مرحوم آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات تاکید دارد که از امور مهم در ماه رمضان شب قدر است؛ شبی که از هزار ماه بهتر است و روایاتی داریم مبنی بر اینکه از هزار ماه جهاد و هزار ماه سلطنت نیز بهتر است. شب قدر، شب شریفی است که روزی بندگان، اجل های آنان و سایر امور مردم از خوب و بد در آن مقدر می گردد و شبی است که قرآن در آن نازل شد.

این شب به نص قرآن مبارک است و در روایات اهل بیت (ع) آمده است که فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمین پخش می شوند؛ بر مجالس مومنین عبور کرده و بر آنان سلام می کنند و برای دعاهای آنها آمین می گویند تا آنگاه که سپیده دم طلوع کند و در روایتی دیگر آمده است که در این شب دعای کسی رد نمی شود مگر دعای عاق والدین، قطع کننده رحم نزدیک، کسی که شراب بنوشد و کسی که دشمنی مومنی در دلش باشد.

برخی از اساتید اخلاق معتقدند پر کشیدن در شب قدر ممکن می شود. آیت الله عبدالله جوادی آملی گفت: در شب قدر، سخن از «لَیلَة القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر» است که انسان یک شبه ره ۸۰ ساله می‌رود، این راه دشوار نیست. اگر دشوار بود ما را امر نمی‌کردند، دعوت نمی‌کردند. دشواری مال کسی است که کوله بار خود را بر دوش دارد. اگر بار خودبینی را به زمین بگذارد، سبک می‌شود. وقتی سبک شد، پروازش آسان است! این پرکشیدن با سنگین بال و سنگین بار بودن ممکن نیست.

این مفسر قرآن کریم افزود: اگر قرآن به سر می‌گذاریم، هدف تنها این نباشد که خدا گناهان ما را بیامرزد، ما را به جهنم نبرد، ما را به بهشت ببرد. اینها ریخت و پاش سفره شب قدر است. وقتی یک دوستی سفره‌ای پهن می‌کند، مائده الهی می‌چیند، مهمان‌های خود را به بهترین وجه پذیرایی می‌کند. وقتی مهمان‌ها برخاستند، سفره برچیده می‌شود، آن ریزه‌های سفره را می‌ریزند؛ مرغ‌ها آن ریزه‌های سفره را می‌چینند.

وی اضافه کرد: ریزه سفره شب قدر این است که کسی نسوزد، به جهنم نرود. اینها شب قدر نیست. شب قدر آن است که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا رفتار او، گفتار او، سیرت او، سریرت او، سنّت او آموزنده باشد. هزارها نفر را زنده کند و در آخرت هم هزارها نفر را به همراه خود به بهشت ببرد. اگر ما بتوانیم در کنار سفره الهی و دولت قرآن بنشینیم، چرا در ته صفوف قرار بگیریم به دنبال آن ریزه‌های سفره تکان‌ها باشیم که از سفره تکانده شده چیزی به ما برسد؟!

جوادی آملی تاکید کرد: به ما گفتند هر کسی به اندازه قدر خود شب قدر را درک می‌کند و قدر هر کسی هم به اندازه قدر همت اوست. اگر ما به اندازه همت مان دولت قرآن را و دولت قدر را می‌توانیم ادراک کنیم، چرا همت نطلبیم ما قبل از اینکه از خدا مظروف بخواهیم، ظرف و ظرفیت هم طلب بکنیم. هرگز نمی‌توان گفت: چون ما ظرفیت‌مان اینقدر بود، خدا به ما اینقدر داد. این سخن نیمی از ثواب است، نه هر ثوابی و همه ثواب.

آیت الله محمدعلی جاودان استاد اخلاق نیز در این زمینه گفت: شب قدر شبی است که یک شب معادل هزار ماه است. یعنی ۸۰ سال. اگر من امشب دو رکعت نماز خواندم مثل این است که ۸۰ سال نماز خواندم. اگر یک مقدار صدقه دادم مثل این است که ۸۰ سال صدقه دادم. برای سلامتی امام زمان صدقه بدهید که ارزشش بسیار بیشتر می‌شود. یک صلوات فرستادم مثل این است که ۸۰ سال صلوات فرستادم. ارزش این را فراموش نکنید.

برخی روایات بر احیای شب بیست و سوم تاکید بیشتری دارد. حجت الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی استاد حوزه علمیه قم درباره زمان شب قدر گفت: طبق روایات از شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم به عنوان شب های قدر یاد شده ولی شب بیست و سوم به دلیل روایت عبدالله بن انیس انصاری جهنی ترجیح دارد. یک عرب بیابانگرد به نام جهنی که در خارج از مدینه به دامداری مشغول بود، خدمت پیامبر اکرم (ص) رسید و گفت که به دلیل مشکلات نمی تواند هر سه شب را احیاء بگیرد و پیامبر در گوش او مطلبی را بیان کردند. مردم بعدا دیدند که جهنی شب بیست و سوم به مدینه می آمد و از قرینه این روایت استفاده می شود که شب بیست و سوم شب اصلی باشد البته در بعضی روایات آمده که شب قدر دارای سه مرحله است. در شب اول برنامه ریزی می شود، در مرحله دوم بررسی و در شب سوم امضا می شود.

حافظ نیز در وصف این شب گفت: چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی، آن شبِ قدر که این تازه براتم دادند. اعمال شب های قدر بر دو نوع است؛ یکی آنکه در هر سه شب باید انجام داد و دیگر اعمالی که مخصوص هر شب است و به همین مناسبت اعمال مخصوص شب بیست و سوم ماه رمضان را مرور می کنیم.

اعمال مشترک این سه شب شامل غسل، نماز دو رکعتی با هفت مرتبه توحید و هفتاد مرتبه 'استغفرالله و اتوب الیه'، قرآن به سر گرفتن، خواندن نماز صد رکعتی و احیا داشتن این شب هاست و در شب بیست و سوم بر چند عمل دیگر تاکید شده است:

اول- غسل که یکی در اول شب و یک غسل هم در آخر شب سفارش شده است.

دوم- تاکید بر شب زنده داری؛ امیرمومنان (ع) فرمود: پیامبر خدا در دهه آخر ماه رمضان، بستر خود را جمع می کرد و کمرش را می بست و شب بیست و سوم، خانواده خود را بیدار می کرد و در آن شب، به صورت خفتگان، آب می پاشید.

همچنین در روایتی آمده است که فاطمه زهرا (س) نمی گذاشت که کسی از خانواده اش در شب بیست و سوم بخوابد و خواب آنان را با کم خوردن درمان می کرد و از روز برای آن شب، آماده می شد و می فرمود محروم، کسی است که از خیر آن بی بهره بماند.

سوم- تاکید بر زیارت امام حسین (ع)؛ امام رضا (ع) فرمود: کسی که در ماه رمضان، امام حسین (ع) را زیارت می کند؛ مواظب باشد که نزد قبر آن امام بودن را در شب شب بیست و سوم از دست ندهد؛ شبی که امید است شب قدر باشد.

چهارم- خواندن سوره های عنکبوت، روم و دخان؛ امام صادق (ع) خطاب به ابوبصیر فرمود: هر کسی سوره های عنکبوت و روم را در شب بیست و سوم ماه رمضان بخواند؛ به خدا قسم او از اهل بهشت است و هرگز در این سخن استثنا نمی کنم و نمی ترسم که خداوند، در این سوگند گناهی بر من بنویسد. این دو سوره نزد خداوند، جایگاهی والا دارند.

پنجم ـ خواندن هزار بار سوره قدر؛ امام صادق (ع) فرمود: اگر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان، هزار بار سوره قدر را بخواند؛ در حالی صبح خواهد کرد که یقین او، با اعتراف به آنچه مخصوص ماست استوار خواهد بود و این نیست، مگر به سبب آنچه در خواب خود می بیند.

ششم - دعا برای امام زمان (ع)، از امامان معصوم (ع) نقل شده است که این دعا را در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در حال سجده، ایستاده، نشسته و در همه حالات تکرار می‌کنی و نیز در همه اوقات این ماه و هر قدر که می‌توانی و هر موقع از دوران زندگی‌ات به یادت آمد می‌خوانی.

بعد از تمجید خدای و درود بر پیامبر(ص) می‌گویی 'اللّهم کن لولیک الحجة بن الحسن، فی هذه الساعة و فی کل ساعة، ولیا و حافظا، و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا' یعنی

خداوندا! در این ساعت و در هر ساعت، برای ولی خود ، حجت بن الحسن سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و چشم باش تا آن که او را در زمین خود، با اطاعت و رغبت مردم ساکن سازی و وی را در آن، به مدت طولانی بهره مند گردانی.