در پي سفر رئيسجمهور به روسيه، زهرا قياسي، دانشجوي دكتري تاريخ روابط بينالملل در دانشگاه دولتي مسكو، نكات مهمي را در خصوص پيامها و پيامدهاي اين سفر و همچنين برخي حواشي به وجود آمده حول آن در صفحه شخصي خود در اينستاگرام به رشته تحرير در آورده است.
در اين مجموعه يادداشت تلاش شده با نگاهي عامهفهم اما از نگاه ژئوپليتيك و ژئواستراتژيك سفر رئيسي به روسيه و علامتهاي آن به رقباي منطقهاي و فرامنطقهاي تحليل شود. متن كامل اين يادداشتها را در ادامه ميخوانيد؛
نکته اول اینکه باید پذیرفت رسانههای داخلی بیطرف و مستقل ما همچنان نميتوانند با رسانههای خارجی و رسانههاي داخلی منفعتطلب رقابت کنند که اگر میتوانستند حاشیههای ساختگی این سفر، به اصل مطلب و اهمیت آن در بازه زمانی کنونی سایه نمیانداخت.
اصولاً نتایج چنین سفرهایی در هفتهها و ماههای بعدی نمایان میشود. در روزهاي بعد از سفر معمولاً مقامات به کلیگویی بسنده میکنند اما اصل مطلب، سیگنالهایی است که به کشورهای دیگر مخابره میشود. در سفر دو روزه آقای رئیسی درباره موضوعاتی همچون برجام، افغانستان، همکاریهای دوجانبه، تحریمها، مبادلات تجاری، قرارداد ۲۰ ساله و ... صحبت شد. اما این ملاقات در چه زمانی رخ داد؟ زمانی که ایران همچنان درگیر مسئله برجام است و دولتی که روی کار آمده، سیاست نگاه به شرق را هم در دستور کار خود قرار داده است و از طرف دیگر تنشهای جدی بین روسیه و غرب بر سر اوکراین شکل گرفته که هر روز بر وخامت اوضاع می افزاید.
در خود روسيه، طی دهه اخیر ایدئولوژی اوراسیاگرایی تفکر غالب سیاست خارجه بوده است. یعنی اين كشور نسبت به قدرتطلبیهای ایالات متحده سیاستی تهاجمی داشته و از طرف دیگر نگاه مثبتی به ایران به ویژه در حوزه همکاریهای منطقهای دارد. در نتیجه همگرایی روسیه و ایران، برای غرب به خصوص ایالات متحده كه از سال ۱۹۹۵ سیاست خود را بر پایه جداسازی و تفرقهافکنی بین دو کشور قرار داده – و البته متحدان منطقهای اين كشور- بزرگترین خطر محسوب میشود.
بدون در نظر گرفتن نظر شخصی بنده و موج منفی ایجاد شده در داخل که قابل درك است. اجازه دهید از دید کشورهای دیگر و خود روسها به تصویر نماز خواندن سیدابراهیم رئیسی در کاخ کرملین نگاه کنیم؛ یکی از خبرگزاریهای روسیه در این زمینه نوشته است: «رئیس جمهور ایران در سالن کاترینِ کرملین بدون کفش روی فرشی خاص ایستاده و دستانش را به شکل خاصی بالا آورده است.»
اگر نماز سردار سليماني را فاكتور بگيريم كه هنوز تصويري از آن منتشر نشده است، چنين اتفاقي در روسيه و كاخ كرملين بيسابقه است. اما در جریان انتشار این تصویر چه سیگنال هایی برای چه کسانی مخابره شد؟ سیگنال اول به غرب و مشخصات ایالات متحده ارسال شد، مخاطب سیگنال دوم متحدان منطقهای آمریکا مشخصا ترکیه و عربستان سعودی بودند و سیگنال سوم هم به مخالفانِ طرفدار روابط راهبردی با ایران و مشخصات آتلانتیستها مخابره شد.
از اواخر فروپاشی شوروی تاکنون ایالات متحده از حربه صدور ایدئولوژی شیعه توسط ایران برای ترساندن کرملین استفاده کرده است. اين حربه آنقدر موفق عمل کرده که غربگرایان روسیه، تاثیر پذیرفتن مسلمانان روسيه از تفکرات شیعه را از جمله خطرات نزدیکي به جمهوری اسلامی ایران میدانند.
واشنگتن به موازات اين حربه بر روی جداییطلبان و مسلمانان افراطگرای روسیه نيز سرمایهگذاریهای بلندمدتی با کمک عربستان سعودی و ترکیه انجام داده است. در بازه زمانی خاصی، عربستان سعودی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون دلار به گروههای چچنی کمک کرده است. ترکیه نیز از راه اتحادیه قفقاز کمکهای قابل توجهی را در اختیار جداییطلبان چچن قرار داده و البته اقداماتي ديگري همچون تامين نيرو، سرمايهگذاريهاي فرهنگي، مذهبي و رسانهاي نيز انجام داده است. به دلیل همین جهت دادنها و حمایتهای بلندمدت بود که در بحران سوریه برخی از فرماندهان داعش را چچنيها تشکیل می دادند تا اينكه روسيه مجبور شد فکری به حال اشاعه تفکرات وهابی و سلفی کند.
با اين وجود کرملین تمام تلاش خود را خواهد کرد تا در دوگانه شیعه و سنی و هزینهسازیهای آن گرفتار نشود، چون به هر حال به دو کشور یاد شده نیازمند بوده و خواهد بود. اما در مجموع روسها اکنون به این نکته واقف هستند که اسلام شیعی از عقلانیت و تعادلي برخوردار است که حتی خودش در خط مقدم مبارزه با گروههای افراطگرا و تروریستی منطقه قرار دارد.
آقای رئیسی در دوما در بخشی از سخنانش میلاد حضرت مسیح را به همه مسیحیان، صاحبان عقیده نسبت به ادیان ابراهیمی و بشریت تبریک گفت. چنين اقدامي نمادی از تعامل ادیان به شمار میرود. این سخنان شاید برای ما کلیشهای باشد، اما در روسیه، در مجلس دومای آن کشور و از زبان رئیسجمهوری که لباس روحانیت بر تن دارد و خود مسلمان شیعی است، از ارزش بالایی برخوردار و نشانه وحدت است.
علاوه بر اين آقای رئیسی، در مسجد جامع مسکو پشت سر آقای راویل عین الدین رهبر مسلمانان فدراسیون روسیه نماز خواند. تصویر منتشر شده از این نماز هم دقيقا همان قابی است که تمام جوامع مسلمان عمیقاً به آن نیاز دارند؛ «وحدت شیعه و سنی با وجود همه اختلافهایشان.» مسجد جامع مسکو یکی از بزرگترین مساجد در اروپاست و جالب است بدانید که در ساخت این مسجد کشورهای عربی و دولت ترکیه نقش داشتند. بنابراین اقامه چنین نمازی توسط رئیس جمهور ایران در این مسجد بازتاب سیاسی گسترده ای دارد.
اصولا نگاه مردم ما به روسیه به دو دسته تقسیم میشود یا از روسیه به واسطه حافظه تاریخی که داریم و تاثیر رسانهها خوشمان نمیآید و براي اثبات اين عقيده به هر دليلي متوسل ميشويم و به هر بهانه درباره آن قلم ميزنيم. و يا اينكه شيفته روسيه هستيم و اين كشور را دوست و متحد دائمي خود قلمداد ميكنيم.
در این ميان جای خالی یک نگاه واقعبینانه به روسیه به عنوان کشوری که چه خوشمان بیاید و چه بدمان بیاید، از قدرتهای بزرگ جهان محسوب میشود و ظرفیتهای بالایی برای همکاری دارد، خالي است. صد البته در کنار این نوع نگاه باید حواسمان به زرنگبازیهای روسها هم باشد چرا که طبیعتاً اولویت ما هم منافع ملی خودمان است، چه آنها خوششان بیاید، چه بدشان بیاید.
نظر شما