توریسم در میانه برگزاری جام جهانی قطر بود. بر اساس گزارش ایلنا، میر پویان رفیعی شاد، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران، تاکیدکرده در نتیجه کندی اینترنت و تصویرسازی که این روزها از ایران در جهان میشود، بیش از 90 درصد تورهای ورودی کنسل شدند و شاهد رکود در گردشگری داخلی، خروجی و تورهای ورودی هستیم.فراتر از این اظهارات، عینیترین نمود فرصتسوزی در زمینه توریسم را میتوان به برگزاری جام جهانی قطر و پتاسیلهای گردشگری آن برای کشور رجوع داد. مسئولان کشور در گذشته بارها از آمادگی و استقبال ایران از میهمانان دیگر کشورها، در میانه برگزاری جام جهانی خبر داده بودند. حتی ظاهرا در جزیره کیش هم تدابیری ویژه رد نظر گرفته شده بود. اما اکنون فیلترینگ و بازنمایی منفی ایران در رسانههای جهانی موجب شده که اکثریت قاطع طرفداران فوتبال به کشورهای همانند امارات، عربستان و ترکیه سرازیر شوند.
>سکانس ششم - کاهش اعتبار فعالان اقتصادی
در سطح مبادلات خارجی
گستره تاثیرات فیلترینگ و محدودیتهای اینترنتی، حتی به سطح فعالان اقتصادی ایرانی در سطح خارجی نیز رسیده است. این روزها بر اساس اظهارات تجار و اعضای اتاق بازرگانی ایران، فیلترینگ محدودیتهای زیادی را بر روند ارتباطگیری آنها با طرفهای خارجی ایجاد کرده است. در این زمینه، روزنامه دنیای اقتصاد به نقل از یک تاجر ایرانی مینویسد: «توضیح این مسئله دشوار است که چگونه در یک کشور حتی پیامرسانی مانند واتساپ قطع میشود و این نشانه بیثباتی محیط محسوب میشود و تجارت را دشوار یا بهطور کلی قطع میکند. حتی اگر تجار خارجی همدلی با ایرانیان نشان دهند این مسئله همیشگی نخواهد بود.»