گروه سیاسی/ حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه روز گذشته در نخستین سفر خود به قاره آفریقا راهی مالی، تانزانیا و همچنین زنگبار شد تا در راستای این تأکید سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور مبنی بر لزوم تحکیم و توسعه روابط با کشورهای آفریقایی قدم بردارد. رئیسی پیش‌تر با غیر قابل قبول دانستن سطح کنونی روابط میان ایران و کشورهای قاره سیاه، از وزارت امور خارجه خواسته بود تا سازوکار عملیاتی را برای شناسایی همه ظرفیت‌‌ها و افزایش مناسبات میان ایران و کشورهای قاره آفریقا در حوزه‌های مختلف اقتصادی، تجاری و سیاسی به کار گیرد. امیرعبداللهیان در چهارچوب به اجرا در آوردن این هدف دو روز پیش راهی آفریقا شد. به گفته وزیر امور خارجه این سفر در رأس هیأتی سیاسی و اقتصادی انجام می‌شود و شماری از کارگزاران دولتی، صاحبان صنایع و مدیران شرکت‌های بزرگ اقتصادی و بازرگانی در این جمع حضور دارند. این در حالی است که روابط تجاری ایران و کشورهای آفریقایی نسبت به سال قبل دو برابر افزایش یافته و از حدود ۶۰۰ میلیون دلار در سال به بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است. این نتیجه هدفگذاری‌ای است که دولت سیزدهم برای توسعه روابط با کشورهای مختلف از جمله کشورهای آفریقایی انجام داده است. امیرعبداللهیان در نخستین مقصد سفر آفریقایی خود راهی مالی شد و پیش از این سفر خبر داد که جمهوری اسلامی یک میلیون دوز واکسن کووید۱۹ برکت به کشور مالی اهدا خواهد کرد.
توسعه مرکز فناوری ایران در کنیا
وزیر امور خارجه که به دعوت «عبدالله دیوپ»، وزیر خارجه جمهوری مالی به این کشور واقع در غرب آفریقا سفر کرده، روز گذشته در نخستین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌‌های ایران و جمهوری مالی حضور یافت. امیرعبداللهیان در سخنانی در این نشست گفت: «اراده عالی ایران همواره بر تداوم و توسعه روابط و همکاری‌های همه جانبه با کشور دوست و برادر مالی براساس منافع مشترک طرفین بنا شده است». رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین خاطرنشان کرد: «ایران اکنون برای انتقال علم و فناوری، مرکز فناوری آفریقایی خود را به عنوان اولین شعبه در کشور کنیا قرار داده است.»
برگزاری نمایشگاه شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی
وزیر خارجه مالی نیز در این نشست با بیان اینکه ایران با رویکردی اعتقادی و انسان‌دوستانه به جای ماهی دادن به دوستانش ماهیگیری را می‌آموزد، تأکید کرد: «آمادگی داریم بزودی نمایشگاهی از شرکت‌های مهم دانش‌بنیان ایرانی در زمینه‌ های‌تک در باماکو برگزار کنیم و شعبه دوم مرکز فناورانه را برای انتقال تکنولوژی در شهر باماکو با همکاری مقامات علمی و فناوری دولت مالی ایجاد کنیم.» وزیر خارجه مالی همچنین ابراز امیدواری کرد که نشست بعدی کمیسیون مشترک در تهران نشانگر تحقق اهداف دوجانبه باشد.
بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها
سفر وزیر امور خارجه به سه کشور آفریقایی در شرایطی انجام می‌شود که رویکرد دولت سیزدهم بر تقویت رابطه با کشورها در پنج قاره جهان زمینه بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در عرصه بین‌الملل حتی تا کشورهای دوردست آفریقایی را فراهم کرده است. ریل‌گذاری دولت برای بهبود روابط اقتصادی، فراهم کردن فرصت حضور فعالانه اقتصادی در کشور‌های آفریقایی و ایجاد شناخت بهتر فرهنگ و ظرفیت‌های این قاره مجموعه اقداماتی است که در دستور کار وزارت امور خارجه برای تعمیق رابطه با کشورهای آفریقایی قرار گرفته است.
بی‌تردید چنین شرایطی، تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی را به ضرورتی ناگزیر در رویکرد وزارت امور خارجه تبدیل می‌کند. از این رو وزیر امور خارجه ذیل رویکرد رئیسی با سفر به آفریقا می‌کوشد مناسبات و روابط خارجی ایران را بویژه در مسیری به جریان بیندازد که اتفاقاً در گذشته بشدت آسیب دیده است. در این گستره، مراوده با کشورهای قاره سیاه، کم‌اهمیت‌تر از مراودات با طرف‌های اروپایی یا آسیایی نیست و بر همین اساس است که وزارت امور خارجه، پایه‌گذاری و پیگیری برنامه‌های اقتصادی با اکثریت کشورهای آفریقا را در فهرست اولویت خود قرار داده است. در این شرایط امیرعبداللهیان در رأس دستگاه دیپلماسی کشور می‌کوشد با شناسایی بازارهای جدید از جمله در قاره آفریقا، گامی اساسی بردارد.
ظرفیت عظیم اقتصادی
در امتداد چنین رویکردی است که آفریقا به عنوان دومین قاره بزرگ جهان که قریب به 15 درصد جمعیت جهان را در خود جای داده و دارای غنای طبیعی و ظرفیت عظیم اقتصادی است، از نگاه تیزبین طراحان سیاست خارجی دولت سیزدهم پنهان نمانده است. مقامات ایرانی فارغ از آنکه آفریقا امروزه به صحنه صف‌آرایی رقابت‌جویانه بازیگران بین‌المللی تبدیل شده است، تلاش می‌کنند مناسبات خود را با کشورهای مختلف این قاره در چهارچوب‌های متعدد و متنوع گسترش دهند. موقعیت ژئوپلیتیکی و فرصت‌های متعدد اقتصادی‌ کشورهای این قاره از جمله دلایلی است که رئیس دستگاه وزارت امور خارجه ایران را بر آن داشته با هدف عملی ساختن برنامه‌های دیپلماسی اقتصادی به این کشورها سفر کند. ناگفته پیدا است که امضای قراردادهای کوچک و بزرگ با کشورهای مختلف جهان از پنج قاره در کنار پیشینه تعامل‌هایی که دستگاه دیپلماسی زیر سایه رویکرد متوازن خود در پیش گرفته از یک سو جایگاه سیاسی ایران در روابط بین‌المللی را ارتقا داده و از سوی دیگر به تردید کشورها، مؤسسات و نهادهای اقتصادی جهان برای هدفگذاری در بازارهای پررونق ایران پایان خواهد داد.
آمادگی برای همکاری دوسویه
این در حالی است که شمار زیادی از کشور‌های آفریقایی نیز برای همکاری‌های همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران اعلام آمادگی کرده‌اند. این مسیر همکاری دوسویه ایران و بازیگران قاره سیاه، نخست در زمینه دیپلماتیک، دوم در عرصه همکاری در مجامع بین‌المللی و اتکا به حمایت دیپلماتیک کشورهای آفریقایی در سازمان‌های بین‌المللی و سوم در عرصه اقتصادی تعریف می‌شود. گفتنی است از جمله مؤلفه‌های مهم تعمیق مناسبات تجاری میان ایران با قاره آفریقا، گسترش و توسعه حوزه‌های بالقوه همکاری، بهبود روابط بانکی، تقویت و توسعه بازاریابی اقتصادی، فعالیت هدفمند رایزنان اقتصادی ایران در آفریقا، گسترش حمل‌ونقل میان ایران و آفریقا، تلاش برای توسعه گردشگری میان ایران با کشور‌های این حوزه و افزایش رفت‌وآمد‌های مستمر دیپلماتیک است که تلاش برای به اجرا درآوردن آنها در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگری به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است.