خبرگزاری فارس ـ گروه تعلیم و تربیت: با مشخص شدن رئیس‌جمهور سیزدهم، حالا این موضوع مطرح است که کابینه این دولت چه کسانی هستند؟

اما با توجه به اهمیت آموزش و پرورش و اینکه زیربنای یک کشور را تعلیم و تربیت آن می‌سازد، وزیر آموزش و پرورش باید دارای جایگاه ویژه باشد.

بر همین اساس تصمیم گرفتیم میزگردی را با عنوان ویژگی‌های وزیر آموزش و پرورش در دولت سیزدهم برگزار کنیم؛ البته این میزگرد قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شده است.

در این میزگرد فاطمه قربان معاون اسبق آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، سید بابک هاشمی‌نکو سخنگوی کانون تربیت اسلامی و کارشناس تعلیم و تربیت و علی یازرلو کارشناس تعلیم و تربیت حضور داشتند.

*حال آموزش و پرورش خوب نیست

قربان: وزیر آموزش و پرورش در واقع مهم‌ترین رکن سیاست‌گذاری است و اجرای سیاست‌ها توسط معاونین وزیر، مدیران‌کل و مدیران ارشد انجام می‌شود اما باز هم باید دغدغه‌مندی برای اجرای سیاست‌های کلان را وزیر داشته باشد و ناظرانی را بگذارد تا سیاست‌ها را رصد کنند که اجرایی می‌شود یا خیر.

در انتخاب وزیر دو نوع رویکرد وجود دارد؛ یک رویکرد سیاسی است یعنی وقتی دولتی می‌آید، با رویکرد سیاسی که دارد فردی را به عنوان وزیر آموزش و پرورش انتخاب می‌کند.

دومین رویکرد، فنی است که ناظر بر به‌کارگیری دقیق و منطقی سیاست‌گذاری و حاکمیت استدلال و منطق و بعد تصمیم‌گیری و انتخاب خط مشی نهایی است.

در این رویکرد، سیاست‌گذار که همان وزیر است باید به دنبال دریافت صحیح، منطقی و مستمر مسائل و یافتن راه‌حل مناسب و به وجود آوردن شرایط عمومی برای اجرای تصمیمات گرفته شده و چگونگی رسیدن به آن اهداف و پیدا کردن راه‌حل‌های عقلانی و منطقی باشد و پایش و نظارت مستمر بر آن را در اولویت قرار دهد.

به نظر می‌رسد مقام وزارت در آموزش و پرورش، از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا؟ چون باید وزیری انتخاب شود که این قدرت را داشته باشد که تغییر دهد؛ همه وضع موجود را می‌دانیم و از آن ناراضی هستند و می‌گویند حال آموزش و پرورش خوب نیست.

* وزیر باید از جنس خود آموزش و پرورش باشد

قربان: اما چرا حال آموزش و پرورش خوب نیست؟ مهمترین عامل این است که انتخاب وزیر در آموزش و پرورش باید از جنس خود آموزش و پرورش باشد یعنی باید کسی باشد که آموزش و پرورش را درک کرده باشد و حتی از معلمی آمده و به وزارت رسیده باشد.

حداقل طعم همه سطوح مدیریتی در آموزش و پرورش را چشیده باشد و بداند در هرجا چه چالش‌هایی وجود دارد و برای رفع چالش‌ها، خودش یکی، دو پیشنهاد مشخص داشته باشد.

اگر وزیر از آموزش و پرورش انتخاب شود به نظر می‌رسد یک مقدار کارش راحت‌تر است و راحت‌تر می‌تواند موانع را شناسایی کند در رفع و تجزیه و تحلیل مشکلات موفق عمل کند.

وزیر باید تفکر استراتژیک و سیستمی داشته باشد و اگر این تفکر را نداشته باشد قطعا نمی‌تواند وضع آموزش و پرورش و دستگاه عظیم تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور را با این گستره فراوان که بیش از 110 هزار مدرسه، بیش از یک میلیون فرهنگی و حدود 15 میلیون دانش‌آموز دارد، سامان دهد؟

اگر وزیر تفکر سیستمی و استراتژیک نداشته باشد چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم تحول ایجاد کند و اگر هم بخواهد، نمی‌تواند تحول ایجاد کند و مطمئن باشد این سیستم عظیم و گسترده دچار روزمرگی می‌شود؛ بنابراین مدیران ارشد به خصوص وزیر برای کارآمدی بیشتر نیازمند داشتن تفکر استراتژیک است.

* وزیر آموزش و پرورش باید بتواند سند تحول را اجرا کند

یازرلو: درباره ویژگی‌های یک مدیر موفق، دسته‌بندی‌های مختلفی صورت می‌گیرد. شاخص‌ها و معیارهای مختلفی در هم منابع اسلامی و منابع علمی وجود دارد مثلا یکی بحث عدالت خواهی افراد است. آیا فردی که در رأس امور قرار می‌گیرد دنبال توسعه و اجرای عدالت هست و رفتارش واقعا عادلانه هست.

فردی که مسؤولیت می‌پذیرد باید حتما جزو اولین اولویتش، پرداختن و توجه به زیرمجموعه باشد. اگر این توجه را نداشته باشد، اولا در سازمان و وزارتخانه یک هرج و مرج به وجود می‌آید، اعتراضات شکل می‌گیرد، بی عدالتی رواج پیدا می‌کند. در گوشی صحبت کردن زیاد شده و مخالفت‌ها زیاد می‌شود.

اگر توجه ویژه به زیرمجموعه داشته باشد، آن اتفاقات و وفاق که باید در سازمان باشد و کارها را پیگیری کند، به خوبی اتفاق می‌افتد و همه تلاش می‌کنند که سازمان ارتقا پیدا کند ولی اگر این ویژگی در مدیر نباشد، همه تلاش می‌کنند که سازمان زمین بخورد. بنابراین توجه به زیردستان و عوامل خیلی مهم است.

شخصی که در رأس یک مجموعه قرار می‌گیرد خودش باید عامل به قوانین باشد و نظم و انضباط در رفتار و کردارش نمایان باشد. اگر نظم و انضباط را به موقع عملی کند، قاعدتاً زیر مجموعه این کار را خواهند کرد. مورد بعدی، وجدان کاری است و اینکه نسبت به کاری که تقبل کرده است، مسؤولیت پذیری ویژه داشته باشد.

 اگر بخواهیم ویژگی‌های وزیری که می‌خواهد در دولت آینده رأس آموزش و پرورش قرار گیرد، بخواهیم ذکر کنیم باید انتظارتمان را از وزیر تعریف کنیم.

یکی از انتظارات اصلی ما این است که روی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سال‌ها زحمت کشیده شده و سال‌ها برایش وقت گذاری شده و کارشناسان مختلف هم نقد و تأیید کردند و مورد تأیید رهبر معظم انقلاب و دلسوزان آموزش و پرورش است پس یکی از توقعات این است که وزیر آموزش و پرورش آن را اجرایی کند یا مقدمات اجرای این سند را بتواند مهیا کند.

فردی که می‌خواهد سند تحول را اجرا کند اولا خودش باید قابلیت داشته باشد یعنی نسبت به سند آموزش و پرورش هم آگاهی کامل را داشته باشد و هم اینکه نسبت به آن نکاتی که در سند آموزش و پرورش آمده است، دقیقا ورود پیدا کرده و دقیقا آنها را لمس کرده باشد.

این فرد چه کسی می‌تواند باشد؟ کسی که در بدنه آموزش و پرورش باشد. کسانی از بیرون آموزش و پرورش می‌آیند و در درون آموزش و پرورش مسؤولیت می‌گیرند نه اطلاع کافی از وضعیت آموزش و پرورش و نه اطلاع کافی از سند تحول دارند؛ و در نتیجه اجرایی که اتفاق می‌افتد، اجرای ناقص، دلبخواهی و در حقیقت به نوعی با نگاه شخصی است پس یکی از موارد، شناخت سند تحول است.

* وزیر آموزش و پرورش از وزرای دیگری با اهمیت‌تر است

یازرلو: نکته دیگر، شناخت فضای آموزش و پرورش است. ما در فضای آموزش و پرورش می‌خواهیم کار کنیم. وزیری که در این فضا قرار می‌گیرد، اگر به ظرفیت‌های آموزش و پرورش آگاهی نداشته باشد و مسائل و مشکلات آموزش و پرورش را درک نکرده باشد، قاعدتا رفتار و افکارش انسجام لازم را نخواهد داشت و در نهایت نتیجه کارش، هیچ عایدی برای آموزش و پرورش نخواهد داشت.

هاشمی نکو: همانطور که مقام معظم رهبری بارها اشاره فرمودند آموزش و پرورش مهمترین نهاد تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی کشور است. وزیر آموزش و پرورش، وزیر بزرگترین وزارتخانه دولت است. هیچ دستگاهی بزرگتر از آموزش و پرورش درجمهوری اسلامی ایران نیست. بیشترین حجم کارکنان دولت یعنی بیش از یک میلیون نفر در آموزش و پرورش حضور دارند و همینطور میلیون‌ها دانش‌آموز و خانواده‌های آنها که چشم به آموزش و پرورش دارند.

وزیر آموزش و پرورش در دولتی که برای آموزش و پرورش، جایگاه و اولویت بالا قائل است، دارای جایگاه بالایی است یعنی برای دولتی که قدر آموزش و پرورش را بداند، جایگاه وزیر هم بالاست.

به نظر بنده وزیر آموزش و پرورش از وزرای دیگری با اهمیت‌تر است. در دولتی که آموزش و پرورش دارای اهمیت و اولویت است، وزیر را برای 10 دقیقه وقت ملاقات گرفتن از رئیس‌جمهور دچار دور و تسلسل نمی‌کنند که برود و استعفا دهد.

در دولتی که آموزش و پرورش اهمیت دارد، احتیاجات مطروحه از سوی وزیر آموزش و پرورش در اولویت‌های اول حل و فصل شورای وزیران قرار می‌گیرد.

نکته بعدی انتخاب وزیر از داخل آموزش و پرورش است؛ این توهین به یک میلیون معلم است که وزیر از دستگاه دیگری مثلا از وزارت علوم به آموزش و پرورش تحمیل شود. در بین معلمان حدود 30 هزار دکترمعلم وجود دارد. ده‌ها هزار نفر مدرک بالای لیسانس دارند. تعداد بسیاری از آنها در دانشگاه‌ها مثل دانشگاه فرهنگیان تدریس می‌کنند پس چرا با وجود این بنیه قوی نیروی انسانی، از بیرون وزیر آموزش و پرورش مشخص و انتخاب می‌کنند. انتظار فرهنگیان، انتخاب وزیری از جنس خودشان است.

در حال حاضر می‌بینیم برخی لیست‌های جعلی برای معرفی وزرای دولت معرفی می‌شود که فکر می‌کنم هدف اینها لطمه زدن به رأی رئیس جمهور است یا برخی ممکن است که خودشان را مطرح کنند.

دومین اینکه درخصوص آموزش و پرورش، بهتر است که وزیر آموزش و پرورش متخصص آموزش و پرورش باشد، آیا در برخی وزارتخانه‌ها مثل وزارتخانه بهداشت که معمولا وزیر آن با تخصص‌های پزشکی انتخاب می‌شود، اجازه می‌دهند که یک وزیری با لیسانس یا فوق لیسانس جغرافیا وزیر بهداشت شود.

پس چرا در یک وزارتخانه‌ای مثل آموزش و پرورش باید دکترای زلزله‌شناسی آن هم از خارج آموزش و پرورش به عنوان وزیر آموزش و پرورش انتخاب شود. آموزش و پرورش کاملا تخصصی است.

یا تطبیق برخی مسائل با فلسفه آموزش و پرورش اسلامی، می‌طلبد که متخصص آن حضور داشته باشد.  به نظر من باید به آموزش و پرورش تخصصی نگاه کرد. وزیری بیاید که هم در تئوری و دانش و هم در تجربه کاری سرآمد باشد.

* یک وزیر فعال، جهادی و با برنامه مورد نیاز آموزش و پرورش است

هاشمی‌نکو: آموزش و پرورش الان کمبودها و مشکلات بسیاری دارد و نیاز به کار جهادی در آموزش و پرورش کاملا محسوس است و به همین دلیل یک وزیر فعال، جهادی و با برنامه مورد نیاز آموزش و پرورش است. وزیری که بتواند به مناطق محروم توجه ویژه داشته باشد.

برای دریافت بودجه لازم از دولت و مجلس توانمند باشد و حداکثر تعامل را بتواند برقرار سازد. حرکت او انقلابی و تحولی باشد و سیستم حافظه مداری را برچیند و سیستم فکر محور و پژوهش محور را جایگزین کند. ساختارهای قدیمی و بلااثر را در آموزش و پرورش متحول کند. به کوچک‌سازی ستاد مبادرت کند.

قربان: در انتخاب وزیر به جز تفکر استراتژیک، باید تحول خواه و تحول آفرین باشد؛ گاهی اوقات ما فرد تحول خواه داریم ولی حس و حال تحول ندارد تا تحول را اجرا کند. یعنی وقتی وزیر تصمیم گرفت که اقدامی انجام شود، حتما باید به سرعت در صدد اجرای تصمیم بر آید نه اینکه ریسک پذیر نباشد و محافظه‌کارانه اقدام کند. به خصوص که سند تحول آموزش و پرورش را به عنوان یک برنامه خیلی کلان در اختیار وزیر است و فقط باید برنامه عملیاتی آن را پیگیری کند، تا اجرایی شود.

بنابراین نیازمند وزیری با روحیه انقلابی، جهادی، قاطع و شجاع هستیم و اینکه بتواند با برنامه حرکت کند. به عبارت دیگر وزیر حتما باید برنامه داشته باشد.

وزیر آموزش و پرورش با داشتن سند تحول بنیادین باید به دنبال تعلیم و تربیت تمام ساحتی باشد. آیا تربیت تمام ساحتی در محیط های تربیتی با همین امکانات امکان‌پذیر است؟ اگر وزیر تحلیل وضعیت موجود آموزش را نداشته باشیم، قطعا نمی‌داند فاصله بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب چیست؟ بنابراین قبل از داشتن برنامه باید تحلیلی از وضعیت موجود برای استقرار تعلیم و تربیت تمام ساحتی داشته باشد و آن وضعیت مطلوب را ترسیم کند.

در گام اول باید بداند تعلیم و تربیت چیست؟ در سند آمده است. خروجی ما چه انسانی باید باشد یعنی آن انسانی که تعلیم و تربیت تمام ساحتی را برخوردار باشد. ابتدا باید شایستگی‌های پایه را به عنوان استانداردهای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور تدوین کند یعنی باید مجموعه‌ای ترکیبی از صفات، توانمندی‌ها و مهارت‌های فردی و اجتماعی که ناظر بر هویت ایرانی، اسلامی، انقلابی است، تدوین کنیم. مفهوم کسب شایستگی‌های پایه ناظر به عمل آگاهانه و اختیار دانش‌آموزان طی فرایند تربیت مستمر است. در راستای شکل‌گیری و پیشرفت دانش‌آموز در همان مسیر حیات طیبه انجام می‌شود.

* وزیر آموزش و پرورش باید شایسته سالار باشد 

یازرلو: آموزش و پرورش زیرساخت تربیت نیروی انسانی کشور محسوب می‌شود و بحث ایجاد و پمپاژ امید در جامعه مهم است. مورد دیگر بحث توجه به جوان‌ترها و جوان گرایی است.

وزیر باید توانمندی داشته باشد که بتواند همه دستگاه‌ها را پای کار آموزش و پرورش بیاورد؛ وزیری که در رأس آموزش و پرورش قرار می‌گیرد وزیر همه کشور است و بنابراین برای همه مناطق کشور با ویژگی‌های مختلفی که دارند باید برنامه ویژه داشته باشد و همچنین به فکر مناطق محروم باشد.

بحث بعدی نگاه جامع و کلانی است که وزیر باید داشته باشد و علی‌رغم اینکه نگاه جامع و کلان دارد حتما بتواند به برخی مسائل با توجه به اشرافیت موضوع که در آموزش و پرورش دارد، ورود کند.

بحث تفویض اختیار در کشور ما مهجور است و وزیر آموزش و پرورش پیگیری کند و همه چیز را تحت سیطره خود نگیرد. وزیر آموزش و پرورش، قوه اندیشه‌ای و عاقله وزارت آموزش و پرورش محسوب می‌شود برای اینکه فکر و اندیشه به سراسر کشور پمپاژ کند؛ باید در رأس مدیریت‌ها کسانی را به کار گیرد تا از شایستگی و توانمندی‌های لازم برخوردار باشند.

وزیر باید برخوردار از صفت حکمران خوب باشد یعنی شایسته سالار باشد و مشارکت پذیر و مشارکت‌جو باشد و به ارزش‌ها توجه کند و در کارهایش ارزش محور باشد. بحث اجماع و مشورت پذیری را در کارها داشته باشد و به اسم مشورت، تعلل در تصمیم‌گیری نداشته باشد.

به شدت با مقوله قبیله‌گرایی و سیاست‌زدگی مقابله کند. به دنبال به کارگماری افرادی که با او همسو هستند، نباشد و به دنبال شایستگی‌ها باشد. در همین نظام فکری و اندیشه‌ای جمهوری اسلامی زندگی کند و با توجه به نظامات دیگر آموزشی که در دنیا وجود دارد، ویژگی‌های خوب آنها را جذب کند و مقهور نظامات نشود.

ما خودمان سند داریم و اجرای سند 2030 حاکی از این است که وزیر آموزش و پرورش مقهور نظامات آموزشی غربی است پس وزیر باید نگاه همسو با نظام مقدس جمهوری اسلامی را باید داشته باشد. همچنین پاسخگوی مدت زمانی که مدیریت دارد، باشد. یکی از ویژگی‌های وزیر، پاسخگویی است. باید بتواند در مقابل کارهایی که انجام می‌دهد، پاسخگو باشد.

بحث بعدی این است که وزیر به مسؤولیت نباید به عنوان یک طعمه نگاه کند. بلکه مسؤول خود را بدهکار به نظام بداند و در راستای ارتقای آن گام بردارد. باید وزیری را انتخاب کنیم که یک سر و گردن از بقیه وزرا بالاتر باشد و بتواند حق معلمان در دولت بگیرد. تعلل در اجرای رتبه‌بندی به چه دلیل است؟ برای این است که وزیر توانایی گرفتن این حق را از دولت ندارد.

* با جذب فله‌ای معلم، آموزش و پرورش دچار بحران می‌شود

هاشمی نکو: وزیر باید متخصص باشد و در کنار آن هم تجربه لازم برای آموزش و پرورش بسیار مهم است. یک سری عرصه‌هاست که اگر وزیر خالی ذهن باشد، آموزش و پرورش را دچار بحران می‌کند که می‌توان به آشنایی با ساماندهی منابع انسانی آموزش و پرورش اشاره کرد؛ برخی عناصری بودند که این آشنایی را نداشتند و اکنون با کمبود 300 هزار معلم مواجه هستیم. باید دانشگاه فرهنگیان سالی 40 هزار نفر را تربیت می‌کرد و به سالی 3، 4 هزار نفر نمی‌رساند تا این کمبودها به این نتیجه برسد. 

حیطه‌های تألیف کتاب درسی نکته دیگر است که وزیر آموزش و پرورش باید آشنا باشد. هنوز حجم کتب درسی ما از خیلی از کشورهای که آموزش و پرورش‌شان به روزتر هست، بیشتر است. هنوز بچه ها در بعضی از دروس، محتوای 6، 7 برابری را باید بخوانند.

وزیر باید نسبت به این امور تجربه و تخصص داشته باشد. مثلا آشنایی با مطالبات معلمان و نیازهای دانش‌آموزان خیلی مهم است. امروزه مدارس برای دانش‌آموزان، خسته کننده است و بعد از امتحان نهایی کتاب‌ها را رها می‌کنند و می‌روند. آموزش و پرورش باید محلی برای آشنا کردن بچه‌ها با زندگی باشد.

وزیر آموزش و پرورش باید دارای موضع مشخص درباره سند 2030 باشد چرا که می‌بینیم که سند تحول 10 الی 15 درصد  اجرا شده است. همچنین در خصوص معاونت پرورشی باید موضع مشخص داشته باشد و اینکه در راستای احیای معاونت پرورشی می‌خواهد چکار کند. متأسفانه صرفا معاونت پرورشی را بخشنامه‌ای و صوری اداره کردند.

موضع وزیر آموزش و پرورش درباره دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌های تربیت دبیر شهید رجایی باید مشخص باشد. با جذب فله‌ای معلم، آموزش و پرورش دچار بحران می‌شود. کار دانشگاه فرهنگیان تربیت معلم و نه صرفا آموزش معلمان است. وزیر باید مدافع این وضعیت باشد.

با توجه به لزوم به روز بودن آموزش و پرورش، وزیری باید مدنظر باشد که همواره تازه‌های آموزش و پرورش در جهان را رصد کند، آینده‌نگر و آینده پژوه باشد و چشم انداز خود را برای آموزش و پرورش آینده مطرح کند. وزیر آموزش و پرورش برای اداره چنین دستگاهی در عین تواضع  و محبت با معلمان و دانش‌آموزان، باید دارای اقتدار شخصیتی و قاطعیت و توان اجرایی بالا باشد. جلوی سفارشات و فشارها را برای انتصابات بتواند بگیرد و مقاومت کند.

اعتقاد به شایسته‌سالاری و بهره‌گیری از نیروهای مجرب و متخصص داشته باشد. از نگاه‌های سیاست‌زده، باندبازی و قومی گرایی در آموزش و پرورش دور باشد که لطمه می‌زند و در نهایت اینکه وزیر آموزش و پرورش باید غرب‌زده نباشد و به دنبال اجرای تعلیم و تربیت اسلامی باشد.

قربان: عدالت آموزشی باید مورد تأکید آموزش و پرورش باشد. در آموزش و پرورش باید وزیری داشته باشیم که برای اقتصاد آموزش و پرورش تدبیر کند. 

انتهای پیام/