گروه سیاسی/ یک روز پس از پایان رزمایش «اقتدار» در منطقه ارس، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه راهی ایروان، پایتخت ارمنستان شد. سفری که برای نخستین بار از سوی وزیر خارجه دولت سیزدهم و در برهه حساسی از تحولات منطقه قفقاز صورت گرفت تا بر مواضع اصولی جمهوری اسلامی پیرامون مناقشه تاریخی جمهوری آذربایجان و ارمنستان تأکید ویژه‌ای داشته باشد. چنانکه وزیر امور خارجه پس از گفتوگوهای مهم خود در ارمنستان اعلام کرد: «تغییر در ژئوپلیتیک قفقاز را خط قرمز خود می‌دانیم.»
تغییر مرزی ممنوع
این سفر در شرایطی انجام شد که نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هفته گذشته رزمایش بزرگی را در منطقه ارس برگزار کرد که در آن برای نخستین بار به نصب پل شناور روی این رودخانه مرزی جهت انتقال تجهیزات و نیرو اقدام کرد.
اهمیت این تحولات پس از آن مورد توجه ویژه قرار گرفته است که شهریورماه سال گذشته و پس از وقوع جنگ قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بتدریج مشخص شد باکو با وجود مخالفت‌های صریح ایران، درصدد تغییر معادلات ژئوپلیتیکی در حوزه قفقاز جنوبی از جمله در استان سیونیک ارمنستان و احداث دالان زنگزور است.
دالان زنگزور فارغ از آنکه در امتداد مرزی ایران یا در مکانی بالاتر از مناطق مرزی ایران احداث شود، پیوستگی سرزمینی ایران با ارمنستان را قطع می‌کند و همچنین سبب می‌شود مسیرهای ترانزیتی کشورمان را در شمال و شمال غربی به سمت اروپا برای صادرات و واردات در اختیار جمهوری آذربایجان و ترکیه قرار دهد. همچنین قطع رابطه جغرافیایی ایران و ارمنستان از طریق تسلط باکو بر استان سیونیک ارمنستان موجب قطع دسترسی ایران به گرجستان و بندر باتومی در ساحل دریای سیاه خواهد شد و ایران را در تنگنای ژئواستراتژیک قرار خواهد داد. حضور پررنگ و نظامی رژیم صهیونیستی در مرزهای شمال غرب ایران از دیگر پیامدهای تصرف احتمالی سیونیک توسط باکو خواهد بود.
مخالفت با عدم تغییر معادلات قفقاز
تلاش برای انجام چنین اقدامی از سوی باکو سال گذشته با هشدار صریح کشورمان رو به رو شد و ارتش با برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» به هرگونه تحرک مشکوکی از سوی جمهوری آذربایجان واکنش نشان داد و یادآور شد که در مقابله با اقدامات احتمالی آماده رویارویی نظامی نیز خواهد بود. در ادامه اما در ماه‌ها و هفته‌های گذشته خبرهایی از سمت و سوی باکو مخابره شد که نشان می‌داد تغییر معادلات مرزی در قفقاز همچنان در دستور کار مقام‌های آذربایجان قرار دارد.
این مهم را سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در سخنان خود در نشست اخیر کنفرانس منطقه‌ای «سیکا» مورد توجه قرار داد و هرگونه تغییر در مرزهای تاریخی و ژئوپلیتیک منطقه و تغییر در وضعیت ترانزیتی ایران و ارمنستان را از نظر جمهوری اسلامی مردود دانست. اما کشورمان در واکنش به تحرکات بحث برانگیز باکو تنها به موضع‌گیری سیاسی اکتفا نکرد. نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هفته گذشته به برگزاری یک رزمایش گسترده و کم سابقه در منطقه عمومی ارس اقدام کرد که همه نواحی مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی را دربر می‌گرفت.
تمرین عبور از ارس
رزمایشی که برای اولین بار عملیات نصب پل شناور روی رودخانه ارس برای تردد ادوات و تجهیزات نظامی را به اجرا درآورد که در بطن خود این پیام را برای مقام‌های باکو داشت که در صورت لزوم، ایران می‌تواند ظرف مدت کوتاهی همه تجهیزات نظامی خود را از روی رود ارس عبور دهد.
همچنین در اشاره به اهمیت این رزمایش می‌توان از به نمایش گذاشتن سناریوهای دفاعی و امنیتی نیروهای نظامی کشورمان یاد کرد که در جریان آن معلوم شد موشک‌های فتح 360 نیز به تازگی به تجهیزات نظامی سپاه اضافه شده‌اند؛ موشک‌هایی که با بهره‌مندی از قابلیت نقطه‌زنی دقیقی با برد ۱۲۰ کیلومتر قادر است انواع اهداف را منهدم کند و انواع سامانه‌های پشتیبانی آتش دشمن را در این برد هدف قرار دهد تا راه برای ورود نیروی زمینی باز شود.
لزوم پیگیری فرمت ۳+۳
وزیر امور خارجه در چنین فضایی پنجشنبه گذشته راهی ارمنستان شد و با مقام‌های این کشور دیدار و گفتوگو کرد. حسین امیرعبداللهیان در سفر به ایروان با «آرارات میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان دیدار و گفتوگو کرد. وی پس از این دیدار در نشست خبری مشترک حضور یافت و به تشریح رایزنی‌های انجام شده پرداخت.
امیرعبداللهیان افزود: «ایران معتقد است حضور نیروهای بیگانه و مداخلات خارجی در هر بخشی از منطقه از جمله آذربایجان و ارمنستان به نفع مردم این مناطق نخواهد بود و امیدواریم مسائل منطقه در قالب فرمت‌های پیش‌بینی شده از جمله ۳+۳ در سطح کشورهای منطقه حل و فصل شود.
ایران هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک منطقه را تحمل نخواهد کرد و این را خط قرمز خود می‌دانیم و همه گونه تدابیر لازم را برای جلوگیری از چنین نیاتی به کار خواهیم گرفت.» وزیر امور خارجه درباره کریدور دریای سیاه و خلیج فارس و حضور هند در آن نیز بیان کرد: «یکی از موضوعات در دستور کار ما این کریدور است و در نظر داریم با توجه به اهمیت و جایگاه هند و نقشی که می‌تواند ایفا کند یک فرمت سه‌جانبه بین ایران، هند و ارمنستان طراحی شود تا بتوانیم در تحقق اهداف این مسیر مهم ترانزیتی بیش از پیش تأثیرگذار باشیم.»
امیرعبداللهیان در پاسخ به سؤالی درباره تغییر مرزها هم گفت: «رئیس جمهور آذربایجان در گفتوگوهای دیپلماتیک گفته که هیچ برنامه‌ای آذربایجان برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه و مرزهای منطقه نخواهد داشت ولی ما در عالی‌ترین سطوح نسبت به تغییر ژئوپلیتیک و مرزهای منطقه به مقامات ذیربط هشدارها را داده‌ایم و ایران از همه ظرفیت‌ها برای ممانعت از این اقدام برخوردار است.»
تأکید وزیر امور خارجه بر پیگیری روش‌های پیش‌بینی شده حل بحران قفقاز از جمله راهکار ۳+۳ پس از آن صورت گرفت که سال گذشته در پی بروز درگیری نظامی باکو و ایروان بر سر قره باغ، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه با طرح پیشنهادی صلح 3 + 3، فرمت جدیدی به طرح صلح در منطقه قفقاز جنوبی اضافه کرد؛ طرحی که بر مبنای آن سه کشور ایران، روسیه و ترکیه به‌عنوان ضامن توافقنامه‌های صلح در منطقه قفقاز جنوبی شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، ایفای نقش کنند.
بــــرش
امیرعبداللهیان در مراسم افتتاح کنسولگری ایران در «کاپان»:
امنیت ارمنستان را امنیت خودمان می‌دانیم
سرکنسولگری ایران در «کاپان» روز گذشته توسط حسین امیرعبداللهیان و «آرارات میرزویان»، وزرای خارجه ایران و جمهوری ارمنستان افتتاح شد. وزیر امور خارجه گشایش سرکنسولگری جمهوری اسلامی در کاپان را با هدف تسهیل امور کنسولی دلیلی بر عمق همکاری‌های فی‌مابین خواند و با تأکید براینکه ایران، امنیت ارمنستان را امنیت خود و منطقه می‌داند، تصریح کرد: «سیاست ما احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی است». او افزود: «استان سیونیک یکی از کریدورهای اصلی شمال به جنوب است و ما ارمنستان را یکی از مسیرهای ترانزیت مهم شمال و جنوب می‌دانیم و برای تقویت این مسیر ترانزیتی و گسترش آن و سرعت دادن به حرکت کامیونداران و مسافران بیشترین همکاری را با دولت ارمنستان خواهیم داشت.»
وزیر خارجه ارمنستان نیز گشایش و فعالیت مؤثر سرکنسولگری ایران در کاپان را عامل ارتقای همکاری‌های دوجانبه ایران و ارمنستان دانست و افزود:«این رویداد مهم در سی امین سالگرد برقراری روابط دو کشور صورت گرفته است. مسیری که در طول ۳۰ سال گذشته پشت سر گذاشتیم با تمایل خالصانه ما برای توسعه روابط استراتژیک مبتنی بر روحیه برادری و مشارکت نزدیک بوده است.اطمینان دارم از این پس تلاش‌های لازم برای تعمیق و تقویت روابط سودمند به عمل خواهد آمد».
وی افزود: «در ارمنستان تصمیم مقامات ایرانی برای گشایش سرکنسولگری در استان سیونیک که ستون فقرات کشورمان محسوب می‌شود عمیقاً درک شده و از آن قدردانی می‌شود و مایلم بار دیگر بر تصمیم طرف ارمنستانی برای تأسیس سرکنسولگری در تبریز تأکید کنم». وزیر خارجه ارمنستان خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره شریک مهم ارمنستان بوده و خواهد بود.همکاری ما شامل یک دستورکار سیاسی جامع و ارتباطات قوی در زمینه‌های تجاری، انرژی، حمل و نقل، علمی و آموزشی و گردشگری و فرهنگی است که یقین دارم به لطف فعالیت‌های سرکنسولگری ایران بیش از پیش توسعه خواهد یافت.»
گفتنی است شهر «کاپان» که از موقعیت مهم و راهبردی در مناسبات تهران و ایروان برخوردار است، مرکز استان سیونیک به‌عنوان جنوبی‌ترین استان ارمنستان به شمار می‌آید. این استان، هم مرز با ایران بوده واز طریق گمرک مغری ارمنستان، به گمرک نوردوز ایران مرتبط می‌شود. «کاپان» در ۳۱۶ کیلومتری شهر ایروان پایتخت ارمنستان قرار گرفته و ایرانیانی که به‌صورت زمینی به ایروان می‌روند از کاپان عبور می‌کنند. کامیون‌های ایرانی نیز از مرز نوردوز وارد ارمنستان شده و از محور مواصلاتی کاپان و گوروس به منطقه اوراسیا می‌رسند.
به این ترتیب افتتاح کنسولگری ایران در این شهر علاوه‌بر اینکه اقدامی هدفمند و هوشمندانه از سوی ایران و ارمنستان محسوب می‌شود، موجب تسریع و تسهیل در روند تجارت، ترانزیت و تردد شهروندان دو کشور از مسیر «آزادراه شمال- جنوب ارمنستان» خواهد شد و تلاشی برای تقویت امنیت منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های سیاسی و فرهنگی به شمار می‌آید و این پیام را به همسایگان ایران ارسال خواهد کرد که جمهوری اسلامی در حفظ مرزش با ارمنستان کاملاً جدیت دارد و اجازه نمی‌دهد هیچ عامل سومی سبب قطع شدن مرز مشترک دو کشور شود.
∎
تغییر مرزی ممنوع
این سفر در شرایطی انجام شد که نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هفته گذشته رزمایش بزرگی را در منطقه ارس برگزار کرد که در آن برای نخستین بار به نصب پل شناور روی این رودخانه مرزی جهت انتقال تجهیزات و نیرو اقدام کرد.
اهمیت این تحولات پس از آن مورد توجه ویژه قرار گرفته است که شهریورماه سال گذشته و پس از وقوع جنگ قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بتدریج مشخص شد باکو با وجود مخالفت‌های صریح ایران، درصدد تغییر معادلات ژئوپلیتیکی در حوزه قفقاز جنوبی از جمله در استان سیونیک ارمنستان و احداث دالان زنگزور است.
دالان زنگزور فارغ از آنکه در امتداد مرزی ایران یا در مکانی بالاتر از مناطق مرزی ایران احداث شود، پیوستگی سرزمینی ایران با ارمنستان را قطع می‌کند و همچنین سبب می‌شود مسیرهای ترانزیتی کشورمان را در شمال و شمال غربی به سمت اروپا برای صادرات و واردات در اختیار جمهوری آذربایجان و ترکیه قرار دهد. همچنین قطع رابطه جغرافیایی ایران و ارمنستان از طریق تسلط باکو بر استان سیونیک ارمنستان موجب قطع دسترسی ایران به گرجستان و بندر باتومی در ساحل دریای سیاه خواهد شد و ایران را در تنگنای ژئواستراتژیک قرار خواهد داد. حضور پررنگ و نظامی رژیم صهیونیستی در مرزهای شمال غرب ایران از دیگر پیامدهای تصرف احتمالی سیونیک توسط باکو خواهد بود.
مخالفت با عدم تغییر معادلات قفقاز
تلاش برای انجام چنین اقدامی از سوی باکو سال گذشته با هشدار صریح کشورمان رو به رو شد و ارتش با برگزاری رزمایش «فاتحان خیبر» به هرگونه تحرک مشکوکی از سوی جمهوری آذربایجان واکنش نشان داد و یادآور شد که در مقابله با اقدامات احتمالی آماده رویارویی نظامی نیز خواهد بود. در ادامه اما در ماه‌ها و هفته‌های گذشته خبرهایی از سمت و سوی باکو مخابره شد که نشان می‌داد تغییر معادلات مرزی در قفقاز همچنان در دستور کار مقام‌های آذربایجان قرار دارد.
این مهم را سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در سخنان خود در نشست اخیر کنفرانس منطقه‌ای «سیکا» مورد توجه قرار داد و هرگونه تغییر در مرزهای تاریخی و ژئوپلیتیک منطقه و تغییر در وضعیت ترانزیتی ایران و ارمنستان را از نظر جمهوری اسلامی مردود دانست. اما کشورمان در واکنش به تحرکات بحث برانگیز باکو تنها به موضع‌گیری سیاسی اکتفا نکرد. نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هفته گذشته به برگزاری یک رزمایش گسترده و کم سابقه در منطقه عمومی ارس اقدام کرد که همه نواحی مرزی استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی را دربر می‌گرفت.
تمرین عبور از ارس
رزمایشی که برای اولین بار عملیات نصب پل شناور روی رودخانه ارس برای تردد ادوات و تجهیزات نظامی را به اجرا درآورد که در بطن خود این پیام را برای مقام‌های باکو داشت که در صورت لزوم، ایران می‌تواند ظرف مدت کوتاهی همه تجهیزات نظامی خود را از روی رود ارس عبور دهد.
همچنین در اشاره به اهمیت این رزمایش می‌توان از به نمایش گذاشتن سناریوهای دفاعی و امنیتی نیروهای نظامی کشورمان یاد کرد که در جریان آن معلوم شد موشک‌های فتح 360 نیز به تازگی به تجهیزات نظامی سپاه اضافه شده‌اند؛ موشک‌هایی که با بهره‌مندی از قابلیت نقطه‌زنی دقیقی با برد ۱۲۰ کیلومتر قادر است انواع اهداف را منهدم کند و انواع سامانه‌های پشتیبانی آتش دشمن را در این برد هدف قرار دهد تا راه برای ورود نیروی زمینی باز شود.
لزوم پیگیری فرمت ۳+۳
وزیر امور خارجه در چنین فضایی پنجشنبه گذشته راهی ارمنستان شد و با مقام‌های این کشور دیدار و گفتوگو کرد. حسین امیرعبداللهیان در سفر به ایروان با «آرارات میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان دیدار و گفتوگو کرد. وی پس از این دیدار در نشست خبری مشترک حضور یافت و به تشریح رایزنی‌های انجام شده پرداخت.
امیرعبداللهیان افزود: «ایران معتقد است حضور نیروهای بیگانه و مداخلات خارجی در هر بخشی از منطقه از جمله آذربایجان و ارمنستان به نفع مردم این مناطق نخواهد بود و امیدواریم مسائل منطقه در قالب فرمت‌های پیش‌بینی شده از جمله ۳+۳ در سطح کشورهای منطقه حل و فصل شود.
ایران هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک منطقه را تحمل نخواهد کرد و این را خط قرمز خود می‌دانیم و همه گونه تدابیر لازم را برای جلوگیری از چنین نیاتی به کار خواهیم گرفت.» وزیر امور خارجه درباره کریدور دریای سیاه و خلیج فارس و حضور هند در آن نیز بیان کرد: «یکی از موضوعات در دستور کار ما این کریدور است و در نظر داریم با توجه به اهمیت و جایگاه هند و نقشی که می‌تواند ایفا کند یک فرمت سه‌جانبه بین ایران، هند و ارمنستان طراحی شود تا بتوانیم در تحقق اهداف این مسیر مهم ترانزیتی بیش از پیش تأثیرگذار باشیم.»
امیرعبداللهیان در پاسخ به سؤالی درباره تغییر مرزها هم گفت: «رئیس جمهور آذربایجان در گفتوگوهای دیپلماتیک گفته که هیچ برنامه‌ای آذربایجان برای تغییر ژئوپلیتیک منطقه و مرزهای منطقه نخواهد داشت ولی ما در عالی‌ترین سطوح نسبت به تغییر ژئوپلیتیک و مرزهای منطقه به مقامات ذیربط هشدارها را داده‌ایم و ایران از همه ظرفیت‌ها برای ممانعت از این اقدام برخوردار است.»
تأکید وزیر امور خارجه بر پیگیری روش‌های پیش‌بینی شده حل بحران قفقاز از جمله راهکار ۳+۳ پس از آن صورت گرفت که سال گذشته در پی بروز درگیری نظامی باکو و ایروان بر سر قره باغ، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه با طرح پیشنهادی صلح 3 + 3، فرمت جدیدی به طرح صلح در منطقه قفقاز جنوبی اضافه کرد؛ طرحی که بر مبنای آن سه کشور ایران، روسیه و ترکیه به‌عنوان ضامن توافقنامه‌های صلح در منطقه قفقاز جنوبی شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، ایفای نقش کنند.
بــــرش
امیرعبداللهیان در مراسم افتتاح کنسولگری ایران در «کاپان»:
امنیت ارمنستان را امنیت خودمان می‌دانیم
سرکنسولگری ایران در «کاپان» روز گذشته توسط حسین امیرعبداللهیان و «آرارات میرزویان»، وزرای خارجه ایران و جمهوری ارمنستان افتتاح شد. وزیر امور خارجه گشایش سرکنسولگری جمهوری اسلامی در کاپان را با هدف تسهیل امور کنسولی دلیلی بر عمق همکاری‌های فی‌مابین خواند و با تأکید براینکه ایران، امنیت ارمنستان را امنیت خود و منطقه می‌داند، تصریح کرد: «سیاست ما احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی است». او افزود: «استان سیونیک یکی از کریدورهای اصلی شمال به جنوب است و ما ارمنستان را یکی از مسیرهای ترانزیت مهم شمال و جنوب می‌دانیم و برای تقویت این مسیر ترانزیتی و گسترش آن و سرعت دادن به حرکت کامیونداران و مسافران بیشترین همکاری را با دولت ارمنستان خواهیم داشت.»
وزیر خارجه ارمنستان نیز گشایش و فعالیت مؤثر سرکنسولگری ایران در کاپان را عامل ارتقای همکاری‌های دوجانبه ایران و ارمنستان دانست و افزود:«این رویداد مهم در سی امین سالگرد برقراری روابط دو کشور صورت گرفته است. مسیری که در طول ۳۰ سال گذشته پشت سر گذاشتیم با تمایل خالصانه ما برای توسعه روابط استراتژیک مبتنی بر روحیه برادری و مشارکت نزدیک بوده است.اطمینان دارم از این پس تلاش‌های لازم برای تعمیق و تقویت روابط سودمند به عمل خواهد آمد».
وی افزود: «در ارمنستان تصمیم مقامات ایرانی برای گشایش سرکنسولگری در استان سیونیک که ستون فقرات کشورمان محسوب می‌شود عمیقاً درک شده و از آن قدردانی می‌شود و مایلم بار دیگر بر تصمیم طرف ارمنستانی برای تأسیس سرکنسولگری در تبریز تأکید کنم». وزیر خارجه ارمنستان خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره شریک مهم ارمنستان بوده و خواهد بود.همکاری ما شامل یک دستورکار سیاسی جامع و ارتباطات قوی در زمینه‌های تجاری، انرژی، حمل و نقل، علمی و آموزشی و گردشگری و فرهنگی است که یقین دارم به لطف فعالیت‌های سرکنسولگری ایران بیش از پیش توسعه خواهد یافت.»
گفتنی است شهر «کاپان» که از موقعیت مهم و راهبردی در مناسبات تهران و ایروان برخوردار است، مرکز استان سیونیک به‌عنوان جنوبی‌ترین استان ارمنستان به شمار می‌آید. این استان، هم مرز با ایران بوده واز طریق گمرک مغری ارمنستان، به گمرک نوردوز ایران مرتبط می‌شود. «کاپان» در ۳۱۶ کیلومتری شهر ایروان پایتخت ارمنستان قرار گرفته و ایرانیانی که به‌صورت زمینی به ایروان می‌روند از کاپان عبور می‌کنند. کامیون‌های ایرانی نیز از مرز نوردوز وارد ارمنستان شده و از محور مواصلاتی کاپان و گوروس به منطقه اوراسیا می‌رسند.
به این ترتیب افتتاح کنسولگری ایران در این شهر علاوه‌بر اینکه اقدامی هدفمند و هوشمندانه از سوی ایران و ارمنستان محسوب می‌شود، موجب تسریع و تسهیل در روند تجارت، ترانزیت و تردد شهروندان دو کشور از مسیر «آزادراه شمال- جنوب ارمنستان» خواهد شد و تلاشی برای تقویت امنیت منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های سیاسی و فرهنگی به شمار می‌آید و این پیام را به همسایگان ایران ارسال خواهد کرد که جمهوری اسلامی در حفظ مرزش با ارمنستان کاملاً جدیت دارد و اجازه نمی‌دهد هیچ عامل سومی سبب قطع شدن مرز مشترک دو کشور شود.