زهرا نجفی- رضا نامجو| اهالی موسیقی مدت‌هاست که با چالش‌ها و بی‌مهری‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. مشکلاتی نظیر لغو کنسرت‌ها یا کمبود سالن. در چند روز اخیر هم اتفاقات جنجالی زیادی در حوزه موسیقی افتاده که هفته سوم خردادماه را به هفته داغ موسیقی تبدیل کرده است. دومین جشنواره دوسالانه موسیقی نواحی و مقامی «آیینه‌دار» با همت بخش خصوصی از اوایل هفته آغاز بکار کرد و گلایه‌های برگزارکنندگان از عدم حمایت مسئولان از این نوع موسیقی و روایت احوال بد هنرمندان موسیقی نواحی، از حاشیه‌های مهم این جشنواره بود که بازخوردهای متفاوتی داشت. منتقدان موسیقی هم با برگزاری نشست گفت‌و‌گو‌محور گرد هم جمع شدند و عملکرد 15ساله خانه موسیقی ایران را بررسی کردند. نشستی که قرار بود در 3 خردادماه برگزار شود و لغو شدنش سر و صدای زیادی ایجاد کرد. در همین زمان بود که وزیر ارشاد با وجود این‌که پیش از این هم بارها و بارها با صراحت اعلام کرده بود از مجوزهای وزارت ارشاد حمایت می‌کند در گفتوگو با یکی از رسانه‌ها باز هم تأکید کرد: «به استانداران گفته‌ایم نگذارند خودسرها باعث لغو کنسرت‌ها شوند.» اما یک روز بیشتر از انتشار این گفتوگو نگذشته بود که اماکن از صدور مجوز برای کنسرت «کیهان کلهر» خودداری کرد. از طرف دیگر پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی هم اعلام کرده از این پس خوانندگان و آهنگسازان می‌توانند شخصا برای گرفتن مجوز تکآهنگهایشان به دفتر موسیقی مراجعه کنند. اتفاقی که واکنش‌های متفاوتی در میان اهالی موسیقی داشت. با این حال دو اتفاق، لغو کنسرت «کیهان کلهر» و دریافت مجوز برای تکآهنگها بیش از همه قابل بحث و بررسی هستند. برای همین بر آن شدیم تا در این گزارش آنها را به صورت مفصل مورد بررسی قرار دهیم.
باز هم کنسرت دیگری لغو شد
کیهان کلهر، آهنگساز و نوازنده چیره‌دست کمانچه که شهرتی بین‌المللی در زمینه موسیقی دارد، سال‌هاست که از برگزاری کنسرت در کشور محروم است. درواقع او از سال 89 تاکنون موفق به اجرای هیچ کنسرتی در ایران نشده و حالا او بعد از مدت‌ها عزمش را جزم کرده بود تا به ایران بیاید و کنسرتی را با همراهی گروه موسیقی «بروکلین رایدر» در 19 خردادماه روی صحنه ببرد. اما گویی قرار نیست طلسم آمدن این نوازنده که درواقع شناخته‌شده‌ترین چهره موسیقی ایرانی در عرصه بین‌الملل است، شکسته شود. چراکه با وجود تمام برنامه‌ریزی‌ها، این کنسرت به دلیل آن‌که اداره اماکن از صدور مجوز خودداری کرد، لغو شد. عجیب است هنرمندی که تاکنون توانسته با هنرمندان جهانی دیگر همچون اردال ارزنجان (هنرمند برجسته اهل کشور ترکیه)، عالیم قاسم‌اف (خواننده مطرح جمهوری‌آذربایجان)، شجاعت حسین خان (نوازنده سی‌تار هندی)، یویوما (ویولنسل‌نواز آمریکایی چینی‌تبار) و... کنسرت‌های موفقی برگزار کند، نمی‌تواند در کشور خودش کنسرتی اجرا کند. آن‌هم به دلایل نامعمولی که اداره امکان آن را ملاحظات امنیتی عنوان کرده است. البته تمام مقدمات برگزاري این کنسرت در سکوت خبری انجام شد، چراکه در موسیقی برعکس حوزه تئاتر که پیش‌تر مجوز تبلیغات نمایش را صادر می‌کنند، گروه‌های موسیقی تا قبل از گرفتن مجوز اجرا حق تبلیغات ندارند. به همین دلیل بود که کیهان کلهر و گروه موسیقی «بروکلین رایدر» با اشتیاق زیادی تا کشور ترکیه آمدند؛ اما هرگز سفرشان به نتیجه نرسید و دست خالی، به آمریکا بازگشتند. جالب است که سه‌سال پیش علی بهرامی‌فرد، هنرمندی که با کلهر آلبوم مشترکی به نام «تنها نخواهم بود» منتشر کرده بود، درخصوص این‌که چرا کلهر در ایران اجرایی ندارد، گفته بود: «تا زمانی که عزم جدی برای ضابطه‌مند شدن وزارت ارشاد و دفتر موسیقی و نهادهای گوناگونی که به راحتی کنسرت‌ها را لغو می‌کنند و این همه مانع برای هنرمند به وجود می‌آورند، وجود نداشته باشد، شاهد حضور این هنرمندان بین‌المللی در ایران نخواهیم بود.» اما گویی از سه‌سال پیش تاکنون این روند تغییری نکرده و کلهر تلاش بیهوده‌ای برای اجرای کنسرت در ایران داشته است. چرا که او بدون برگزاری این کنسرت هم، پیش از این با همراهی گروه «بروکلین رایدر» کنسرت‌های زیادی را در کشورهای مختلف اجرا کرده بود.
البته این اتفاق تنها هنرمندان و علاقه‌مندان موسیقی را آزرده خاطر نکرده، پیروز ارجمند، مدیرعامل دفتر موسیقی هم مراتب اعتراض خودش را نسبت به لغو این کنسرت و کنسرت «جیپسی کینگز فامیلی» که آن هم در هفته گذشته لغو شد به وزیر ارشاد اعلام کرده، اینها را او در گفتوگو با «موسیقی ما» می‌گوید و اشاره می‌کند که؛ «دولت به تعاملات فرهنگی و همچنین تعاملات دوسویه اعتقاد بسیاری دارد و این سیاست اداره اماكن با این مسأله در تضاد است. ما حتی برای عید فطر، به‌عنوان یكی از بزرگترین اعیاد اسلامی، از هنرمندان كشورهای مسلمان تونس، مراكش، عراق، سوریه و لبنان دعوت كرده بودیم تا برای اجرای برنامه در ایران حضور داشته باشند و حالا آن برنامه را نیز باید «كأن لم‌یكُن» تلقی كرد.» مدیرکل دفتر موسیقی هم از فشارهای حاکم بر موسیقی به ستوه آمده و حالا منتظر دستور وزیر ارشاد است.
مجوزدار شدن تکآهنگها؛ به نفع تازهواردان، به ضرر صاحب‌نام‌ها
از طرف دیگر، مدیرکل دفتر موسیقی چندی پیش اعلام کرد که آهنگسازان و خوانندگان از این پس می‌توانند شخصا برای گرفتن مجوز «تک‌آهنگ»هایشان به دفتر موسیقی مراجعه کنند. چراکه پیش از این آهنگسازان و خوانندگان به‌عنوان اشخاص حقیقی نمی‌توانستند برای گرفتن مجوز آهنگ‌هایشان شخصا مراجعه کنند. آنها مجبور بودند از طریق شرکت‌های تهیه، تولید و تکثیر آثار صوتی برای تک آهنگ‌هایشان مجوز دریافت کنند. هر چند که به گفته ارجمند این طرح در راستای تسهیل صدور مجوز اجرایی شده، اما شرط و شروطی هم دارد. طبق این خبر خوانندگان و آهنگسازان تنها سه بار در طول سال می‌توانند به صورت شخصی برای گرفتن مجوز مراجعه کنند. درحالی‌که پیش از این خوانندگان شناخته شده کشور لازم نبود برای تکآهنگهایشان مجوز دریافت کنند، حتی آن‌هایی که کمی نگرانی و دغدغه ممنوع‌الفعالیت شدن داشتند تنها به گرفتن مجوز شعرها و ترانه‌های آهنگ‌شان اقدام می‌کردند. چراکه پروسه گرفتن مجوز طولانی و طاقت‌فرساست. آن‌طور که پویا سرایی، نوازنده و آهنگساز به «شهروند» می‌گوید طی کردن این پروسه زمان‌‌بر برای تکآهنگها اقدامی بیهوده است و نه‌تنها کمکی به اهالی موسیقی نمی‌کند، بلکه کارشان را هم سخت‌تر می‌کند. هر چند که مهدی کرد، تهیه‌کننده موسیقی نظر دیگری در این‌باره دارد. او از اقدام تازه دفتر موسیقی خوشحال است و می‌گوید: «با این اقدام دیگر لازم نیست خوانندگان برای شروع کارشان به تهیه‌کنندگان موسیقی مراجعه کنند و از این پس خودشان می‌توانند از خودشان حمایت کنند. به‌خصوص تازهواردان به عرصه موسیقی که پشتوانه‌ای ندارند و با منتشر کردن تک آهنگ‌هایشان می‌توانند خودشان را معرفی کنند.» به گفته او، از طرف دیگر تهیه‌کنندگان موسیقی هم راحت‌تر می‌توانند استعداد‌های عرصه موسیقی را که قابلیت سرمایه‌گذاری دارند، پیدا کنند و این عمل ترازوی مناسبی است برای خوانندگان تازه‌کار تا متوجه شوند چقدر کارهایشان با استقبال عمومی روبه‌رو می‌شود. خصوصا که این‌روزها بازار موسیقی مریض است و همه از همدیگر کپی می‌کنند. البته پویا سرایی هم معتقد است پیش از این چون تنها افراد حقوقی بودند که می‌توانستند مجوز دریافت کنند، باب سوءاستفاده از این پروسه باز شده بود و شرکت‌ها برای گرفتن مجوز بین دو تا سه‌میلیون از خوانندگان پول دریافت می‌کردند و حالا که شخص خوانندگان یا آهنگسازان می‌توانند مراجعه کنند، جای خوشحالی دارد. اما او، دلایل دیگری برای مخالفت با این طرح ارایه می‌دهد؛ «پروسه گرفتن مجوز موسیقی بین شش ماه تا یک‌سال به طول می‌انجامد. سال گذشته بود که آقای ارجمند لیستی از هنرمندان صاحب‌نام اعلام کرد و گفت آنها دیگر نیاز نیست برای گرفتن مجوز آهنگ‌هایشان به دفتر موسیقی مراجعه کنند.» اما با این اتفاق به نظر می‌رسد این روند دیگر ادامه نخواهد داشت. حالا باید دید در جهانی که دیگر آلبوم‌های موسیقی مورد توجه قرار نمی‌گیرند و مردم بیشتر به تک آهنگها روی خوش نشان می‌دهند، طرح جدید خانه موسیقی چه تأثیری در روند انتشار تک آهنگها خواهد گذاشت.
واکنش کیهان کلهر به «شهروند»درباره لغو کنسرتش
من باید دینم را ادا کنم
پیگیری‌های خبرنگار شهروند درباره واکنش کیهان کلهر به این اتفاق با توجه به نبودن او در ایران به یک پرسش و پاسخ کوتاه تبدیل شد. او در پاسخ به اين سوال كه چرا با وجود آن‌كه از شرايط موسيقي در ايران و لغو مداوم كنسر‌ت‌ها آگاهي دارد باز هم تصميم گرفت براي اجراي كنسرت به كشور بيايد، به «شهروند» گفت: «ديدار من با دوستان در حوزه موسيقي و دوستداران موسيقي در داخل كشورم مدت‌هاست به تعويق افتاده است. خود من هم با وجود آن‌كه به صورت مداوم درحال كار كردن هستم و در كشورهاي مختلف به اجراي كنسرت مي‌پردازم، ديني به مردم ايران دارم كه با حضورم در ايران و اجراي برنامه در كشور خودم بايد ادا شود.» البته او در ادامه با بيان اين مطلب كه فعلا قصد گفتوگو در اين زمينه را ندارد خاطرنشان كرد: «همين كه موضوع لغو كنسرتم به اطلاع مردم برسد كافي است».
∎