به گزارش شبکه شرق، به نقل از ساینس، در یک نقطه عطف بزرگ برای جامعه علمی ایران، ستاره‌شناسان در تهران اعلام کردند که "رصدخانه ملی ایران" (INO)، "اولین نور" را دیده است. تلسکوپ ۳.۴ متری کلاس جهانی که آینده آن تا سال گذشته نامعلوم به نظر می‌رسید، هم‌اکنون عملیاتی شده و نخستین تصاویر خود را به دست آورده است.

دکتر "حبیب خسروشاهی" (Habib Khosroshahi)، مدیر پروژه رصدخانه ملی ایران و ستاره‌شناس "پژوهشگاه دانش‌های بنیادی" (IPM) گفت: خیلی وقت است که منتظر این لحظه بودیم.

خسروشاهی خاطرنشان کرده که اولین نور برای رصدخانه ۲۵ میلیون دلاری، در یک وضعیت خاصی از کشور بدست آمده است.

وی افزود: ما نگران این هستیم که اعلان ما چگونه تفسیر شود اما ما می‌خواهیم تاکید کنیم که رصدخانه ملی ایران برای همه مردم ایران است. ما دیگر نمی‌توانستیم این خبر را برای خودمان نگه داریم.

اودیسه علمی رصدخانه ملی ایران، دو دهه پیش آغاز شد. زمانی که آنها این پروژه را آغاز کردند، در حد یک رویا بود. "جری گیلمور" (Gerry Gilmore)، ستاره‌شناس "دانشگاه کمبریج" (University of Cambridge) و رئیس هیئت مشاوران بین‌المللی رصدخانه ملی ایران، در این رابطه به ساینس گفت: هیچکس در ایران قبلا کاری در این مقیاس انجام نداده بود.

سال گذشته، برخی از پرسنل سابق رصدخانه ملی ایران در مورد این که آیا تغییرات در طراحی این رصدخانه ممکن است عملکرد آن را به خطر بیندازد، ابراز نگرانی کرده بودند.

"لورنزو زاگو" (Lorenzo Zago)، مشاور و عضو هیئت مشاوران این طرح هم گفت: هم اکنون این تردیدها برطرف شده‌اند.

رصدخانه ملی ایران، گنبد خود را برای پیمایش آسمان در ۲۷ سپتامبر (۵ مهرماه سال جاری) باز کرد و شب بعد، از "Arp ۲۸۲" عکس گرفت که یک جفت کهکشان در فاصله ۳۱۹ میلیون سال نوری از زمین است.

پروفسور "گیلمور" در مورد تصویر جدیدی که چند روز پیش گرفته شده است، گفت: وضوح این تصویر، بسیار بهتر از حد انتظار است.

"رضا منصوری" (Reza Mansouri)، اخترفیزیکدان نظری در دانشگاه صنعتی شریف که این پروژه را تا سال ۲۰۱۶ رهبری کرده سال گذشته در مورد آینده تلسکوپ ابراز نگرانی کرده و گفته بود: "راه‌اندازی علمی که امیدوارم تابستان آینده آغاز شود، کیفیت طراحی و ساخت را نشان خواهد داد."

مهندسان هنوز باید کارهایی مانند یکپارچه‌سازی نرم‌افزار، تنظیم دقیق اپتیک فعال و نصب نخستین دستگاه علمی را که یک دوربین تصویربرداری باکیفیت بالا است، انجام دهند. اهداف اولیه علمی شامل کاوش در مورد تکامل تشکیل کهکشان‌ها، تکامل ستاره‌ها و شکار سیارات فراخورشیدی هستند.

رصدخانه ایران و دو تلسکوپ دیگر در منطقه شامل یک تلسکوپ مادون قرمز چهار متری در حال تکمیل شدن در ترکیه و یک تلسکوپ نوری ۳.۶ متری در هند، یک شکاف جغرافیایی را در یک شبکه جهانی پر خواهند کرد که به پدیده‌های زودگذری مانند انفجار اشعه گاما می‌پردازد تا به مشخص کردن مکان آنها و آشکارسازی فیزیک آنها کمک کند. "گیلمور" در همین زمینه گفت: برای پیگیری این موضوعات، به زنجیره‌ای از تلسکوپ‌ها در سراسر جهان نیاز است.

در ساخت رصدخانه ملی ایران، ستاره‌شناسان این کشور باید بر موانعی غلبه می‌کردند که تعداد کمی از همکاران آنها در کشورهای دیگر با آنها مواجه هستند؛ از جمله تحریم‌هایی که واردات فناوری پیشرفته را محدود می‌کنند و محدودیت‌های ویزا که سفر آنها به خارج از کشور را محدود می‌سازند.

گروه ایرانی، آینه شیشه‌ای را از یک شرکت آلمانی خریداری کرد. سپس مهندسان رصدخانه ملی ایران باید می‌فهمیدند که چگونه همه اجزای دیگر را به تنهایی بسازند.

پروفسور "زاگو" در این رابطه معتقد است: آن چه من را شگفت‌زده می‌کند، این است که محققان ایرانی این پروژه، دانشِ چگونگی ساخت سایر اجزا این تلسکوپ را به سرعت به دست آوردند. آنها سخت کار کرده‌اند.

"گیلمور" گفت: آنها در هر مرحله، جاه‌طلبی و پیچیدگی پروژه را افزایش دادند. به عنوان مثال، زمانی که سیستم‌های شامل حسگرها، محرک‌ها و نرم‌افزارهایی که یک آینه اولیه را قرار می‌دهند، نخستین بار حدود یک دهه پیش برای تلسکوپ‌های بزرگ‌تر در دسترس قرار گرفتند، مهندسان رصدخانه ملی ایران آنها را در طراحی گنجانیدند.

"زاگو" گفت: آن چه واقعاً شگفت‌انگیز است، یک محفظه خلاء دقیق است که مهندسان رصدخانه ملی ایران و یک شرکت ایرانی، آن را برای پوشاندن قسمت‌های خالی با آلومینیوم ساخته‌اند که شیشه صیقلی را به آینه‌های تلسکوپ تبدیل می‌کند.

خسروشاهی امیدوار است با گروه‌های بین‌المللی مشارکت کند که ممکن است بتوانند به نصب ابزارهای پیشرفته کمک کنند. وی افزود: درها از طرف ما باز است.

در هر حال، تحریم‌ها و سیاست ممکن است برخی از همکاری‌های احتمالی را متوقف کنند. خسروشاهی ادامه داد: جامعه در حال توسعه نجوم ایران که در آغاز پروژه فقط چند ده نفر قوی را در بر داشت، امروز صدها دانشمند و دانشجو را شامل می‌شود. آنها مشتاق رصد جدی ستاره‌ها هستند.

"مریم ترکی" (Maryam Torki)، پژوهشگر پژوهشگاه دانش‌های بنیادی هم گفت: ما با ناامیدی، تاریکی و همچنین با کلماتی که می‌توانستند ما را دلسرد کنند، جنگیدیم اما در نهایت، شاهد این تولد باشکوه بودیم.