به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: جهان اسلام با بیش از ۱.۸ میلیارد مسلمان، منابع مختلف مادی و معنوی و ظرفیت های بسیاری دارد.

جمعیت مسلمانان کشور‌های جهان هرچند دارای تفاوت های نژادی، فرهنگی، اقتصادی و مذهبی هستند، اما وجود پیامبر به عنوان قرآنِ مجسم و نور و وسیله حیات و روشنایی جوامع انسانی، عامل وحدت مسلمانان اعم از شیعه و سنی بوده است. رمز وحدت و اتحاد دنیای اسلام پرهیز از اختلاف و تعرض جوامع، دولت ها، اقوام و مذاهب اسلامی نسبت به یکدیگر و اتحاد در مقابل دشمن مشترک است. وحدت باعث هم افزایی کشور‌های اسلامی با یکدیگر در علم، ثروت، امنیت و قدرت سیاسی و در نهایت دستیابی به تمدن نوین اسلامی است.

شیعه و سنی مشترکات فراوانی را به لحاظ " معارف، توحید، نبوت، نماز، اهداف و آرمان‌ها و منافع" دارند. اما سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که با این همه مشترکات چگونه شیعه و سنی می-توانند از هم جدا باشند؟ در این چارچوب در نوشتار پیش رو موضوع " هفته وحدت، الزامات تحقق وحدت در جامعه اسلامی" را در مصاحبه پژوهشی با حجت الاسلام فلاح وحجت الاسلام داود نژاد کارشناسان دین و رسانه مورد واکاوی و بررسی قرار داده ایم.

پژوهش خبری: از نگاه تعالیم قرآنی و سیره نبوی وحدت و اتحاد اسلامی به چه معنا است؟
حجت الاسلام داود نژاد: وحدت از آموزه های مهم قرآنی است. حدود پنجاه آیه قرآنی اختصاص به موضوع وحدت دارد و در این آیات راه های نیل به وحدت اشاره شده است. قرآن کریم نه تنها وحدت بین مسلمین بلکه وحدت میان ادیان را نیز توجه داده است. از منظر قرآن اختلاف نظر گرچه طبیعی است، اما نباید به تفرقه وجدایی از یکدیگر منجر شود.

پیامبر اکرم (ص)، در اوایل حکومت خویش در مدینه چندین پیمان را منعقد کردند، پیمان اول با مردم مدینه (مسلمانان و غیر مسلمانان از جمله یهودیان) بود. پیمان دوم میان انصار و مجاهدین بود. پیامبر نهاد "عقد اخوت" را پایه گذاری کرد. رمز سرافرازی مسلمانان در زمان پیامبر همدلی و وفاقی بود که در سایه ایمان به خدا و دل سپردن به نصایح پیامبر حاصل گردید. در سیره پیامبر نه تنها وحدت میان مسلمانان بلکه صلح میان ادیان نیز مورد توجه بود. حضرت علی (ع) بعد از وفات پیامبر را می توان منبعی برای وحدت بین مسلمین به حساب آورد.

بعد از سقیفه، علی (ع) از هرگونه اقدام علیه خلفا امتناع ورزید و مصلحت نظام اسلامی را در حفظ وحدت دید. در مواقع خطر نیز به دستگاه حاکم کمک کرد و درست ترین راه را به آنان نشان می داد. با توجه به آموزه های قرآنی وسیره نبوی و اهل بیت (ع) شایسته است، امروز نیز موضوع "وحدت و انسجام اسلامی" به عنوان یک اصل مهم و انکارناپذیر مورد توجه باشد. البته باید متذکر شویم که وحدت به معنای دست کشیدن مذاهب از اعتقادات خود و جمع شدن آن‌ها حول یک مذهب خاص نیست بلکه وحدت به معنای پرهیز از تفرقه و دو دستگی است.

پژوهش خبری: نقش رسانه ها در ایجاد وحدت چیست؟
حجت الاسلام داود نژاد: امروزه فرهنگ به عنوان یک کالای عمومی توسط رسانه ها تولید و منتشر می شود. پیام های فرهنگی توسط رسانه ها در فرایند انتقال به مخاطب، در نهایت فرهنگ جامعه را شکل داده، سبب ارتقای آن می شود. ارتباطات اجتماعی را بهبود می بخشد و باعث بهره وری بیشتر اجتماع و فرهنگ می شود. امروزه جنگ روایت ها از سوی رسانه ها در جریان است و فاتح آن رسانه ای است که بتواند مخاطب خود را اقناع کند . در موضوع وحدت جبهه رسانه های معاند رویکرد سلبی و تخریبی دارند و رسانه های اسلامی رویکرد ایجابی و تقویت وحدت را عهده دار هستند.

به نظر می رسد رسانه های اسلامی برای تقویت وحدت باید موارد زیر را در دستور کار رسانه‌ای خود قرار دهند:
- پرهیز از بیان مسائل اختلاف افکن میان شیعه و سنی و تضعیف موارد اختلاف آمیز با بیان منطقی و استدلالی
- تبیین مصداقی مشترکات و برجسته سازی مسایل مشترک
- آگاهی بخشی در خصوص مقاصد و اهداف دشمنان مشترک شیعه و سنی (تبیین مصداقی نقش آمریکا، انگلیس و صهیونیسم، در به جان هم افتادن مسلمانان، شکل گیری گروه های تکفیری و تقویت قرمطی گری و ناصبی گری)
- تبیین ضرورت اتحاد شیعه و سنی خصوصا در فرصت های مناسبتی مانند حج
- تخطئه ناصبی گری و قرمطی گری و توجه دادن به دلسوزان شیعه و سنی درباره مراقبت در خصوص تحریک تعصب ها
- تبیین عوامل ضد وحدت به عنوان یک تکلیف بزرگ برای همه مسلمانان
- تشویق و تایید موضوع "همدلی مبلغان شیعه و سنی"
- بهره مندی از مصادیق وحدت بخش مواردی همچون "حادثه غدیر، معارف امام صادق (ع) و اهل بیت و برجسته کردن مشترکات میان مذاهب اسلامی در هفته وحدت"

پژوهش خبری: راهکار‌های تقویت همگرایی در جهان اسلام چه مقولاتی هستند؟
حجت الاسلام فلاح: همگرایی اسلامی، عبور از بحران های کنونی جهان اسلام، غلبه بر عناصر بحران ساز و دست ساز نیازمند همگرایی عملی، غیرشعاری و عینی است. مواردی نظیر صدور فتوای امام خمینی (ره) در خصوص انجام مناسک برای شیعیان مطابق شیوه های مرسوم اهل سنت مصداقی از همگرایی عینی و عملی است. مذمت فرقه های انحرافی و بیان برخی از فتاوی نادرست در دامن زدن به اختلافات. تکیه بر مشترکات فراوان شیعه و سنی از جمله معارف، توحید، نبوت، نماز و روزه، حج، دشمنان، اهداف و آرمان‌ها. باز خوانی مجدد متون اسلامی که بر مشترکات و نه موارد افتراقی تاکید دارد.

پژوهش خبری:در مسیر همگرایی جهان اسلام چه موانعی وجود دارد و راهکار مبارزه با آن چیست؟
حجت الاسلام فلاح: یکی از موانع در مسیر همگرایی جهان اسلام تعصب ورزی و متهم کردن سایر مذاهب و فرق اسلامی است، که با عقلانیت و اندیشه ورزی و اسلام واقعی منافات دارد. پافشاری متعصبانه بر افکار و عقاید خود و نفی مطلق دیگران بزرگ‌ترین ضربه را بر انسجام اسلامی وارد خواهد کرد و تفرقه بین مسلمانان همگانی و فراگیر خواهد شد. امام سجاد (ع) فرموده است: «تعصبی که به سبب آن، انسان، گناهکار شمرده می‌شود این است که شخص اشرار قوم خویش را بهتر از نیکان دیگر اقوام بداند». از جمله عوامل دیگری که مانع از همگرایی می شود تمرکز صرف بر نقاط اختلاف برانگیز و فراموشی مشترکات است. نقش علمای دینی همچون "سید جمال الدین اسد آبادی، شیخ محمد عبده ، سید عبدالرحمان کواکبی" در تبیین مسائل جامعه اسلامی و انسجام بخشی به آن از اهمیتی بسزایی برخوردار است.

پژوهش خبری: نقش حوزه های علمیه شیعه و مدارس دینی اهل سنت در وحدت اسلامی چگونه است؟
حجت الاسلام فلاح: حوزه های علمیه به عنوان مراکز خردورزی دینی، قابلیت های ویژه ای در زمینه ایجاد و گسترش وحدت دارند. علمای حوزه های علمیه و مدارس دینی اهل سنت، نمایندگان مذاهب اسلامی هستند و می توانند ضمن تاکید بر اصول مشترک اسلامی و مصالح جامعه اسلامی با گفتگو‌های عالمانه، رسالت خود را در این زمینه محقق نمایند. قطعا راهبرد خردورزی، راه برای بهره برداری های نا صواب جریان های افراطی و تکفیری مسدود خواهد کرد. در این چارچوب پژوهشگران و عالمان دینی باید از نتیجه پژوهش های دیگر مذاهب با هدف آگاهی از پیشرفت هایی که در برخی از ابواب فقهی صورت گرفته بهره‌مند شوند.

پژوهش خبری: در کشور ما در سالیان طولانی بین اقوام از مذاهب مختلف، وحدت نقطه کلیدی بوده است. ضرورت واهمیت وحدت برای کشور ما چیست؟
حجت الاسلام فلاح: قطعا ملت ما صرف نظر از مذهب و سلایق مختلف سیاسی و اجتماعی هرگاه همراه و همگام بودند توانسته اند به دستاورد‌های بزرگی هم نایل شوند. سال های دفاع مقدس صحنه باشکوه حضور اقوام از ادیان و مذاهب مختلف در دفاع از کیان ایران اسلامی بود. اقوام از مذاهب و آیین های مختلف جان برکفانه حضور پیدا کردند و با وحدت و همدلی مثال زدنی بر دشمنان ایران اسلامی ظفر و پیروزی یافتند. قطعا این دست حضور‌های وحدت آفرین، درسی بزرگ برای ماست؛ و امروز نیز در روند توسعه کشور باید از تمام ظرفیت هایی که در آحاد ملت وجود دارد استفاده شود.

پژوهش خبری: چرایی و ضرورت وحدت اسلامی در سپهر اندیشه امام و رهبری به چه صورت تجلی می یابد؟
حجت الاسلام فلاح: قدرتمند شدن جهان اسلام یکی از آرمان های اساسی در اندیشه امام خمینی (ره) است. از نظر ایشان وحدت اسلامی یکی از مهم ترین عوامل قدرت در مبارزه با دشمنان به شمار می آید. امام (ره) به عنوان یکی از منادیان بزرگ وحدت در جهان اسلام شناخته می شوند؛ و در دید گاه ها و سیره خود بر ضرورت اتحاد تاکید دارند. مسئله وحدت از دغدغه-های همیشگی رهبر معظم انقلاب بوده و در این خصوص می فرمایند: «امروز اتحاد اسلامی ، برادری اسلامی، همبستگی اسلامی، یکی از لازم ترین و واجب ترین وظایف همه جوامع اسلامی است و بایستی همه به این وظیفه ملتزم باشیم.»

*کلام آخر:
امروز جهان اسلام با داشتن ظرفیت های عظیم و در سایه وحدت می تواند به پیشرفت های قابل ملاحظه دست یابد و نقشه-های شوم دشمنان را نقش بر آب کنند. اتحاد و همدلی از آموزه های قرآنی و همچنین سیره نبوی و ائمه معصومین (ع) بوده است. در عصر کنونی نیز امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب همواره منادی اتحاد بوده اند. ملت رشید ایران در حماسه دفاع مقدس در سایه وحدت توانست بر دشمن پیروز شود. رسانه ها و خواص مذاهب اسلامی نیز در تبیین ضرورت وحدت نقشی مهم دارند؛ و بر همگان است که از موارد اختلافی دوری کرده و بر اشتراکات تاکید کنند.

پژوهشگر: محمد هادی کاویان