محمدحسین جهان‌پناه: چند هفته پیش که چینی‌ها تازه‌ترین هواپیمای جنگنده خود را رونمایی کردند، معمای جنگنده‌های پنهان‌کار یا به صورت دقیق‌تر نسل پنجم هواپیماهای جنگنده بار دیگر به سطر خبرها بازگشت، تکنولوژی‌ای که با وجود گذشت بیش از 2 دهه از آغاز آن، از بسیاری جهات هنوز دور از دسترس بیشتر کشورهاست.
سر رشته نسل پنجم جت‌های جنگی مثل بیشتر ماجراهای نظامی در میان ورق‌پاره‌های جنگ سرد پیدا می‌شود. موضوع به چند سال مانده به پایان دوران شوروی و اتمام مسابقه تسلیحاتی بلوک شرق و غرب باز می‌گردد. زمانی که شوروی و آمریکا تقریبا به صورت همزمان به تکمیل نسل جدیدی از هواپیماهای جت جنگی با توانایی‌های بیشتر فکر می‌کردند؛ رویای جت‌هایی سریع با توانایی پنهان ماندن از شناسایی توسط رادارهای رهگیری هوایی با مانورپذیری بالا که می‌توانست تثبیت کننده برتری هوایی باشد و همچون اشباحی ناپیدا با رخنه در دیوار دفاعی طرف مقابل، ناغافل بر فراز اهداف خود ظاهر شوند.
آمریکا و شوروی توسعه نسل بعدی هواپیماهای جنگنده را به‌طور جدی از اواسط دهه 1980/1360 آغاز کردند. اما آفتاب دنیای جدید شروع به آب کردن یخ‌های جنگ سرد کرد و همین موضوع برای کم شدن انگیزه دولت‌ها برای تبدیل این رویای قدیمی به واقعیت کافی بود. با آغاز دهه 1990/1370، جنگ سرد هم به پایان خود رسید، شوروی از هم پاشید و برنامه پرهزینه جنگنده نسل پنجمش را برای روسیه ورشکسته به ارث گذاشت، برنامه‌ای که در نبود بودجه مورد نیاز خیلی زود به زمین خورد. اما ایالات متحده برنامه نسل پنجم خود را در قالب برنامه جنگنده تاکتیکی پیشرفته (به اختصار ATF) همچنان ادامه داد و سرانجام پس از نزدیک به یک دهه برنامه‌ریزی، اف-22 رپتور به عنوان نخستین جنگنده نسل پنجمی به پرواز در آمد.
با این حال پرواز رپتور آغاز به تمام معنایی برای عصر نسل پنجمی‌ها نبود. تکنولوژی نسل پنجم هنوز گران و تا حدودی ناپخته بود و از همه مهم‌تر بیشتر کشورها تمایل زیادی برای هزینه کردن روی آن نداشتند. شاید پس از برنامه پر سروصدای جنگنده ضربتی مشترک (JSF) که اف35 حاصل آن بود و یا پرواز سوخو تی50 روسیه خیلی‌ها تازه به این باور رسیدند که شاید زمان تغییرات نزدیک باشد. اما مطمئنا پرواز دور از انتظار جنگنده های چینی عملا به این باور مفهومی تازه داد.
این روزها اما بسیاری از کشورها در تلاش برای به خدمت گرفتن تکنولوژی نسل پنجم هستند، حالا چه با توسعه داخلی و یا چه با خرید جنگنده‌های ساخت دیگر کشورها که در این میان کشورهایی مثل ژاپن، هند و ترکیه با توجه به زیرساخت قوی خود در صنعت هوانوردی خیلی جدی طراحی و ساخت هواپیماهای نسل پنجم بومی خود را در کنار خرید انواع خارجی دنبال می‌کنند.
 

خصوصیات بارز جنگنده‌های نسل پنجم
جنگنده های نسل پنجم زمانی که گام به میدان گذاشتند ویژگی‌های جدیدی را به دنیای هوانوردی نظامی عرضه کردند. ویژگی‌هایی که هم بر تکنیک‌های طراحی بدنه جت‌های جنگی قبلی برتری داشت و هم موجب تقویت تاکتیک‌های نظامی می‌شد. این جنگنده‌ها با استفاده از خصوصیاتی هم چون استفاده از مواد جاذب رادار و اشکال هندسی لوزی شکل موفق شدند تا حدود زیادی از دید رادارهای کنونی جهان پنهان بمانند. تنها همین بخش ماجرا برای خارج کردن جنگنده های مدرنی همچون یوروفایتر تایفون که اروپایی‌ها در طول چند سال گذشته میلیون‌ها یورو به پای آن ریخته‌اند از دور نسل پنجمی‌ها کافی است. با وجودی که این خصوصیت را می‌توان مهم‌ترین مشخصه نسل پنجم دانست، اما تنها ویژگی اصلی آن‌ها نیست. جت‌های این نسل با استفاده از موتورهای جدید توانایی پرواز سوپرکروز (پرواز مافوق صوت بدون نیاز به استفاده از پس‌سوز) را دارند، امکانی که تنها معدودی از جنگنده‌های نسل‌های قبلی دارا بودند. این جنگنده‌ها از رادارهای آرایه کاوش الکترونیکی استفاده می‌کنند که در نوع خود تکنولوژی بسیار کاربردی در عرصه رادارهای هوایی به حساب می‌آید و موجب می‌شود تا سرعت و دقت جستجوی هوایی و زمینی اهداف به مراتب افزایش پیدا کند. البته این‌ها هم هنوز حتی نیمی از مهم‌ترین تفاوت‌های این نسل جنگنده‌ها با نسل‌های سابق به شمار نمی‌آید.
برای آشنایی با شاخص‌ترین هواپیماهای جنگنده نسل پنجم، اینجا را کلیک کنید.

5353