پروفسور زاهد حسن، از برگزیدگان جایزه مصطفی ۲۰۲۱ تحقیقات خود را برای ساخت مواد توپولوژیک که خاصیت‌ آهن‌ربایی دارند، تشریح کرد.

هشتمین نشست "استپ" همزمان با چهارمین دوره آیین اعطای جایزه مصطفی(ص) از ۲۶ تا ۲۹ مهر در تهران و با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مختلف و با شعار "راه علم هرگز بسته نیست"، در حال برگزاری است.

مهدی کارگریان، استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در نشستی از سلسله نشست‌های هشتمین دوره استپ (تبادل علم و فناوری/STEP) به معرفی پروفسور زاهد حسن برگزیده این دوره از جایزه مصطفی(ص) پرداخت و گفت: وی متولد بنگلادش است و تحصیلات اولیه خود را در این کشور گذراند و برای ادامه تحصیلات به آمریکا رفت و در سال ۱۹۸۴ مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه آستین و در سال ۲۰۰۲ مدرک دکتری خود را از دانشگاه استنفورد آمریکا دریافت کرد و در همان سال در دانشگاه پرینستون مشغول تدریس شد.

وی با اشاره به آشنایی زاهد حسن با مرحوم مریم میرزاخانی، ریاضیدان فقید ایرانی، افزود: زاهد حسن و مریم میرزاخانی همزمان با هم کار خود را در پرینستون شروع کردند. حسن امروزه صاحب کرسی فیزیک بنیاد خیریه یوگن هیگینز دانشگاه پرینستون است و دانشمندی مطرح در سطح جهان برای اختراعات فراوان در حوزه فیزیک توپولوژیک و اولین کسی است که همراه با گروه تحقیقاتی‌اش مواد توپولوژیکی را در آزمایشگاه اختراع کرد.

به گفته کارگریان مجموع مطالعات زاهد حسن هم فرضیات تئوری‌های پیشین را ثابت و هم سوالات جدیدی مطرح می‌کند. اختراعات وی نقطه عطفی در تغییر گفتمان اساسی حوزه کوآنتوم است.

پروفسور حسن نیز در این نشست با اشاره به وجود دو نوع ماده در فیزیک از نظر الکتریکی و فلز (که جریان الکتریسته از آنها عبور می‌کند) یا عایق بودن مواد گفت: مواد توپولوژیک رفتارهای متفاوتی از این جهت دارند، این مواد در حجم عایق ولی در سطح فلز هستند.

پروفسور حسن با بیان اینکه ما در ابتدای آزمایش‌ها در سال‌های ۲۰۰۷ نمونه‌هایی از مواد مختلف در آزمایشگاه داشتیم که بعد از تلاش و آزمایش برای عایق کردن، همچنان روی سطح عایق بودند و جریان برق از آنها عبور می‌کرد، ادامه داد: ما بر اساس فرضیاتی از روی تئوری‌های فیزیک همان سال‌ها، متوجه شدیم دلیل این امر توپولوژی است.

به گفته وی البته موضوع توپولوژی در دهه ۱۹۸۰ میلادی در فیزیک مطرح بود؛ اما در مورد موادی بود که میدان مغناطیسی توی آنها وجود داشت، وقتی میدان مغناطیسی در یک ماده باشد، فیزیک مواد متفاوت است و تحت سیستم‌های وارونی‌زمانی نیستند.

وی در ادامه به تلاش‌ها برای تولید عایق‌های توپولوژیک اشاره کرد و جذابیت عایق‌های توپولوژیک را وجود جریان وارونی زمانی دانست.