گروه ديپلماسي| سه هفته پس از آنكه وزراي امور خارجه ايران و 1+5 در لوزان با انتشار بيانيه سوييس اعلام كردند كه بر سر راهكارهاي مشترك براي رسيدن به تفاهم نهايي هسته‌اي به توافق رسيده‌اند، مذاكرات در وين از سرگرفته شد. شطرنج هسته‌اي ميان ايران و 1+5 به مراحل پاياني و جدال شاه و وزير رسيده است. پس از 18 ماه مذاكره فشرده در‌نهايت دو طرف در حال حاضر روي سرفصل‌هايي به تفاهم رسيده‌اند و قرار است تا مهلت 30 ژوئن دو‌طرف جزييات اين متن را تكميل كرده و پرانتزهاي باز را بسته و متن برنامه جامع مشترك اقدام را نهايي كنند. از پروسه نگارش برجام در بسياري از رسانه‌هاي بين‌المللي به عنوان مرحله‌اي سخت و مملو از ريزه‌كاري‌ها ياد شده است. پس از ماراتن هسته‌اي كه دو‌طرف در سوييس در دومين روز از ماه آوريل رسما به پايان رساندند، ايران و 1+5 به تفاهم بر سر راهكارهايي رسيدند كه باراك اوباما از آن با عنوان درك تاريخي نام برد. گفته مي‌شود كه اگر دو طرف در مسير تحقق اين راهكارها موفق شوند سرانجام پرونده هسته‌اي ايران پس از 13 سال مذاكره در حالي تمام مي‌شود كه برنامه هسته‌اي ايران از سوي جامعه بين‌المللي به رسميت شناخته شده و تحريم‌هاي چندوجهي نيز عليه تهران لغو مي‌شود و البته طرف مقابل هم با ابزارهاي شفافيت‌ساز از صلح‌آميز بودن اين برنامه مطمئن خواهد شد. اين دور از مذاكرات هسته‌اي در وين به مدت سه روز ادامه خواهد داشت و در سطح مديران سياسي برگزار خواهد شد. براي نخستين‌بار در 18 ماه گذشته مذاكرات ميان ايران و 1+5 با مذاكره ميان مديران سياسي ايران و هلگا اشميد، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا از ساعت 14 روز گذشته به وقت وين آغاز شد. گفتني است تا هنگام نگارش اين گزارش، دور دوم مذاكرات روز گذشته ، ساعت 21 به وقت تهران با اضافه شدن تيم كارشناسي ايران انجام شد.پيش از اين اكثر مذاكرات با دوئل مديران سياسي يا وزراي امور خارجه ايران و امريكا آغاز شده بود. سيدعباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه كشورمان كه رياست تيم هسته‌اي را نيز عهده‌دار است از روز گذشته عملا ورود به مرحله تدوين متن برجام را به همراه ساير اعضاي تيم آغاز كرده است. در شرايطي كه به نظر مي‌رسد پرونده اختلاف‌هاي فني كلان ميان ايران و 1+5 در نشست لوزان بسته شده و تنها برخي جزييات نه‌چندان سخت بايد در متن برجام گنجانده شود، اراده سياسي‌اي كه در 18 ماه گذشته دو‌طرف را با وجود حاشيه‌هاي بسيار پررنگ‌تر از متن پشت ميز مذاكره نگاه داشته است همچنان تنها حلقه اتصالي است كه مي‌تواند اين مذاكرات را تا ژوئن و شايد هم زودتر به نتيجه برساند. محمد‌جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان دو روز پيش از آغاز اين دور از مذاكرات در وين در يادداشتي در نيويورك تايمز در اين خصوص نوشت: براي دستيابي به توافق هسته‌اي مورد انتظار، به اراده سياسي بيشتري نياز است. مردم ايران قبلا انتخاب و اراده خود را براي تعامل عزتمند با جهان نشان داده‌اند. اكنون نوبت امريكا و متحدان غربي‌اش است كه از بين تعامل و تقابل، بين مذاكره و شعار و بين توافق و فشار يكي را انتخاب كنند. ظريف كه در يك سال و نيم گذشته مذاكرات هسته‌اي را از كانال مذاكرات سياسي و فني توامان پيش برده است در بخش‌هاي ديگري از اين يادداشت به نوعي پيام جمهوري اسلامي ايران را به گوش جامعه بين‌المللي رسانده و نوشت: ما چنين امكاني را داريم كه با شجاعت در مديريت و جسارت در اتخاذ تصميمات درست به بحران ساختگي فعلي پايان دهيم، تا بتوانيم به كارهاي مهم‌تري كه بايد انجام شوند، بپردازيم. در جريان دور جديد مذاكرات در وين تيم‌هاي كارشناسي ايران هم حضور خواهند داشت تا همراستا با جلسات كارشناسي دو طرف مدت زمان لازم براي رسيدن به توافق بر سر برجام را به حداقل برسانند. گفته مي‌شود كه وندي شرمن نيز در ساعات آتي خود را به وين مي‌رساند تا مذاكرات فشرده با همتاي ايراني را از سربگيرد. اصلي‌ترين سوژه‌اي كه در اين دور از مذاكرات بايد به آن پرداخته شود مساله چگونگي از ميان برداشته شدن تحريم‌هاي اتحاديه اروپا و ايالات متحده است. حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان در تمامي اظهارنظرهاي سه هفته گذشته به صراحت اعلام كرده است كه تمام تحريم‌هاي اقتصادي ايران بايد در روز نخست اجرايي شدن برجام برداشته شود. اظهارنظري كه با واكنش‌هاي متفاوت از سوي ايالات متحده و ديگر اعضاي گروه 1+5 روبه‌رو شده و به نظر مي‌رسد كه ايران و شش كشور مقابل آن هنوز در اين خصوص به تفاهم خاصي با هم دست نيافته‌اند. برخي مقام‌هاي غربي تاكيد دارند كه تحريم‌ها زماني برداشته خواهند شد كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، تعهد ايران به مفاد برجام را تاييد كند. جان كري، وزير امور خارجه ايالات متحده در تازه‌ترين اظهارات خود اعلام كرده است كه پروسه از ميان برداشته شدن تحريم‌هاي ايران شش تا يك سال طول خواهد كشيد. به نظر مي‌رسد كه در اين دور مذاكرات در وين و پس از آن بلافاصله در نيويورك در حاشيه كنفرانس بازنگري ان پي تي، تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+5 تلاش خود را براي رسيدن به درك مشتركي در خصوص چگونگي برداشته شدن تحريم‌هاي ايران به كار بگيرند. ايران و 1+5 در لوزان سوييس در خصوص تعداد سانتريفيوژهاي ايران و همچنين ميزان غني‌سازي مجاز در تهران در بازه‌هاي زماني 10 تا 15 سال آتي به سرفصل‌هاي مشتركي رسيدند اما به نظر مي‌رسد كه ابهام در خصوص برخي از اين راهكارها بايد در سه ماه آتي حل و فصل شود. يكي از اين مسائل، ميزان نظارت‌هايي است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سايه برجام مجاز به آن خواهد بود. يكي ديگر از مسائلي كه در خصوص آن پرسش‌هاي بسياري مطرح شده است ميزان تحقيق و توسعه برنامه هسته‌اي ايران در سال‌هاي اجرا شدن برجام است.
آغاز كار نگارش راه‌حل‌ها با تمام جزييات
سيدعباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه در بدو ورود به فرودگاه وين درخصوص جزييات مذاكراتي كه از روز گذشته در اين شهر آغاز و تا جمعه هم ادامه خواهد داشت، گفت: همان‌طور كه گفته شده بعد از مباحثي كه در لوزان داشتيم و راه‌حل‌هايي كه در مجموعه مذاكرات منتهي با لوزان به دست آمد، از امروز كار نگارش اين راه‌حل‌ها با همه جزيياتش شروع خواهد شد كه البته كار سختي است. به مدت سه روز در وين خواهيم بود و بعد درباره ادامه جلسات تصميم‌گيري خواهد شد. از نظر ما اولويت در جلسات فعلي بحث تحريم‌هاست و بايد در اين‌خصوص بتوانيم راه‌حل‌هايي را كه به دست آمده، دقيق‌تر و ابهامات و پرسش‌ها را كمتر كنيم.
عراقچي با بيان اينكه اميدوار هستيم در فاصله‌اي كه در اختيار داريم و حتي زودتر بتوانيم جمع‌بندي‌ها را انجام دهيم، در پاسخ به اين سوال كه آيا از امروز نگارش متن آغاز خواهد شد، گفت: اين نحوه كار ما روي سند نهايي است و ممكن است از امروز شروع شود.
تحريم‌هاي اقتصادي و مالي در روز اجرايي شدن توافق بايد برداشته شوند
معاون وزير امور خارجه كشورمان با تاكيد بر اين موضوع كه تمامي تحريم‌هاي اقتصادي و مالي در روز اجرايي شدن توافق بايد برداشته شود، در پاسخ به اين سوال كه امريكايي‌ها مدعي هستند تحريم‌ها بايد بعد از راستي‌آزمايي و به‌صورت مرحله‌اي برداشته شود و در اين باره تفاسير مخصوص به خود مطرح كرده‌اند، گفت: آنچه توافق شده و از نظر ما مسلم است، اينكه تمامي تحريم‌هاي اقتصادي و مالي در روز اجرايي شدن توافق بايد برداشته شود. اينكه اين كار با توجه به انواع تحريم‌هايي كه در اتحاديه اروپا، امريكا و شوراي امنيت وجود دارد، دقيقا چگونه صورت بگيرد، كاري است كه الان بايد انجام دهيم. از نظر ما كاملا مشخص و مسلم است آن روز كه توافق مي‌كنيم، توافقات ما اجرايي خواهد شد و در آن روز همه تحريم‌هاي اقتصادي و مالي قطعا بايد لغو شود.
مطالبه موضع روشن‌تر امريكا در خصوص تحريم‌ها
عراقچي در پاسخ به سوال يكي از خبرنگاران در مورد پيش‌نويس لايحه موسوم به «مرور توافق هسته‌اي ايران» كه اخيرا به تصويب كميته سياست خارجي مجلس سناي امريكا رسيده است و آثار احتمالي آن بر مذاكرات، با تصريح اينكه اين موضوع يك مساله داخلي امريكا است نسبت به عواقب آن بر مذاكرات و ايجاد ترديد جدي نسبت به حسن نيت طرف امريكايي هشدار داد.
وي در اين خصوص گفت: در حالي اين هفته به مذاكرات بازخواهيم گشت كه قطعا از هيات نمايندگي امريكا در مورد اين موضوع توضيح خواهيم خواست و در مورد جزييات مرتبط با لغو تحريم‌ها از آنها اطلاعات دقيق و روشني مطالبه خواهيم كرد. به گفته عراقچي، اگرچه تصميم كميته سياست خارجي مجلس سناي امريكا يك موضوع داخلي امريكاست و دولت امريكا را از تكاليفي كه طبق توافق احتمالي بر عهده خواهد گرفت فارغ نخواهد كرد، ولي روشن است كه امضاي لايحه مزبور اصل بنيادين حسن نيت- كه لازمه هر مذاكره موفق و اجراي محصول آن است- را زير سوال برده و تبعات و آثار منفي خواهد داشت.
معاون امور حقوقي، بين‌المللي وزير امور خارجه كشورمان با يادآوري مجدد مسووليت دولت امريكا به عنوان طرف حق و تكليف در حقوق بين‌الملل افزود: ايالات متحده امريكا يكي از چند طرف يك روند مذاكراتي چندجانبه است و اين مسووليت دولت اين كشور است كه اطمينان حاصل كند تكاليفش به ويژه مواردي كه به تحريم‌ها ارتباط پيدا مي‌كند فارغ از مشاجرات سياسي داخلي آن كشور به‌طور كامل و با حسن نيت رعايت و اجرا مي‌شود. در هر صورت تاكنون اين امر مورد تفاهم قرار گرفته و پذيرفته شده است كه لغو تحريم‌ها نبايد به موضوعات نامرتبط مشروط شود. اين تعهد كليدي به عنوان يك تكليف چندجانبه بين‌المللي نمي‌تواند تابع آيين‌هاي داخلي دولت امريكا با هر ماهيتي كه باشند قرار گيرد. بنابراين دخيل كردن ساير موضوعات فراتر از مواردي كه به‌طور صريح در تفاهم احتمالي پيش بيني مي‌شود، به هيچ عنوان پذيرفته نيست. البته هرگونه نقض فاحش توافق، خواه توسط ايالات متحده صورت گيرد و خواه از سوي ايران يا ساير طرف‌ها، داراي تبعات براي طرف ذيربط و براي كل توافق خواهد بود.مذاكره‌كننده ارشد جمهوري اسلامي ايران در پايان بر اين نكته تاكيد كرد كه جمهوري اسلامي ايران با هدف نهايي كردن توافق با حسن نيت در مذاكرات شركت مي‌كند و در صورت وجود اراده متقابل و انتخاب صحيح ازسوي طرف مقابل حصول به نتيجه را كاملا ممكن و البته به نفع همه مي‌داند.
ادامه مذاكرات در نيويورك
گفته مي‌شود كه اين دور از مذاكرات ميان ايران و 1+5 در سطح مديران سياسي روز جمعه در وين به پايان خواهد رسيد و پس از آن مذاكره‌كنندگان راهي نيويورك مي‌شوند تا در حاشيه كنفرانس بازنگري ان‌پي‌تي هم دور ديگري از مذاكرات را كه احتمالا مي‌تواند در سطح وزراي امور خارجه 1+5 هم باشد، برگزار كنند. خبرگزاري فرانسه در اين خصوص نوشت: وزير خارجه امريكا احتمالا روز دوشنبه هفته آينده در حاشيه كنفرانس ۲۰۱۵ «ان پي تي» با همتاي ايراني خود در نيويورك ديدار و گفت‌وگو كند. در شرايط صحت اين خبر، اين نخستين‌بار پس از نشست لوزان خواهد بود كه جان كري و جواد ظريف با هم ديدار خواهند كرد. بر اساس برنامه اعلام شده كاخ سفيد، جان كري روز دوشنبه هفته آتي در كنفرانس ان پي تي سخنراني خواهد كرد.
لاوروف: خواستار لغو هر چه سريع‌تر تمام تحريم‌هاي ايران هستيم
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در يك مصاحبه مطبوعاتي، از لغو هرچه سريع‌تر تمامي تحريم‌هاي وضع‌شده عليه ايران استقبال كرده و گفت: اطمينان دارد كه با رفع محدوديت‌ها، روابط تجاري و سياسي دو كشور نيز افزايش مي‌يابد. وي با اشاره به ناآرامي‌ها در كشورهاي مختلف منطقه خاورميانه و آفريقا گفت: مسكو تلاش زيادي كرده است تا به يافتن راهكارهاي سياسي براي پايان دادن به بحران‌هاي اين منطقه كمك كند. وي همچنين هشدار داد در صورتي كه ناآرامي‌ها در خاورميانه ادامه داشته باشد، مي‌تواند «تبعات جانبي جدي براي ثبات بين‌المللي» داشته باشد.
وزير خارجه روسيه در خصوص نقش مسكو در مذاكرات هسته‌اي گفت: ديپلماسي روسيه كمك زيادي به رسيدن به چارچوب توافق براي حل موضوعات مربوط به برنامه هسته‌اي ايران، كه نهايتا در لوزان به دست آمد، انجام داد. معتقديم كه پيشرفت بيشتر در اين مسير، برداشته شدن هرچه سريع‌تر تحريم‌هاي ضدايراني، چه آنها كه از سوي شوراي امنيت سازمان ملل وضع شده و چه تحريم‌هاي يكجانبه، در راستاي منافع ملي ما است.»رييس دستگاه ديپلماسي روسيه با بيان اينكه ايران شريكي ديرينه براي مسكو است، گفت: اطمينان داريم كه تنش‌زدايي از مساله ايران، به نفع روابط تجاري و اقتصادي دوجانبه ما است و به همين واسطه براي روسيه نيز سودآور است.
وي با اشاره به اينكه تهران بايد در امور منطقه‌اي نقش داشته باشد، گفت: اطمينان داريم كه مشاركت كامل ايران در امور منطقه‌اي به نفع امنيت خليج (فارس) و مناطق مجاور آن است. ثبات منطقه بزرگ خاورميانه و شمال آفريقا، وضعيت عادي را به كشورهاي آن منطقه بازگردانده و مشكلات موجود بر سر راه از سر‌گيري مبادلات اقتصادي خارجي را، كه در راستاي منافع دوجابنه اقتصادي و تجاري ما و حضور بيشتر شركت‌هاي روسيه در آن بازارها نيز هست، مرتفع مي‌كند.
وزير خارجه روسيه در بخش ديگري از اين مصاحبه به محدوديت‌هاي ايجادشده براي صادرات نفت و گاز ايران اشاره كرد و آنها را غيرقانوني خواند. وي در اين خصوص گفت: «هيچ محدوديتي از جانب شوراي امنيت سازمان ملل براي صادرات نفت و گاز ايران وجود ندارد. (در اين مدت) تهران به كشورهايي كه از محدوديت‌هاي غيرقانوني غربي نترسيده يا با واشنگتن به توافق‌هاي دوستانه رسيده‌اند، هيدروكربن (نفت و گاز) فروخته است.