گروه علمی: فوق دکترای ژنتیک و عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس اعتقاد دارد که با توجه به تلاش‌های جهانی برای تهیه واکسن کرونا، امید برای تحقق این هدف و مهار پاندمی این بیماری تا انتهای سال ۲۰۲۱ بسیار افزایش یافته است.به گزارش ایسنا، دکتر حسین جاویدی در خصوص اقدامات علمی کشورهای مختلف جهان برای دستیابی به واکسن کرونا، گفت: طبق اعلام منابع علمی مختلف، تا کنون بیش از ۱۵۰ واکسن کروناویروس در سراسر جهان در دست توسعه است و امید به دستیابی به حداقل یک واکسن موثر بسیار افزایش یافته.
∎
او ادامه داد: کشورهای متعدد جهان، منابع مالی و تلاش زیادی را برای دستیابی به یک واکسن موثر صرف کرده‌اند. به عنوان مثال ایالات متحده حدود۱۰ میلیارد دلار صرف تولید این واکسن کرده و وعده داده است که حدود ۳۰۰ میلیون واحد از واکسن را تا ژانویه ۲۰۲۱ تولید کند. از طرفی سازمان بهداشت جهانی به عنوان هماهنگ کننده تلاش جهانی برای تولید این واکسن، امید دارد تا انتهای سال ۲۰۲۱ حدود ۲ میلیارد واحد از این واکسن در جهان تولید شود.
هدف و استراتژی در تولید واکسن کرونا
این دکترای تخصصی میکروبیولوژی گفت: به طور کلی هدف از تولید واکسن آموزش به سیستم ایمنی بدن برای ایجاد یک پاسخ ایمنی قوی در مقابل عفونت‌هاست. این پاسخ ایمنی می تواند قوی تر و با عوارض کمتر نسبت به پاسخی باشد که در حالت طبیعی و بر اثر یک عفونت ایجاد شده است.وی اضافه کرد: برخی از این ۱۵۰ نوع واکسن تولید شده بر علیه کروناویروس از ویروس کامل کرونا ولی ضعیف یا کشته شده استفاده می کنند و برخی نیز فقط بخشی از ویروس کرونا، که می تواند یک پروتئین یا بخشی از یک پروتئین آن باشد، استفاده می‌کنند.
این فوق دکترای ژنتیک گفت: استراتژی دیگری که در تولید واکسن کرونا به کار رفته، استفاده از قطعات ماده ژنتیکی ویروس کرونا است، به صورتی که پس از ورود این ماده ژنتیکی به سلول های بدن، سلول ها قادر خواهند بود به طور موقت مقداری پروتئین ویروس کرونا را تولید کرده تا در بدن ایمنی ایجاد شود.
چه مدت زمان برای تولید واکسن نیاز است؟
جاوید خاطرنشان کرد: معمولا تولید یک واکسن موثر و عبور از آزمایش ها و تست های مختلف و تائید نهایی به زمانی حدود ۱۰ تا ۱۵ سال نیاز دارد. سریع ترین واکسنی که تا کنون تولید شده مربوط به بیماری ویروسی Mump یا اریون است که در دهه ۱۹۶۰ میلادی و طی ۴ سال تولید شد.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی استان فارس گفت: واکسن ها معمولا پس از تولید و برای تائید نهایی و مصرف مطمئن، باید از سه مرحله آزمایش بالینی یا Clinical Trial با موفقیت عبور کنند، که بسیار زمان بر است. حتی پس از آنکه واکسنی تائید شد، امکان دارد در مرحله تولید انبوه و توزیع و تصمیم گیری در مورد اینکه کدام جمعیت هدف ابتدا واکسن را دریافت کند و چه قیمتی برای آن پرداخت شود؟ با مشکلات فراوانی روبرو باشد.این میکروبیولوژیست در عین حال گفت: در شرایطی که نیاز فوری یا Urgent به یک واکسن در شرایط پاندمی یک بیماری وجود داشته باشد، مانند شرایط کنونی کووید ۱۹، این امکان وجود دارد که تولید کننده های واکسن هر سه مرحله آزمایش بالینی را به صورت همزمان پیش ببرند.
واکسن‌هایی که وارد مرحله سوم آزمایش بالینی شده است
جاوید با تاکید براینکه هنوز برای آنکه در مورد موفقیت واکسن‌های در دست تولید کشورهای مختلف جهان ابراز نظر شود، بسیار زود است، به برخی از واکسن‌ها که وارد مرحله سوم آزمایش‌های بالینی شده است اشاره کرد.
این فوق تخصص ژنتیک گفت: یکی از واکسن‌های تولید شده، واکسن BNT۱۶۲b۲ شرکت فیزر است که طی روزهای اخیر در مورد آن زیاد شنیده‌ایم؛ شرکت فیزر یکی از بزرگ ترین شرکت های داروسازی جهان به‌شمار می‌رود که در نیویورک قرار داشته و با شرکت آلمانی BioNTech همکاری دارد.او گفت: عملکرد واکسن تولیدی این شرکت، اینگونه است که با ورود قطعات ژنتیکی mRNA ویروس کرونا به سلول های انسان، آنها را وادار به تولید پروتئین های ویروس می کند. این پروتئین های تولید شده می توانند باعث ایجاد پاسخ های ایمنی بر ضد کروناویروس شود.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس با بیان اینکه در صورت موفقیت، این اولین واکسن mRNA تائید شده برای مصرف انسانی خواهد بود، گفت: برای ایجاد ایمنی توسط این واکسن، به دو تزریق با فاصله زمانی ۲۱ روز نیاز است.او توضیح داد: شرکت فیزر قرارداد ۲ میلیارد دلاری با دولت آمریکا منعقد کرده و متعهد شده است که تا پایان ۲۰۲۰ حدود ۱۰۰ میلیون واحد و تا انتهای سال ۲۰۲۱ حدود ۱۳۰۰ میلیون واحد آن را تولید کند.جاویدی در خصوص دومین واکسن نیز گفت: واکسن Sputnik V مرکز ملی میکروبیولوژی و اپیدمیولوژی گامالیا روسیه، از آدنوویروس ضعیف شده که یکی از عوامل ایجاد سرماخوردگی معمولی است استفاده کرده‌اند و به عنوان ناقل پروتئین های ویروس کرونا به بدن انسان عمل می کند.
این متخصص میکروبیولوژی با یادآوری اینکه این واکسن هم نیاز به دو بار تزریق در فاصله زمانی ۲۱ روز دارد، خاطرنشان کرد: سپتامبر ۲۰۲۰ مقاله‌ای در مورد این واکسن در مجله Lancet مننتشر شد که شامل شواهد ایجاد ایمنی و تولید آنتی بادی موثر توسط این واکسن است. با این حال با توجه به اینکه تا زمان انتشار این مقاله این واکسن مراحل آزمایش کیلینیکی را به اتمام نرسانده است و اطلاعات در مورد اثربخشی کامل و بی خطر بودن آن در دسترس نیست.جاوید گفت: یکی دیگر از واکسن‌های مورد بحث در سطح جهان، واکسن COVAXIN شرکت باهارات هند است؛ این واکسن شامل فرم غیر عفونت زا و غیر فعال شده ویروس کروناست که قادر به ایجاد بیماری نیست اما می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند و برای ایجاد ایمنی به دو تزریق در فاصله زمانی ۱۴ روز نیاز دارد.او اضافه کرد: اطلاعات منتشر شده در مورد این واکسن به ایجاد ایمنی در ۹۰ درصد از افراد واکسینه شده دلالت دارد. در اکتبر۲۰۲۰ شرکت باهارات اعلام کرد که مجوزهای لازم برای آزمایش این واکسن روی ۲۶ هزار داوطلب در ۲۵ مرکز هند را دریافت کرده است.جاوید پیرامون چهارمین واکسن مطرح شده در خصوص پیشگیری از کرونا، گفت: واکسن NVX-CoV۲۳۷۳ شرکت نواواکس یکی دیگر از واکسن‌های مورد بحث در این ایام است؛ این شرکت که در مریلند آمریکا فعالیت دارد، پروتئین های اسپایک کروناویروس که در ورود آن به سلول هدف نقش دارند را به صورت ذرات نانو با ساختار Knuckle Bone طراحی کرده است که همراه با ترکیبی به نام ادجوانت Matrix-M تزریق می شود.
این فوق دکترای ژنتیک با اشاره به اینکه این واکسن هم به دو بار تزریق با فاصله زمانی۲۱ روز برای ایجاد ایمنی نیاز دارد، گفت: مطالعات منتشر شده در مجله پزشکی New England نشان می‌دهد که این واکسن بسیار بی خطر بوده و در بدن میزان بالایی آنتی بادی ضد کروناویروس تولید می کند. جالب اینکه میزان آنتی بادی تولید شده به واسطه این واکسن در فرد بسیار بالاتر از میزان آنتی بادی موجود در افراد بهبود یافته از کووید ۱۹ است.
او خاطرنشان کرد: البته شرکت نواواکس(تولید کننده این واکسن) اعلام کرده است که این واکسن بر روی ۱۰ هزار نفر در انگلستان آزمایش خواهد شد. به علاوه در مطالعه دیگری، واکسن آنفوآنزای فصلی نیز به طور همزمان با این واکسن به حدود ۴۰۰ نفر تزریق خواهد شد تا مشخص شود تزریق همزمان هر دو واکسن برای افراد بی خطر است یا خیر.جاوید در خصوص پنجمین واکسن مطرح شده در جهان، ضمن یادآوری اینکه واکسن JNJ-۷۸۴۳۶۷۳۵ توسط شرکت جانسون اند جانسون، به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ تولید دارو و مواد بهداشتی آمریکا، تولید شده و در دست مطالعه است، گفت: برابر اعلام تولید کننده، این واکسن برای ایجاد ایمنی به یک بار تزریق نیاز دارد.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس گفت: در این واکسن RNAی ویروس کرونا پس از تبدیل به DNA در آدنوویروس سرماخوردگی معمولی و دستکاری شده قرار گرفته است. این ویروس دستکاری شده به عنوان ناقل عمل کرده اما قادر به ایجاد بیماری نیست.این میکروبیولوژیست خاطرنشان کرد: از این تکنولوژی قبلا برای تولید واکسن هایی بر علیه ویروس ابولا، ویروس زیکا و ایدز نیز استفاده شده است.
او با اشاره به مطالبی که ژوئن ۲۰۲۰ در مجله نیچر منتشر شده است، گفت: در آن مقاله ذکر شده که این واکسن در میمون ها باعث ایجاد آنتی بادی شده و ایمنی کامل یا نزدیک به کامل ایجاد کرده است. اما بعد از آزمایش واکسن بر روی ۶۰ هزار داوطلب، به دلیل مشاهده یک بیماری غیرقابل توجیه در برخی داوطلبان، تولید واکسن متوقف شد. ام اکتبر ۲۰۲۰ شرکت مذکور مجددا اعلام کرد که پس از بازنگری، آزمایش های بالینی این واکسن را آغاز کرده است.این فوق دکترای ژنتیک گفت: در این مدت شرکت مدرنا تراپیوتیک آمریکا واکسن mRNA-۱۲۷۳، دانشگاه آکسفورد واکسن ChAdOx۱nCoV-۱۹، شرکت SinoVaC برزیل واکسن CoronaVac، شرکت Sinopharm چین، انستیتو تحقیقاتی کودکان مورداک استرالیا و شرکت داروسازی CanSino Biological چین واکسن Ad۵-nCoV را تولید کرده‌اند.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی استان فارس خاطرنشان کرد که با توجه به تلاش جهانی محققان برای تولید واکسن ضد کرونا، به نظر می رسد تا انتهای سال ۲۰۲۱ شاهد ورود واکسن‌های مختلف برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا، به بازار باشیم.
هدف و استراتژی در تولید واکسن کرونا
این دکترای تخصصی میکروبیولوژی گفت: به طور کلی هدف از تولید واکسن آموزش به سیستم ایمنی بدن برای ایجاد یک پاسخ ایمنی قوی در مقابل عفونت‌هاست. این پاسخ ایمنی می تواند قوی تر و با عوارض کمتر نسبت به پاسخی باشد که در حالت طبیعی و بر اثر یک عفونت ایجاد شده است.وی اضافه کرد: برخی از این ۱۵۰ نوع واکسن تولید شده بر علیه کروناویروس از ویروس کامل کرونا ولی ضعیف یا کشته شده استفاده می کنند و برخی نیز فقط بخشی از ویروس کرونا، که می تواند یک پروتئین یا بخشی از یک پروتئین آن باشد، استفاده می‌کنند.
این فوق دکترای ژنتیک گفت: استراتژی دیگری که در تولید واکسن کرونا به کار رفته، استفاده از قطعات ماده ژنتیکی ویروس کرونا است، به صورتی که پس از ورود این ماده ژنتیکی به سلول های بدن، سلول ها قادر خواهند بود به طور موقت مقداری پروتئین ویروس کرونا را تولید کرده تا در بدن ایمنی ایجاد شود.
چه مدت زمان برای تولید واکسن نیاز است؟
جاوید خاطرنشان کرد: معمولا تولید یک واکسن موثر و عبور از آزمایش ها و تست های مختلف و تائید نهایی به زمانی حدود ۱۰ تا ۱۵ سال نیاز دارد. سریع ترین واکسنی که تا کنون تولید شده مربوط به بیماری ویروسی Mump یا اریون است که در دهه ۱۹۶۰ میلادی و طی ۴ سال تولید شد.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی استان فارس گفت: واکسن ها معمولا پس از تولید و برای تائید نهایی و مصرف مطمئن، باید از سه مرحله آزمایش بالینی یا Clinical Trial با موفقیت عبور کنند، که بسیار زمان بر است. حتی پس از آنکه واکسنی تائید شد، امکان دارد در مرحله تولید انبوه و توزیع و تصمیم گیری در مورد اینکه کدام جمعیت هدف ابتدا واکسن را دریافت کند و چه قیمتی برای آن پرداخت شود؟ با مشکلات فراوانی روبرو باشد.این میکروبیولوژیست در عین حال گفت: در شرایطی که نیاز فوری یا Urgent به یک واکسن در شرایط پاندمی یک بیماری وجود داشته باشد، مانند شرایط کنونی کووید ۱۹، این امکان وجود دارد که تولید کننده های واکسن هر سه مرحله آزمایش بالینی را به صورت همزمان پیش ببرند.
واکسن‌هایی که وارد مرحله سوم آزمایش بالینی شده است
جاوید با تاکید براینکه هنوز برای آنکه در مورد موفقیت واکسن‌های در دست تولید کشورهای مختلف جهان ابراز نظر شود، بسیار زود است، به برخی از واکسن‌ها که وارد مرحله سوم آزمایش‌های بالینی شده است اشاره کرد.
این فوق تخصص ژنتیک گفت: یکی از واکسن‌های تولید شده، واکسن BNT۱۶۲b۲ شرکت فیزر است که طی روزهای اخیر در مورد آن زیاد شنیده‌ایم؛ شرکت فیزر یکی از بزرگ ترین شرکت های داروسازی جهان به‌شمار می‌رود که در نیویورک قرار داشته و با شرکت آلمانی BioNTech همکاری دارد.او گفت: عملکرد واکسن تولیدی این شرکت، اینگونه است که با ورود قطعات ژنتیکی mRNA ویروس کرونا به سلول های انسان، آنها را وادار به تولید پروتئین های ویروس می کند. این پروتئین های تولید شده می توانند باعث ایجاد پاسخ های ایمنی بر ضد کروناویروس شود.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس با بیان اینکه در صورت موفقیت، این اولین واکسن mRNA تائید شده برای مصرف انسانی خواهد بود، گفت: برای ایجاد ایمنی توسط این واکسن، به دو تزریق با فاصله زمانی ۲۱ روز نیاز است.او توضیح داد: شرکت فیزر قرارداد ۲ میلیارد دلاری با دولت آمریکا منعقد کرده و متعهد شده است که تا پایان ۲۰۲۰ حدود ۱۰۰ میلیون واحد و تا انتهای سال ۲۰۲۱ حدود ۱۳۰۰ میلیون واحد آن را تولید کند.جاویدی در خصوص دومین واکسن نیز گفت: واکسن Sputnik V مرکز ملی میکروبیولوژی و اپیدمیولوژی گامالیا روسیه، از آدنوویروس ضعیف شده که یکی از عوامل ایجاد سرماخوردگی معمولی است استفاده کرده‌اند و به عنوان ناقل پروتئین های ویروس کرونا به بدن انسان عمل می کند.
این متخصص میکروبیولوژی با یادآوری اینکه این واکسن هم نیاز به دو بار تزریق در فاصله زمانی ۲۱ روز دارد، خاطرنشان کرد: سپتامبر ۲۰۲۰ مقاله‌ای در مورد این واکسن در مجله Lancet مننتشر شد که شامل شواهد ایجاد ایمنی و تولید آنتی بادی موثر توسط این واکسن است. با این حال با توجه به اینکه تا زمان انتشار این مقاله این واکسن مراحل آزمایش کیلینیکی را به اتمام نرسانده است و اطلاعات در مورد اثربخشی کامل و بی خطر بودن آن در دسترس نیست.جاوید گفت: یکی دیگر از واکسن‌های مورد بحث در سطح جهان، واکسن COVAXIN شرکت باهارات هند است؛ این واکسن شامل فرم غیر عفونت زا و غیر فعال شده ویروس کروناست که قادر به ایجاد بیماری نیست اما می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند و برای ایجاد ایمنی به دو تزریق در فاصله زمانی ۱۴ روز نیاز دارد.او اضافه کرد: اطلاعات منتشر شده در مورد این واکسن به ایجاد ایمنی در ۹۰ درصد از افراد واکسینه شده دلالت دارد. در اکتبر۲۰۲۰ شرکت باهارات اعلام کرد که مجوزهای لازم برای آزمایش این واکسن روی ۲۶ هزار داوطلب در ۲۵ مرکز هند را دریافت کرده است.جاوید پیرامون چهارمین واکسن مطرح شده در خصوص پیشگیری از کرونا، گفت: واکسن NVX-CoV۲۳۷۳ شرکت نواواکس یکی دیگر از واکسن‌های مورد بحث در این ایام است؛ این شرکت که در مریلند آمریکا فعالیت دارد، پروتئین های اسپایک کروناویروس که در ورود آن به سلول هدف نقش دارند را به صورت ذرات نانو با ساختار Knuckle Bone طراحی کرده است که همراه با ترکیبی به نام ادجوانت Matrix-M تزریق می شود.
این فوق دکترای ژنتیک با اشاره به اینکه این واکسن هم به دو بار تزریق با فاصله زمانی۲۱ روز برای ایجاد ایمنی نیاز دارد، گفت: مطالعات منتشر شده در مجله پزشکی New England نشان می‌دهد که این واکسن بسیار بی خطر بوده و در بدن میزان بالایی آنتی بادی ضد کروناویروس تولید می کند. جالب اینکه میزان آنتی بادی تولید شده به واسطه این واکسن در فرد بسیار بالاتر از میزان آنتی بادی موجود در افراد بهبود یافته از کووید ۱۹ است.
او خاطرنشان کرد: البته شرکت نواواکس(تولید کننده این واکسن) اعلام کرده است که این واکسن بر روی ۱۰ هزار نفر در انگلستان آزمایش خواهد شد. به علاوه در مطالعه دیگری، واکسن آنفوآنزای فصلی نیز به طور همزمان با این واکسن به حدود ۴۰۰ نفر تزریق خواهد شد تا مشخص شود تزریق همزمان هر دو واکسن برای افراد بی خطر است یا خیر.جاوید در خصوص پنجمین واکسن مطرح شده در جهان، ضمن یادآوری اینکه واکسن JNJ-۷۸۴۳۶۷۳۵ توسط شرکت جانسون اند جانسون، به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ تولید دارو و مواد بهداشتی آمریکا، تولید شده و در دست مطالعه است، گفت: برابر اعلام تولید کننده، این واکسن برای ایجاد ایمنی به یک بار تزریق نیاز دارد.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی فارس گفت: در این واکسن RNAی ویروس کرونا پس از تبدیل به DNA در آدنوویروس سرماخوردگی معمولی و دستکاری شده قرار گرفته است. این ویروس دستکاری شده به عنوان ناقل عمل کرده اما قادر به ایجاد بیماری نیست.این میکروبیولوژیست خاطرنشان کرد: از این تکنولوژی قبلا برای تولید واکسن هایی بر علیه ویروس ابولا، ویروس زیکا و ایدز نیز استفاده شده است.
او با اشاره به مطالبی که ژوئن ۲۰۲۰ در مجله نیچر منتشر شده است، گفت: در آن مقاله ذکر شده که این واکسن در میمون ها باعث ایجاد آنتی بادی شده و ایمنی کامل یا نزدیک به کامل ایجاد کرده است. اما بعد از آزمایش واکسن بر روی ۶۰ هزار داوطلب، به دلیل مشاهده یک بیماری غیرقابل توجیه در برخی داوطلبان، تولید واکسن متوقف شد. ام اکتبر ۲۰۲۰ شرکت مذکور مجددا اعلام کرد که پس از بازنگری، آزمایش های بالینی این واکسن را آغاز کرده است.این فوق دکترای ژنتیک گفت: در این مدت شرکت مدرنا تراپیوتیک آمریکا واکسن mRNA-۱۲۷۳، دانشگاه آکسفورد واکسن ChAdOx۱nCoV-۱۹، شرکت SinoVaC برزیل واکسن CoronaVac، شرکت Sinopharm چین، انستیتو تحقیقاتی کودکان مورداک استرالیا و شرکت داروسازی CanSino Biological چین واکسن Ad۵-nCoV را تولید کرده‌اند.عضو گروه ژنتیک جهاددانشگاهی استان فارس خاطرنشان کرد که با توجه به تلاش جهانی محققان برای تولید واکسن ضد کرونا، به نظر می رسد تا انتهای سال ۲۰۲۱ شاهد ورود واکسن‌های مختلف برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا، به بازار باشیم.