سجاد پادام؛ کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، پیرامون سیاست ارز ترجیحی و هدف دولت دوازدهم از راه‌اندازی آن بیان کرد: هدف دولت از طرح ارز ترجیحی، حمایت از مصرف کنندگان و واردکنندگان داخلی بود یعنی آن‌ها بر این عقیده بودند، چون ما وارد تحریم شدیم پس برای تامین برخی از کالا‌های اساسی دچار مشکل خواهیم شد، بنابراین فکر کردند این گونه می‌توانند به مردم ضعیف‌تر کمک کنند.

کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس درباره علت شکست خوردن طرح ارز ۴۲۰۰ تومانی گفت: اگر سامانه‌های نظارتی قوی در هرکجای کشور وجود نداشته باشد، تقریبا هر نوع یارانه دادنی توسط دولت با شکست مواجه خواهد شد. طرح هدفمندی یارانه‌ها نیز به علت همین مشکل با شکست مواجه شده است و به اهداف خود نرسیده است. یارانه یارانه است یعنی فرقی نمی‌کند چه ارز ۴۲۰۰ تومانی باشد و چه سوخت. چرا که در حقیقت یارانه دادن به این معنی است که می‌خواهیم کمک کنیم. در مجموع به دلیل نبود یک سامانه قوی پایش، رصد، نظارت و ارزیابی در کشور همواره یارانه‌دادن هایمان با مشکل اساسی مواجه می‌شود.

وی درباره سامانه رصد تصریح کرد: منظور از سامانه رصد چیست؟ یعنی این که آیا اصلا تمام افراد جامعه باید یارانه دریافت کنند؟ و اگر جواب نه باشد باید ببینیم چند میلیون مستحق دریافت یارانه می‌شوند. اما متاسفانه، چون در کشور سیستمی وجود ندارد تا افراد مستحق شناسایی شوند بنابراین به همه ۸۰ میلیون نفر یارانه داده می‌شود. در حقیقت ضعف نظام اطلاعاتی ما باعث ناکارآمدی می‌شود.

سجاد پادام در ادامه با اشاره به نتیجه معکوس طرح ارز ترجیحی بیان کرد: اگر بخواهیم این موضوع را جمع بندی کنم باید بگویم دولت قبل، چون توان شناسایی افراد ضعیف جامعه را نداشت و نمی‌دانست چند درصد از مردم چه کالا‌های اساسی را در اختیار ندارند بنابراین با اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی قصد داشت به این مردم کمک کند که البته نتیجه هم نگرفت و ضریب اثرگذاری و کارآمدی بسیار پایینی نیز به همراه خود آورد. در حقیقت با این شیوه این ارز بیشتر به ثروتمندان جامعه رسید تا نیازمندان و آنان بیشترین بهره را بردند.

این کارشناس اقصادی پیرامون شکست‌های متعدد نظام‌های یارانه‌ای کشور اظهار کرد: من فکر می‌کنم مهم‌ترین دلیل این که نظام‌های یارانه‌ای ما شکست می‌خورند، این است که ما نظام اطلاعاتی قوی نداریم. برای مثال باید یک نظام پایشی در سازمان مالیاتی کشور داشته باشیم که درآمد همه افراد و سپرده‌های بانکی و املاک آنان را پایش کنیم وحتی به دیگر سامانه‌ها مثل بهزیستی و وزارت کار متصل باشد تا با همه این اطلاعات که رفاه افراد سنجیده می‌شود، مشخص شود که آیا شما نیازمند کمک هستید یا نه؟ به این ترتیب دیگر نیاز به ارز ۴۲۰۰ تومانی نیست. چرا که افراد نیازمند شناسایی شده‌اند و دولت مستقیم به آنان کمک می‌کند.

پادام درباره فساد‌های پیرامون طرح ارز ترجیحی گفت: دولت قبلی هیچ راهی به جز سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کمک به مردم نداشت برای همین در اجرای این سیاست بسیار پافشاری کرد و این بین قطعا یک فساد‌هایی نیز در بدنه دولت و مسؤلان این سیاست وجود داشته که شاهد هم بودیم قوه قضائیه چندین نفر را در این باره دستگیر و محاکمه کرده است. اگر دولت قبلی نظام اطلاعاتی خوبی داشت قطعا کار به ارز ۴۲۰۰ تومانی نمی‌رسید.

کارشناس مسائل اقتصادی و ارزی کشور در پاسخ به این سوال که چرا پدیده قاچاق پس از ارز ترجیحی شدت بیشتری گرفته تصریح کرد: بوجود آمدن پدیده قاچاق نیز به علت نبود یک سامانه نظارتی دقیق بود. برای مثال وقتی یک بسته قرص وارد کشور می‌شود اگر از همان ابتدا در سامانه گمرک کشور و سپس در سامانه داروخانه‌ها ثبت شود، به این ترتیب متوجه می‌شویم بسته قرصی که یک ماه پیش در کشور وارد شده، در نهایت توسط چه کسی حتی مصرف شده است و این گونه قاچاق به اندازه قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند و این طوری دیگر این کار که با ارز ترجیحی کالایی وارد کنیم و آن‌را به قیمت بالاتر به دیگر کشور‌ها بفروشیم دیگر اتفاق نخواهد افتاد. پس در ابتدا باید یک سامانه نظارتی قوی وجود داشته باشد و سپس این سامانه به سایر سامانه‌های کشور متصل شود.

سجاد پادام در پایان درباره راه حل‌های جایگزین ارز ۴۲۰۰ تومانی گفت: نظام رفاهی کشور را باید به این سمت ببریم که در چهارچوب نظام مالیاتی تعریف شود. در حال حاضر در دنیا یک ادبیاتی داریم به نام مالیات PIT یعنی مالیات بر مجموع درآمد افراد. به این شکل که اگر درآمد افراد از یک چهارچوبی بالاتره به آنان مالیات افزوده شود و اگر از چهارچوبی کمتر است به آنان یارانه تعلق بگیرد. ما هم در کشور باید نظام مالیاتی خود را به این سمت ببریم و آن را رصد کنیم. این سیستم در حقیقت افراد ضعیف و قوی جامعه را نشان می‌دهد و دولت با توجه به آن می‌تواند به نیازمندان کمک کند و این گونه یارانه‌ها به هدف اصابت می‌کند. در حقیقت اگر این سیستم پیاده نشود هرچه قدر هم دولت تلاش کند، هیچ‌گاه سیستم رفاهی و یارانه‌دهی کشور اصلاح نخواهد شد.