پایگاه خبری جماران: «وضعیت کنونی شیعیان افغانستان یک وضعیت نابسامان است، زیرا طالبان در کلیت امر دلخوشی و نظر مثبتی به شیعیان ندارند و این در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ با قتل دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف مشخص شد. در طول ۲۰ سال اخیر نیز مناطق هزاره نشین که به کابل منتهی می شد در دست طالبان بود و ما شاهد کشته شدن شیعیان و هزاره‌ها بودیم و اینها تنها به پای داعش و حکومت اسلامی نوشته نمی‌شود، بلکه طالبان هم نظر و نیت نیک به شیعیان ندارند و به این خاطر امنیت هزاره‌ها برایشان اهمیتی ندارد».
این روایت جدید یک شهروند افغان از اوضاع این روزهای این کشور است.
ما برای کمک به ارائه روایت صحیح از آنچه امروز در افغانستان می‌گذرد به سراغ زنان و مردان و اهالی فرهنگ و هنر و سیاست و علم این کشور رفته‌ایم.
در این‌باره سروش عبدالواج کارشناس و فعال سیاسی در خصوص ورود طالبان به کابل به خبرنگار جماران می‌گوید: طالبان در ۱۵ اگوست ۲۰۲۱ وارد کاخ ریاست جمهوری افغانستان شدند. آنها طی مصاحبه‌ای که با شبکه الجزیره داشتند حضور نظامی خود را به جهان مخابره کردند که نشان از تسلط این گروه بر افغانستان بود. اشرف غنی پس از فرار افغانستان را به ازبکستان و سپس به امارات ترک کرد و پس از اینکه خبر فرار اشرف غنی رسانه‌ای شد همه نهادهایی که در کابل حضور داشتند و تمام ولایت‌ها به جز پنجشیر و کابل به کنترل طالبان درآمد. با انتشار خبر فرار اشرف غنی تمام کارمندانی که در ادارات کار می‌کردند همه وحشت زده بودند، خود من در یکی از نهادها با دکتر عبدالله کار می‌کردم ساعت ۴ که از دفتر خارج شدیم دیدیم همه مردم وحشت زده به خیابان آمدند تا به مکان امنی برسند.
روز به روز خط فقر دامنه‌دارتر و مردم فقیرتر می‌شوند
وی در ادامه تصریح کرد: در طول دو ماه حضور طالبان اتفاقات زیادی رخ داد از جمله وخامت وضعیت اقتصادی مردم که روز به روز خط فقر دامنه دارتر و مردم فقیرتر می‌شوند از همان زمان ۹ میلیارد دلار پول افغانستان در آمریکا بلوکه شده است و به همین دلیل بانک‌ها دیگر فعالیت نداشته‌اند گر چه طالبان گفتند پس از چند هفته از تسلط‌شان در کابل بانک‌ها را فعال نگه می‌دارند اما تنها چند بانک محدود فعال هستند که برای انجام امور اقتصادی مردم کافی نیست.
نیروی نسبتاً متخصص جای خود را به کسانی داده است که تنها از جنگ می‌دانند
عبدالواج از وضعیت امروز افغانستان می‌گوید: تعداد زیادی از مردم که در طول سال‌های گذشته در ادارات کار می‌کردند بیکار و خانه نشین شدند و پولی برای اداره زندگی خود ندارند در مورد نیروهای امنیتی هم اعضای پلیس ملّی همگی یا خانه‌نشین و یا از کشور خارج شده‌اند و یا در گوشه‌ای پنهان هستند. در کل در بعد اقتصادی افغانستان در حال رکود است مردم روز به روز فقیرتر شده‌اند و ما تماشاگر هستیم. هر چه طالبان در رسانه ها ادعا می‌کنند که زندگی مردم به روال عادی برمی‌گردد و مشکلات اقتصادی را حل می‌کنیم دروغ است؛ چون اینها فاقد نیروی انسانی متخصص هستند. ادارات دولتی در دست فارغ‌التحصیلان دینی از پاکستان است و در کل ما در دو ماه گذشته نیز شاهد موج جابه‌جایی نیروها در ادارات بودیم، نیروی نسبتاً متخصص جای خود را به کسانی داده است که تنها از جنگ می‌دانند به این سبب مسأله اقتصادی افغانستان حادتر شده است.
این فعال سیاسی از وضعیت اقتصادی مردم افغانستان گفت: وضعیت مردم افغانستان روز به روز بدتر می‌شود که مشهود و قابل لمس است. مردمی هستند که در طول بیست سال گذشته در وضعیت خوب مالی قرار داشتند اما امروز به دنبال یک قرص نان هستند. اوضاع اقتصادی هرروز بدتر از دیروز است و احتمال هم می‌دهم بدتر شود چون وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد پول افغانستان را به دست طالبان نمی‌دهد و با این شرایط فشار اصلی بر دوش مردم افغانستان است.
اقتصاد مافیایی مواد مخدر یکی از راه‌های حل مشکل اقتصادی است
وی ادامه داد: طالبان مسأله اقتصاد داخلی خود را از چند راه حل می‌کنند؛ یکی اقتصاد مافیایی مواد مخدر که بیشتر در هلمند، قندهار و ولایت‌های جنوب و جنوب شرقی است دومین راه استخراج و فروش سنگ مرمر هرات و سومین راه فروش طلای معادن بدخشان است. گروه طالبان از این طریق تغذیه می‌شوند، اما تأثیر مستقیم پول بانک مرکزی افغانستان که در دست آمریکا بر اقتصاد مردم افغانستان خواهد بود. این پول برای مردم افغانستان است، طالبان از طریق کشورهایی که طی ۲۰ سال گذشته از آنها حمایت کرده‌اند مجهز هستند به خصوص از سوی قطر مواد خوراکی و از چین مواد اولیه دریافت می‌کنند. امروز اگر هر مشکلی پیش بیاید تاثیر مستقیم آن بر زندگی مردم است.
مردم به فکر فرار از افغانستان هستند
این فعال سیاسی از فرار مردم از افغانستان گفت: در محله‌ای که من زندگی می‌کنم و محلات دیگر همه به فکر فرار از افغانستان هستند امروز در مرزهای ایران، تاجیکستان و پاکستان دسته دسته از پناهجویان منتظر هستند تا راه‌ها باز شود و آنها از افغانستان بروند، وضعیت بد اقتصادی بر زندگی مردم تاثیر جدی گذاشته است و این تاثیرگذاری را می‌توان از فرار مردم کابل و دیگر شهرهای افغانستان به کشورهای دیگر دید.
قتل‌های هدفمند در حال وقوع است
وی تاکید کرد: اما امروز مشکل جدیدی ایجاد شده و آن هم افزایش وقوع قتل و کشتار توسط افراد و گروه‌های نامشخص است. مثلا چند روز قبل در محله‌ای که من زندگی می‌کنم یک نفر از سوی افرادی ناشناس کشته شد. در واقع قتل‌های هدفمند در حال وقوع است که کسی هم آنها را به عهده نمی‌گیرد.
گروه ملابرادر و حقانی‌ها حکومت را به دست دارند
سروش عبدالواج از گروه طالبان بیشتر می‌گوید: گروه طالبان به دو گروه تقسیم می‌شود که یک شاخه ملّابرادر و دیگری شاخه حقانی‌ها هستند. شاخه حقانی بیشتر حملات انتحاری و حملات خون بار ۲۰ سال گذشته را انجام داده‌اند اینها فعلا در ادارات اصلی افغانستان مشغول به کار هستند؛ مثلا سراج‌الدین حقانی که آمریکا برای دستگیری و یا کشتن او بیش از ۱۰ میلیون دلار جایزه گذاشته امروز وزیر داخلی افغانستان است و برادرزاده‌ی او هم در اداره دیگری است، خلیل حقانی وزارت دیگری را به دست دارد در کل حقانی‌ها بر ادارات افغانستان تسلط دارند.
وی افزود: در گروه مقابل، ملّابرادر که ریشه‌ای دورانی دارد مربوط به قندهار هستند این ها بیشتر نهادهای سیاسی را تحت کنترل خود قرار داده‌اند؛ از جمله خود ملابرادر معاون صدراعظم طالبان است و امیرخان متقی وزیر امورخارجه است. این دو شاخه‌ی اصلی در گروه طالبان بر سر تقسیم قدرت کشمکش دارند به همین علت تا امروز تحلیف انجام نشده است.
زنان در مقابل تفکر طالبانی
اما عبدالواج از گروه‌های مخالف طالبان گفت: در گروه‌های مخالف طالبان از جمله جبهه ملی مقاومت به رهبری احمد مسعود در دو دوره‌ی اصلی که منشأ مقاومت بوده است امروز هم عملا در پنجشیر حضور دارند. در اینجا فعلا تنها همین گروه مسلح علیه طالبان حضور دارند حملات‌شان هر روز انجام می‌شود. خبرهای مستندی وجود دارد که حرکات جدی علیه طالبان صورت گرفته. گروه دیگر مخالف تفکر طالبان در افغانستان گروه زنان است ما در همان اوایل حضور طالبان شاهد انقلاب زنان بودیم؛ مثلا حضور زنان در محله‌ها و خیابان‌ها که علیه طالبان دست به اعتراض زدند. این حرکت چند روز در کابل انجام شد و امروز هم زنان به نشانه مخالفت همچنان معترض هستند، اما این مقاومت تنها در افغانستان نیست و در خارج افغانستان هم در جریان است و عده ای با حضور در خیابان‌ها از جبهه مقاومت حمایت و برای آزادی افغانستان شعار دادند.
گروهی خارج از افغانستان در تلاش برای تشکیل حکومت موازی هستند
او ادامه داد: در چند روز گذشته خبرها حاکی از این است که گروهی از رهبران جهادی که با اشرف غنی فرار کرده‌اند در تلاش هستند یک حکومت خارج از افغانستان را تشکیل دهند که جایگزینی برای طالبان باشد، اما تشکیل این حکومت موازی هنوز مورد تائید قرار نگرفته است. من از جلسات این گروه بعد از شکل گیری در ترکیه و امارات آگاه هستم؛ آنها بیشتر مشغول رایزنی هستند. طالبان با دعوت روسیه وارد مسکو شدند. رهبری و مدیریت رئیس الوزراء گروه طالبان در مسکو پیام خاصی را برای جهانیان داشته‌اند مبنی بر این که پول‌های بلوکه شده را آمریکا آزاد کند و همچنین جنگ در افغانستان تمام شده است.
پنجشیر مبدا عدالت‌خواهی بر علیه تفکر طالبانی بود
عبدالواج از آنچه در پنجشیر گذشت می گوید: با سقوط کابل به دست طالبان پنجشیر تنها روزنه امید مردم افغانستان بود، پنجشیر از سال‌های قبل و از ۱۹۹۶ مبدا عدالت خواهی بر علیه تفکر طالبانی بود. با سقوط کابل احمد مسعود فرزند احمد شاه مسعود به پنجشیر رفت، تقریبا دو ماه بعد از سقوط کابل تمامی جبهه پنجشیر هم به لحاظ تجهیزات و هم اقتصادی وضعیت قابل قبولی نداشت.
وی ادامه می‌دهد: طالبان اول تلاش کرد از راه گفتگو و مذاکره با احمد مسعود جبهه مقاومت را بشکنند، اما احمد مسعود پیامی واضح داشت که تا زمانی که حکومت فراگیر و حکومت مستقل با ارزش‌های انسانی شکل نگیرد جبهه مقاومت را از بین نمی‌برد و این جبهه مقاومت در مقابل گروه طالبان قرار دارد، اما طالبان چون گرایشات فرهنگی و قومی پشتونی داشتند بیشتر بر سنت و قوم پشتون تاکید کردند و این خواست احمد مسعود را در نظر نگرفتند و بر تشکیل یک حکومت پشتون تاکید کردند و به احمد مسعود و جبه مقاومت گفتند، شما از طرف پنجشیر حرف بزنید، چون شما نماینده همه‌ی مردم افغانستان نیستید. و به این سبب جنگ صورت گرفت، پیش از آن ۳۳ ولایت در افغانستان عملا توسط اشرف غنی و تیمش تسلیم طالبان شدند ولی جنگ اصلی طالبان در پنجشیر بود. از ۳۳ ولایت نیرو جمع کردند و از ۵ مسیر به دره‌‌ی پنجشیر حمله کردند که متأسفانه در جریان حملات طالبان ما تعداد زیادی از رهبران جبهه مقاومت را از دست دادیم. جبهه مقاومت تقریبا راهکار احمد شاه مسعود در سال ۱۹۸۰ که در مقابل روس‌ها قرار گرفته بود را پیش گرفت؛ دره اصلی را به طالبان سپرد ولی در دره‌های جانبی حضور پیدا کردند.
در گورهای دسته جمعی ۷، ۱۳ و ۴ نفر پیدا شدند
این کارشناس سیاسی از منطقه پنجشیر می‌گوید: پنجشیر به لحاظ جغرافیایی یک دره‌ای در میان کوه‌های هندوکش است یک دره اصلی دارد و این دره ۲۲ دره فرعی در دل خود جای داده است. حضور طالبان فعلا در یک خیابان اصلی است. در ۲۲ دره دیگر مردم زندگی می‌کنند و نیروهای مقاومت حضور دارند. متأسفانه با ورود وحشیانه طالبان به پنجشیر آنها تعداد زیادی از مردم بی‌گناه به ویژه کسبه و اطفال و تعدادی از ریش سفیدان که در خیابان اصلی حضور داشتند را کشتند و تا پنج روز گذشته همه سردرگم به دنبال اینان بودند که بعد از جستجو گورهای دسته جمعی کشف شد و در این گورها تعداد ۷ و ۱۳ نفر و در جای دیگر ۴ نفر پیدا شدند. این افراد نیروهای دولتی و مردم عادی بودند که طالبان آنها را کشته و در جاهای دورتر و گورهای دسته جمعی دفن کردند.
از سال ۲۰۱۵ شیعه‌کشی در جریان است
و اما مسئله مهم امروز در افغانستان وصغیت شیعیان یا هزاره‌ها است که عبدالواج در مورد آن گفت: افغانستان بیشتر به عنوان یک کشور قومیتی شناخته می‌شود؛ پشتون، هزاره، تاجیک و ازبک. حضور داعش در افغانستان بستگی به حضور مستشاری یا نظامی جمهوری اسلامی ایران در سوریه و عراق دارد؛ به ویژه نیروی فاطمیون از هزاره‌ها و شیعیان افغانستان تشکیل و به عراق و سوریه فرستاده شدند. در اینجا داعش با استفاده از ضعف مدیریتی و امنیتی افغانستان تلاش کرد تا انتقام کشته شدگان خود در سوریه و عراق را از شیعیان بگیرد. متأسفانه در هفته‌های اخیر خبرهای خوبی به گوش نمی‌رسد. حداقل از سال ۲۰۱۵ به بعد شیعه‌کشی در جریان است و تعداد زیادی مسجد در زمان حکومت اشرف غنی و وحدت ملی توسط داعش به خون و آتش کشیده شد. در چند هفته اخیر این اولین باری بود که در حکومت طالبان گروه داعش به مساجد قندهار و قندوز حمله کرد. البته تعداد کشته شدگان و زخمی‌ها بیش از آمار رسمی است، چون دستگاه حکومت طالبان ضعیف است و می‌خواهند آمار رسمی را پنهان کنند. به این خاطر که وعده امنیت کامل را به مردم افغانستان داده بودند که متاسفانه این وعده را هم نتوانستند عملی کنند.
طالبان دلخوشی و نظر مثبتی به شیعیان ندارند
وی در ادامه گفتک وضعیت کنونی شیعیان افغانستان یک وضعیت نابسامان است، زیرا طالبان در کلیت امر دلخوشی و نظر مثبتی به شیعیان ندارند و این در سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ با قتل دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف مشخص شد. در طول ۲۰ سال اخیر نیز مناطق هزاره نشین که به کابل منتهی می شد در دست طالبان بود و ما شاهد کشته شدن شیعیان و هزاره‌ها بودیم و اینها تنها به پای داعش و حکومت اسلامی نوشته نمی‌شود، بلکه طالبان هم نظر و نیت نیک به شیعیان ندارند و به این خاطر امنیت هزاره‌ها برایشان اهمیتی ندارد. اما چون در تیررس رسانه‌های بین‌المللی هستند تلاش می‌کنند امنیت نسبی در مساجد، حسینیه‌ها و نماز جمعه‌ها بوجود بیاورند، ولی باور من این است که در آینده چون اینها شیعیان و همچنین فقه جعفری را قبول ندارند و آن را یک فقه باطل می‌دانند.
طالبان نگاه زن ستیزانه دارند
این کارشناس و فعال سیاسی از وضعیت زنان گفت: نخستین روزهای تسلط طالبان در افغانستان گروهی از زنانی که در دولت قبل در ادارات دولتی کار می‌کردند با فراخوان طالبان به سرکار خود برگشتند ولی طالبان آنها را در ادارات دولتی نپذیرفتند. در اوایل سخنگوی طالبان گفت، نیروهای ما در مقابل زنان آموزش ندیده‌اند ونمی‌دانند باید چه برخوردی داشته باشند؛ به این خاطر زنان باید در خانه بمانند.
عبدالواج ادامه داد: متاسفانه طالبان با این توجیهات که زنان نمی‌توانند در یک اداره با مردها حضور پیدا کنند و باید زمینه کار و محل خاصی را برای حضور زنان فراهم کنیم مانع از حضور زنان در محل کارشان شدند، اما این توجیهات تا زمان شروع مدارس ادامه پیدا کرد تا اینکه از حضور معلم زن و دختران کلاس ششم به بالا جلوگیری کردند که در واقع همان نگاه زن ستیزانه طالبان را به نمایش گذاشتند. تا همین الان هیچ راهکاری برای حضوری زنان وجود ندارد و اینها از حضور زنان هراس دارند.
وزارت زنان را به وزارت امر به معروف تغییر داده‌اند
این فعال سیاسی افغان در ادامه با اشاره به مواضع قدرت های خارجی در خصوص حاکمیت طالبان بر افغانستان، با بیان اینکه دعوت روسیه از طالبان به معنای به رسمیت شناختن این گروه نیست، یادآور شد: تا امروز هیچ کشوری حاضر نشده طالبان را به رسمیت بشناسد؛ حتی در سازمان ملل جای نماینده سیاسی افغانستان را خالی گذاشته‌اند. یکی از معضلات اصلی طالبان همین مسأله به رسمیت شناخته نشدن آن‌هاست. ابتدا باید یک دولت فراگیر در افغانستان شکل بگیرد که این خواست جامعه جهانی است، طالبان حتی دولت فراگیر درون گروهی را هم نتوانستند تشکیل دهند.
وی افزود: مسأله دیگر حضور زنان است که اینها باید زنان را در قدرت شریک بدانند، اما متأسفانه امروز نه تنها به زنان نقش نداده‌اند بلکه «وزارت زنان» را به «وزارت امر به معروف» تغییر داده‌اند و همچنین از مدرسه رفتن دختران از کلاس هفتم به بعد جلوگیری کرده‌اند و راهکاری برای برگشت دوباره‌ی دختران به مدارس را ارائه نکرده‌اند.
طالبان مشروعیت داخلی و بین‌المللی ندارند
عبدالواج با بیان اینکه مسأله سوم به رسمیت شناختن طالبان توسط جامعه جهانی است که منوط به رعایت حقوق و ارزش‌های بشری است، اظهار کر: طالبان در دو ماه گذشته دست به اعمال غیر اخلاقی و انسانی زده‌اند؛ از جمله اجرای دادگاه صحرایی دو نفر در هرات و قطع دست و نیز پیگیری و بازداشت جوانان پنجشیری و اندرآبی در کابل به خاطر اینکه خانواده‌های‌شان ریشه پنجشیری دارند و اینها باعث شده که طالبان مشروعیت داخلی و بین‌المللی نداشته باشد.
هزاره‌ها امنیت ندارند
وی در خصوص امنیت شیعیان این کشور گفت: من فکر می کنم هزاره‌ها و شیعیان افغانستان بعد از سال ۲۰۱۵ وقتی در مساجد و مکان‌های مقدس خودشان برای نماز و عبادت می‌روند، امنیت ندارند و به ویژه طی هفته های اخیر ما شاهد دو حمله خونین در مساجد بودیم. فکر می کنم وضعیت آشفته‌تر از چیزی است که توسط طالبان نشان داده می‌شود، اما مردم افغانستان مردم باورمندی هستند و دوباره به مساجد می روند و احتمال وقوع حمله دوباره زیاد است. طالبان نیروی امنیتی متخصص و آموزش دیده ندارد تا امنیت را برقرار کنند و من زیاد خوشبین نیستم که در آینده حمله‌‌ی دیگری صورت نگیرد.
طالبان دیر یا زود مردم را خسته خواهند کرد
سروش عبدالواج در پایان گفت: بر این باورم که افغانستان دیگر افغانستان ۲۰ سال گذشته نیست و نگاه‌ها نو شده است؛ مردم افغانستان با مردم سال ۱۹۹۶ که طالبان برای اولین بار در افغانستان مسلط شدند تغییر پیدا کرده اند. امروز عصر رسانه و قلم است و ما یک نمونه‌ی جایگزین و جبهه ملی افغانستان را داریم که عملیات مسلحانه را در پیش گرفته و به مردم این وعده را داده است که دوباره آزادی را برای شما به ارمغان می‌آوریم. دلیل من این است که مردم دیر یا زود از رفتار طالبان خسته خواهند شد چرا که اینها هیچ نیروی بشری و خیری ندارند، رفاه اجتماعی را نمی‌توانند فراهم کنند و مسائل اعتقادی را سخت گیرانه پیش می‌گیرند. آنها نمی‌توانند امنیت مراکز مذهبی را برقرار کنند و آزادی بیان را نفی می‌کنند.
طالبان جای خود را به گروه ملی خواهد داد
وی ابراز عقیده کرد: به نظر من طالبان در افغانستان ماندنی نیستند و در زمان دور یا نزدیک جای خود را به یک گروه ملی خواهند داد. همچنین احتمال این وجود دارد که برخورد مسلحانه جدی و گسترده‌ای میان مردم و طالبان شکل بگیرد اما افغانستان افغانستانِ سال ۱۹۹۶ نیست و احتمال تغییر دوباره افغانستان زیاد است؛ طالبان ماندنی نیست.
نظر شما