بنا بر آخرین جمع‌بندی‌های صورت‌گرفته، پس از صدر ائتلاف تقدم به ریاست «محمد الحلبوسی» با ۴۱کرسی، ائتلاف دوله القانون به ریاست «نوری المالکی» با ۳۷کرسی، حزب دموکرات کردستان عراق به ریاست «مسعود بارزانی» با ۳۲کرسی به ترتیب در رده‌های بعدی قرار گرفتند. در این انتخابات افراد مستقل ۲۰کرسی از آن خود کردند و پس از آن، حزب اتحادیه میهنی کردستان به ریاست بافل طالبانی به ۱۷کرسی، ائتلاف عزم به ریاست «خمیس الخنجر» به ۱۵کرسی، ائتلاف الفتح به ریاست «هادی العامری» به ۱۴کرسی، حرکه امتداد به ریاست «علاء الرکابی» برخاسته از تظاهرات‌های اکتبر سال گذشته، با ۹کرسی، حرکه الجیل الجدید به ریاست «شاسوار عبدالواحد» با ۹کرسی، جریان حکمت ملی به ریاست «عمار الحکیم» با دو کرسی و ائتلاف النصر با دو کرسی به ترتیب در رده‌های بعد قرار گرفتند. هنوز نتایج نهایی این انتخابات مشخص نشده است و تا 10روز دیگر نهایی خواهد شد و پس از تایید نهایی نتایج ازسوی دادگاه فدرال، نخستین نشست پارلمان برگزار خواهد شد.
کمیساریای عالی انتخابات عراق، دیروز (دوشنبه، ۱۱اکتبر) اعلام کرد که براساس نتایج اولیه، میزان مشارکت در انتخابات روز گذشته عراق به ۴۱درصد می‌رسد. برخی منابع نیز میزان مشارکت براساس نتایج اولیه را ۴۳درصد اعلام کردند. بدون تردید، اولین و مهم‌ترین عامل کاهش رغبت شهروندان عراقی برای مشارکت در انتخابات پارلمانی را می‌توان در ارتباط با وضعیت اقتصادی نامطلوب این کشور و ناامید شدن نسل جدید از تغییر وضعیت از رهگذر انتخابات و مشارکت سیاسی دانست. ریشه بحران و مشکلات اقتصادی عراق، در سال‌های بعد از 2003 به بزرگ‌ترین مصیبت برای شهروندان این کشور تبدیل شده است و همچون مانعی بزرگ، ذهن و انرژی صحنه سیاست و حکمرانی کشور عراق را به خود مشغول کرده است. در این میان توسعه اقتصادی نامتوازن، افول شدید شاخص‌های اقتصادی، تورم، بیکاری و کاهش درآمد سرانه در 18سال گذشته موجب شده‌اند که شهروندان نسبت‌به احزاب و سیاستمداران عراقی بیش از هر زمان دیگری کمتر امیدوار باشد اما در این میان حزب صدر توانست با استفاده از فضای عمومی جامعه و در پیش گرفتن برخی راهبردهای تبلیغاتی، عشایری و سیاسی فضای این دور از انتخابات پارلمانی عراق را به دست گیرد.مقتدی صدر فعالیت رسانه‌ای و تبلیغاتی را به خوبی می‌داند و می‌تواند به‌راحتی روی موج افکار عمومی عراق تاثیر بگذارد. مقتدی از عوامل اصلی روی‌کارآوردن و نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی بود اما بعدا در چرخشی عجیب اعلام کرد مسوولان فعلی فاسدند و در انتخابات شرکت نمی‌کند ولی دوباره نظرش را تغییر داد و لیستی بلندبالا را به‌عنوان نامزد پارلمان معرفی کرد. موفقیت جریان صدر تا این سطح در انتخابات برای اکثر تحلیلگران شوک‌آور و باورنکردنی بود و باید دید مقتدی که هر روز یک سیاست جدید را در پیش می‌گیرد این‌بار با دولت آتی که مسوولیت عملکرد آن مستقیما با شخص اوست چگونه رفتار خواهد کرد.
روح‌الله‌زاد: برائت از دولت الکاظمی و قانون جدید انتخابات موجب موفقیت صدر شد
در همین زمینه، «احمد روح‌الله‌زاد»، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به چرایی پیشتازی جریان صدر در انتخابات عراق، عنوان کرد: هرچند تغییر قانون انتخابات و مدیریت چینش حوزه‌های انتخابیه به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی‌شده بود که جریان‌های مطلوب نگاه‌های سیاسی دولت عراق موفق به کسب حداکثر آرا شوند اما صحنه انتخابات عراق درحقیقت یک پایلوت مطلوبی است که نواندیشی انتخابات را معنا می‌کند.وی ادامه داد: درواقع مهندسی انتخابات ازسوی دولت عراق موجب شد تا آرای حشدالشعبی یا دیگر جریانات مقاومت که از حوزه انتخابیه خود دور بودند و درصحنه نبرد با گروه‌های تروریستی مشغول‌اند، متمرکز نشوند و به دور از زادگاه‌شان رأی دهند. این مهندسی انتخابات موجب شد تا حتی طرفداران صدر با وجود اینکه حائز کسب صندلی‌های زیادی در پارلمان شدند، باز هم برخی از صندلی‌های خود را از دست بدهند.
روح‌الله‌زاد با اشاره به چرایی پیشتازی حزب صدر در این دوره از انتخابات، یادآور شد: مهم‌ترین نکته این است که مقتدی صدر تنها بازمانده خانواده شهید صدر است؛ خانواده‌ای که محکم در مقابل صدام ایستاد و شهدای زیادی دادند. خاندان صدر، محبوبیت زیادی در میان عشایر عراقی دارد و مقتدی که تنها بازمانده این خاندان است با مشارکت در این دوره از انتخابات با استقبال ازسوی مردم مواجه شد و توانست با این پشتیبانی آرا ی قابل اشاره‌ای در این دور از انتخابات به دست آورد. صدر شاید از سطوح علمی کمتری نسبت‌به دیگر اعضای خانواده‌اش برخوردار باشد اما توانایی فضاسازی تبلیغی در افکارعمومی را دارد و نهایت بهره‌برداری را در انتخابات انجام داد. او با استفاده از این نفوذ عمومی حتی باعث شد تا الکاظمی در کسب مقام نخست‌وزیر پیروز شود و با درایتی که داشت چندماه قبل از انتخابات از کاظمی برائت جست و حتی اعلام کرد که در انتخابات شرکت نمی‌کند.
این کارشناس مسائل سیاسی منطقه ادامه داد: به‌نوعی خودش را از فساد دور کرد و یک‌ماه پیش هم اعلام کرد من شهید خواهم شد و پایان من نزدیک است. اعلام این موضوع موجب شد تا به‌نوعی طرفدارانش او را به‌مانند مرجعیتی بنامند. او با انجام چنین درایت یا سیاستی توانست حجم عظیمی از آرای سرخورده از دولت عراق را به‌سوی خود جلب کند و با پشتوانه شیعی در جنوب عراق 73کرسی را در این دور از انتخابات به خودش اختصاص دهد. همه این‌ها موجب شد که مقتدی صدر رأی بیاورد. به‌نوعی او برنامه علمی نداشت و با استفاده از ناکارآمدی دولت و تقسیم‌بندی در شکل جدید انتخابات و شرایط ناامنی و سرخوردگی اجتماعی که مردم را با قهر انتخابات روبه‌رو کرد، توانست موفق شود.
هانی‌زاده: مواضع صدر برای اخراج اشغالگران آمریکایی از خاک عراق قابل‌تحسین است
«حسن هانی زاده» کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به اعلام نتایج انتخابات پارلمانی عراق، عنوان کرد: مقتدی صدر پیش‌زمینه عشایر در نجف و فرات میانه است. او که اجدادش از روحانیون و مراجع عراق هستند چه از طرف خانواده مادری یا پدری در میان عشایر عراق و شیعیان این کشور از جایگاه ممتازی برخوردار است. به‌خصوص پس از سقوط صدام، وارد مراحل جدی سیاست اجرایی و عملی شد و یک تشکل فراگیر مردمی ایجاد کرد. هرچند برخی تحلیلگران او را بدون ثبات فکری می‌دانند اما از محبوبیت بالایی برخوردار است و گاهی به طرفداری از عربستان و گاهی ایران قرار می‌گیرد و برخی مواقع هم در برابر دولت عراق ایستادگی می‌کند.
وی ادامه داد: رفتار گیج‌کننده صدر در عرصه سیاست موجب شده است تا حتی کارشناسان عراقی نتوانند تحلیل درستی نسبت‌به مواضع او پیدا کنند اما نباید فراموش کرد که در تغییر موازنه قدرت حرف اول را می‌زند. مواضع او برای اخراج اشغالگران آمریکایی از خاک عراق قابل‌تحسین است اما اینکه خواستار خلع سلاح گروه‌های جهادی در عراق است باز جای سوال دارد. با برآیندی که از انتخابات پارلمانی عراق و اعتراضات صورت گرفت، به نظر می‌رسد که دولت آینده شاید ایاد علاوی باشد و الکاظمی که انتخابات را مهندسی اداره و برگزار کرد، از قدرت کناره‌گیری کند. شاید هم خود مقتدی صدر نخست‌وزیر آینده عراق باشد یا کسی از جریان صدر در این منصب قرار گیرد. این‌ها احتمالات است که باید منتظر بود و اتفاقات و رویدادهای آتی عراق را مشاهده کرد.
فرایند تشکیل دولت
پس از اعلام نتایج رسمی انتخابات پارلمانی عراق، نوبت به فرایند پیچیده معرفی فراکسیون اکثریت و متعاقب آن نخست‌وزیر آتی می‌رسد که اختیارات فراوانی دارد.
طبق قانون اساسی عراق، 15روز پس از تایید نتایج انتخابات عمومی، رییس‌جمهور با صدور حکمی خواستار تشکیل جلسه مجلس خواهد شد و جلسه به ریاست مسن‌ترین اعضا برای انتخاب رییس مجلس و معاونانش تشکیل می‌شود و تمدید آن به بیش از زمان مذکور 15روز جایز نیست.
مجلس نمایندگان عراق در نخستین نشست خود، ریاست مجلس و معاون اول و دوم او را با اکثریت مطلق اعضای مجلس از طریق انتخابات مخفیانه مستقیم انتخاب خواهد کرد.
طبق ماده76 قانون اساسی عراق، رییس‌جمهوری عراق نامزد فراکسیون اکثریت را مأمور تشکیل کابینه خواهد کرد و این 15روز از تاریخ انتخاب رییس‌جمهوری خواهد بود.
طبق بند دوم این ماده نخست‌وزیر مکلف باید که اعضای کابینه خود را ظرف یک ماه از تاریخ مکلف شدن، معرفی کند.
طبق بند سوم ماده76 قانون اساسی عراق درصورتی‌که نخست‌وزیر مأمور تشکیل کابینه نتواند که کابینه تشکیل دهد، نامزد جدید را مأمور تشکیل کابینه خواهد کرد و مدت‌زمان آن هم مطابق با بند دوم فوق‌الذکر خواهد بود.
طبق بند چهارم این ماده، نخست‌وزیر اعضای کابینه خود را برای گرفتن رأی اعتماد به پارلمان معرفی خواهد کرد تا نمایندگان به اعضای کابینه رأی بدهند.
طبق بند پنجم ماده76 قانون اساسی عراق، اگر رأی اعتماد داده نشود، نامزد دیگری ازسوی رییس‌جمهوری ظرف 15روز معرفی خواهد شد.
طبق ماده77 قانون اساسی عراق، نخست‌وزیر باید مدرک دانشگاهی داشته و 35سال تمام داشته باشد. وزیران کابینه هم باید مدرک دانشگاهی داشته باشند. طبق ماده78 قانون اساسی عراق، نخست‌وزیر مسوول اجرای سیاست‌های دولت است.
بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان، مسوولیت معرفی نخست‌وزیر
بنا به قانون اساسی جدید عراق که در سال2005 تصویب شد، ائتلافی که در انتخابات بتواند 165کرسی از مجموع 329کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهد، حق تشکیل دولت و انتخاب نخست‌وزیر را دارد اما از زمان تصویب این قانون، هیچ حزب یا گروه سیاسی نتوانسته به‌تنهایی این تعداد کرسی را به دست آورد و همواره برای تشکیل دولت، ائتلاف احزاب کوچک و بزرگ ضروری بوده است.
بنابراین بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان، مسوولیت معرفی نخست‌وزیر را برعهده دارد که بعد از معرفی به رییس‌جمهوری، مامور تشکیل کابینه می‌شود و درنهایت نخست‌وزیر و اعضای کابینه باید از پارلمان رأی اعتماد بگیرند.
این فراکسیون اکثریت پارلمان (فراکسیونی که بتواند 165کرسی پارلمانی را از آن خود کند) خواهد بود که ازسوی رییس‌جمهور مسوول معرفی نخست‌وزیر و تشکیل دولت خواهد بود نه ائتلاف یا فهرست پیروز در انتخابات. اصولا فراکسیون‌های پارلمانی پس از رسمیت یافتن پارلمان جدید و برگزاری جلسات رسمی آن معرفی خواهند شد و هر یک از جریان‌های حاضر در انتخابات که بتواند دیگر گروه‌ها را با خود همراه کرده و فراکسیون اکثریت را تشکیل دهد، طبیعتا نخست‌وزیر آتی عراق را نیز معرفی خواهد کرد.
انتخاب نخست‌وزیر از میان شیعیان
با توجه به تغییرات پیش‌آمده در کشور عراق پس از سال2003، شیعیان که در طول تاریخ عراق در موضع ضعف قرار داشتند، توانستند نفوذ قابل‌توجهی در ساختار دولت عراق به دست آورند و دولتی شیعی را برپا کنند. شیعیان در قالب احزاب و گروه‌های اسلام‌گرا اهداف خود را پیش می‌برند و اگرچه در بسیاری از جزئیات اهداف‌شان با هم اختلاف دارد ولی در اصل کلی هویت‌سازشان، یعنی اسلام و برپایی جامعه‌ای اسلامی، با هم متحد و متفق هستند و در سایه آموزه‌های دینی، به دنبال معنادهی به سیاست‌های آینده کشورشان هستند.
نقش صدر در تعیین نخست‌وزیر
حالا جریان صدر نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین نخست‌وزیر خواهد داشت. پیش از انتخابات تحلیلگران از الکاظمی به‌عنوان شانس اول برای ابقا در سمت نخست‌وزیری در صورت پیروزی ائتلاف جریان صدر در انتخابات نام می‌بردند اما با مواضعی که صدر برای پیروزی در انتخابات علیه دولت الکاظمی داشته است بعید است که او بخواهد از ابقای الکاظمی حمایت کند. از برجسته‌ترین گزینه‌های پیوستن به ائتلاف اول که مقتدی صدر از این پس به‌دنبال توافق بر سر شرایط ائتلاف با آن‌هاست می‌توان به جریان حکمت ملی، ائتلاف النصر به رهبری حیدر العبادی و عدنان الزرفی، نماینده مجلس، حزب سنی «پیشرفت» به رهبری محمد الحلبوسی و حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی از طرف کردها اشاره کرد. از برجسته‌ترین گزینه‌های پیوستن به ائتلاف اول که مقتدی صدر آن‌را رهبری می کند می‌توان به «ایاد علاوی» سیاستمدار با نفوذ در جریان صدر که تمایلاتی نزدیک به غرب دارد اشاره کرد که بارها نام او در لیست نخست وزیران پیشنهادی عراق بوده است. یا جریان دیگر همانند حکمت ملی و ائتلاف النصر به رهبری حیدر العبادی و عدنان الزرفی، نماینده مجلس، حزب سنی «پیشرفت» به رهبری محمد الحلبوسی و حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی از طرف کردها اشاره کرد.
اگر صدر موفق به ائتلاف با کردها شود، یک تحول اساسی در روابط میان احزاب عراق رخ خواهد داد. نشست‌هایی میان دو طرف در اربیل انجام شده است و صحبت‌هایی درباره تفاهماتی مطرح است که طبق آن‌ها مقتدی صدر حرف نخست را در زمینه تعیین نخست‌وزیر آینده عراق خواهد زد و در مقابل این امکان برای بارزانی فراهم خواهد شد تا ریاست‌جمهوری را از حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق بگیرد.
حزب صدر چه دیدگاهی دارد؟
حزب صدر، یک گروه اسلام‌گرای ملی‌گرای عراقی است که در سال۲۰۰۳ تاسیس شد و امروزه ازسوی مقتدی صدر اداره می‌شود. این جنبش خود را حامی تمام مردم عراق بالاخص شیعیان این کشور می‌داند. ایده این گروه متاثر از دیدگاه‌های سیدمحمد صدر است. حزب فضیلت اسلامی از زیرشاخه‌های جریان صدر است و جیش‌المهدی شاخه نظامی این حزب است. این حزب در انتخابات مجلس عراق (دسامبر ۲۰۰۵) به‌عنوان بخشی از ائتلاف ملی عراق حضور داشت ولی اختلافات پدیدآمده بین سران جریان صدر و نوری مالکی در زمان دولت اول نوری مالکی، موجب
جدا شدن جریان صدر از ائتلاف ملی عراق و حضور مستقل آن‌ها در انتخابات شوراهای استانی عراق (۲۰۰۹)، انتخابات مجلس عراق (۲۰۱۰)، انتخابات مجلس عراق (۲۰۱۴) و انتخابات مجلس عراق (۲۰۱۸) شد که موفقیت نسبی جریان صدر را به همراه داشت. این حزب موفق شد در این دوره از انتخابات پارلمانی عراق در صدر تصاحب کرسی‌ها قرار گیرد.
پنجمین دور از انتخابات پارلمانی عراق که نخستین انتخابات زودهنگام در این کشور بود یکشنبه پیش (۱۸مهر) برگزار شد تا ۳۲۴۳نامزد انتخاباتی برای کسب ۳۲۹کرسی پارلمانی رقابت کنند. رأی‌گیری در این انتخابات که از ساعت7 صبح به وقت بغداد، در ۸۳حوزه انتخاباتی این کشور آغاز شد، رأس ساعت۱۸ (به وقت محلی) بدون تمدید زمان اعلامی به پایان رسید و شمارش آرا آغاز شد. نتایج اولیه انتخابات عصر دوشنبه اعلام شد. وجه تمایز انتخابات اخیر عراق با دوره‌های پیشین که از زمان سقوط صدام تاکنون پنجمین انتخابات سراسری و نخستین انتخابات زودهنگام بود، این بود که در این دور از انتخابات، عراقی‌های مقیم خارج از کشور شرکت نداشتند. تفاوت دیگر این انتخابات، مربوط به حوزه‌های انتخاباتی بود. به‌موجب قانون انتخابات جدید به شماره ۹ مصوب در سال۲۰۲۰، عراق به ۸۳حوزه انتخاباتی به‌جای ۱۸حوزه‌‌ای که در انتخابات پیشین تقسیم شده بود، تقسیم شد و رأی‌دهندگان مستقیما به نامزد موردنظر خود رأی دادند تا در صورت کسب حدنصاب آرا به کرسی پارلمانی موردنظر، دست یابد.
از برجسته‌ترین گزینه‌های پیوستن به ائتلاف اول که مقتدی صدر آن‌را رهبری می کند می‌توان به «ایاد علاوی» سیاستمدار با نفوذ در جریان صدر که تمایلاتی نزدیک به غرب دارد اشاره کرد که بارها نام او در لیست نخست وزیران پیشنهادی عراق بوده است. یا جریان دیگر همانند حکمت ملی و ائتلاف النصر و حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی از طرف کردها اشاره کرد
روح الله زاد: صدر ، محبوبیت زیادی در میان عشایر عراقی دارد و او در این دوره از انتخابات با استقبال از سوی مردم مواجه شد و توانست با این پشتیبانی آرای قابل اشاره ای در این دور از انتخابات به دست آورد. صدر شاید از سطوح علمی کمتری نسبت به دیگر خانواده اش برخوردار باشد اما فضاسازی تبلیغی در افکار عمومی را دارد و نهایت بهره برداری را در انتخابات انجام داد
نظر شما