مقامات اقلیم کردستان عراق که سال گذشته ناظر اعتراضات و آشوب‌ها در مناطق میانه و جنوبی عراق بودند، این بار شاهد سرایت خشم شهروندان کرد عراقی علیه شرایط ناگوار اقتصادی اقلیم و عدم پرداخت حقوق‌شان هستند. اعتراضاتی که حاصل آن تاکنون چندین کشته و به آتش کشیده شدن مقر احزاب اصلی کردی در سلیمانیه بوده است.

این شرایط ناگوار حاصل رفتارهای غیرقانونی مقامات اقلیم در عدم پرداخت وجوه حاصله از درآمدهای صادرات نفت به دولت مرکزی در بغداد است. موضوعی که باعث شد تا پرداخت حقوق کارمندان اقلیم کردستان – که تعداد واقعی آنها روشن نیست – توسط بغداد متوقف و وضعیت سهم اقلیم از بودجه سراسری نیز همچنان در شرایط ابهام باقی بماند. هرچند که بغداد پیشنهاد داده بود تا خود، حقوق کارمندان کرد را به جای پرداخت به اربیل به طور مستقیم به حساب کارمندان واریز کند اما به دلایل مشخص تاکنون با مخالفت اربیل مواجه شده است.

با گذشت بیش از یک سال از آغاز اعتراضات و آشوب‌های اکتبر در مناطق مرکزی و جنوبی عراق، اکنون مناطق شمالی کشور نیز با همان بحرانی مواجه شده‌اند که مناطق شیعه‌نشین عرب نیز مدت‌هاست با آن دست به گریبان هستند.

ناتوانی دولت اقلیم به مانند دولت بغداد در توزیع منابع میان شهروندان و بهبود شرایط زندگی آنان، در حال حاضر چالش بسیار بزرگی است که دیگر نه تنها بغداد بلکه منطقه شمالی را نیز به صورت بالفعل تهدید می‌کند و چنانچه راه‌حل سریع و ریشه‌ای برای آن پیدا نشود، می‌تواند به دیگر مناطق اقلیم کشیده شود و سیاستمداران کرد را با چالش جدی مواجه کند. چالشی که در یک سوی آن دولت مرکزی بغداد و در سوی دیگر آن شهروندان کرد عراقی قرار دارند.

اربیل برای خروج از شرایط فعلی چاره‌ای جز تمکین خواسته مرکز در موضوع درآمدهای نفتی ندارد و پارلمان عراق و احزاب مؤثر آن می‌توانند با بهره‌برداری از شرایط موجود، و همراه کردن برخی شخصیت‌ها و احزاب کردی، فشار خود بر اربیل را بیشتر کنند.

تحولات اخیر در سلیمانیه نشان داد که شرایط در اقلیم شکننده و مستعد ناآرامی است و مواضع شخصیت‌های کرد علیه یکدیگر در این بحران و تفاوت‌نظرهای جدی آنان به ویژه میان یکیتی و پارتی نیز نشانگر وجود گسل‌های بالقوه کردی – کردی است که می‌تواند در بحران‌های بزرگ، سرباز کند.

ساختار سیاسی موجود در اقلیم، همانند بغداد از عدم شفافیت، فساد گسترده و احزاب و خاندان‌های انحصارطلب رنج می‌برد و این شرایط دیر یا زود نتایج خود را در کردستان عراق نشان خواهد داد. آنچه در سلیمانیه رخ می‌دهد را نباید به سادگی به دلیل بحران پرداخت حقوق‌ها در نظر گرفت. اعتراضات شهروندان کرد عراقی نزدیک به یک دهه است که در آنجا آغاز شده و مبارزه با فساد مقامات اقلیم فصل مشترک همه آنها بوده است.

بحران فعلی ممکن است در نهایت با راهکارهایی مقطعی به پایان برسد اما چنانچه اختلافات اربیل و بغداد به طور جدی حل و فصل نشود و با خاستگاه‌های فساد در اقلیم مبارزه نشود، چالش‌های کوچک در آینده – سرتاسر عراق - می‌تواند، بحران‌های بزرگتری بیافریند و مشروعیت نظام سیاسی کشور را بیش از پیش تضعیف و متزلزل کند.

*روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل عراق