صاحب‌خبر - تهران / خبرگزاری صدا و سیما / سیاسی 1394/01/12
خبرگزاری رویترز در گزارشی به قلم لویی شاربونو، جان ایریش و پریسا حافظی از لوزان سوئیس نوشت:
شش قدرت جهانی و ایران ضرب الاجل نیمه شب سه شنبه را برای توافق بر سر چارچوب توافقنامه فراگیر احتمالی بر سر برنامه هسته ای ایران از دست دادند، اما با توجه به نزدیک شدن به توافق مذاکرات را یک روز دیگر تمدید کردند. با وجود این، طرف های مذاکره کننده نتوانستند درباره جزئیات مهم همچون لغو تحریم های سازمان ملل توافق کنند. مذاکره کنندگان به گفتگوها در شهر لوزان سوئیس در نخستین ساعات روز چهارشنبه پایان دادند و اعلام کردند عصر امروز بار دیگر تشکیل نشست خواهند داد. در این میان روسیه و ایران درباره نزدیک شدن به دستیابی به توافق اولیه ابراز خوش بینی کردند. توافقنامه اولیه نقطه عطف مهمی در جهت دستیابی به توافق نهایی به شمار می رود که باید تا پایان ماه ژوئن حاصل شود. توافق نهایی می تواند به مناقشه 12 ساله بر سر برنامه هسته ای ایران پایان دهد و خطر بروز جنگی دیگر را در خاورمیانه کاهش دهد. در حالی که ایران بر «حقوق هسته ای» خود پافشاری می کند و آمریکا نیز روز گذشته تهدید به ترک مذاکرات کرد، گفتگوهای هسته ای ایران بر سر مسائلی همچون تحقیقات هسته ای این کشور، لغو تحریم های سازمان ملل و اعمال دوباره آنها ،در صورتی که ایران توافقنامه احتمالی را نقض کند، با مانع رو به رو شده است. بنا بر اعلام خبرگزاری ایتارتاس روسیه، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت مذاکره کنندگان به یک توافق کلی درباره «همه جنبه های اصلی» دست یافته اند. این در حالی است که محمدجواد ظریف، همتای ایرانی وی نیز گفت ممکن است پیش نویس توافقنامه روز چهارشنبه تدوین شود. اما یک دیپلمات آگاه از مذاکرات این موضوع را رد کرد که چنین توافقاتی شده است. یک مقام فرانسوی هم گفت لوران فابیوس، وزیر امور خارجه این کشور مذاکرات را ترک کرده است و زمانی از فرانسه باز می گردد که مذاکرات « مفید» باشد. هنوز معلوم نیست که آیا عزیمت فابیوس به فرانسه حاکی از مشکلی جدی در مذاکرات است یا خیر. هدف شش قدرت جهانی جلوگیری از دستیابی ایران به توانمندی ساخت بمب هسته ای در ازای کاهش تحریم های بین المللی است که اقتصاد این کشور را فلج کرده است. اما ایران بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود تاکید دارد. دولت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا بر تلاش برای دستیابی به توافق سیاسی به عنوان چارچوب توافقنامه نهایی احتمالی تا ضرب الاجل سی و یکم مارس ابراز پایبندی کرده بود. دیپلمات های آگاه از مذاکرات اعلام کردند در چارچوب پیشرفت هایی که تاکنون در مذاکرات حاصل شده است، مذاکره کنندگان بر سر رئوس کلی یک بیانیه علنی احتمالی به توافق اولیه دست یافته اند؛ بیانیه ای که بر موارد اختلاف نیز در آن اشاره خواهد شد. اما به گفته این دیپلمات ها، طرف های مذاکره کننده درباره همه مسائل جزئیات اصلی مربوط به چارچوب توافقنامه نهایی احتمالی به توافق نرسیده اند. بخش هایی از توافق های به دست آمده بین طرفین احتمالاً تا مدتی نامعلوم محرمانه باقی خواهد ماند. ناکامی در دستیابی به توافق اولیه موجب افزایش تردید کنگره آمریکا درباره دستیابی به توافق نهایی خواهد شد. کنگره که هم مجلس نمایندگان و هم سنای آن تحت کنترل جمهوریخواهان است، هشدار داده است اگر این هفته توافقی حاصل نشود، اعمال تحریم های جدید علیه ایران را بررسی خواهد کرد. این هشدار کنگره به مذاکرات شتاب و فوریت بیشتری بخشیده است. اوباما تهدید کرده است هر گونه مصوبه کنگره برای اعمال تحریم های جدید علیه ایران را وتو خواهد کرد.
روسیه: بر سر مسائل کلیدی توافق شده است
مقامات درباره متزلزل و ناقص بودن هر گونه توافق احتمالی هشدار داده اند، اما وزارت امور خارجه آمریکا با ادامه مذاکرات پس از اتمام ضرب الاجل که نیمه شب گذشته بود موافقت کرد. ایتارتاس به نقل از لاوروف اعلام کرد توافقنامه احتمالی شامل کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی بر برنامه هسته ای ایران و گام هایی برای لغو تحریم های اعمال شده علیه این کشور خواهد بود. وی افزود کارشناسان جزئیات فنی را تا پایان ماه ژوئن بررسی خواهند کرد. وزیر امور خارجه روسیه تصریح کرد: « می توان با اطمینان گفت که وزیران امور خارجه طرف های شرکت کننده در مذاکرات به توافقی کلی درباره همه ابعاد اصلی توافقنامه نهایی دست یافته اند.» وی گفت: « این توافق در چند ساعت آینده ، شاید در طول امروز به شکل مکتوب درآید.» وزارت امور خارجه آمریکا نیز پیشتر در بیانیه ای اعلام کرد در حالی که پیشرفت کافی برای تمدید مذاکرات تا پایان روز چهارشنبه به دست آمده است، «هنوز چند موضوع دشوار وجود دارد.» یک مذاکره کننده بلندپایه ایرانی گفت تهران مایل است تا زمان حل و فصل موضوع به مذاکره ادامه دهد. حمید بعیدی نژاد، مذاکره کننده ایرانی در جمع خبرنگاران گفت: «ایران نمی خواهد به توافق هسته ای دست یابد فقط به این خاطر که یک توافقنامه امضا شود. بلکه توافقنامه نهایی باید حقوق هسته ای ایران ملت ایران را تضمین کند.» جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در واشنگتن گفت اگر مذاکره کنندگان آمریکایی نتوانند به توافق سیاسی اولیه با ایران دست یابند، تا سی ام ژوئن منتظر نخواهند ماند و مذاکرات را ترک خواهند کرد. وی گفت: « اگر ما نتوانیم به توافق سیاسی دست یابیم، در آن صورت برای ترک مذاکرات تا سی ام ژوئن منتظر نخواهیم ماند.» فرانسوا اولاند، رئیس جمهور فرانسه نیز در گفتگو با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در برلین گفت بهتر است هیچ توافقنامه ای امضا نشود تا اینکه توافقنامه ای بد امضا شود.
دستیابی به توافق تقریباً به طور قطع موجب لغو تحریم های اعمال شده علیه ایران به صورت مرحله به مرحله خواهد شد که این مسئله مانع از سرگیری حتی بخشی از صادرات نفت خام ایران دست کم تا سال 2016 خواهد شد. تحریم های اعمال شده بر بخش مالی و نفت خام ایران، صادرات نفت خام این کشور را از سال 2012 تاکنون به نصف یعنی معادل بیش از یک میلیون بشکه در روز، کاهش داده است. بهای هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال روز سه شنبه همزمان با مذاکرات هسته ای ایران به 55 دلار تنزل کرد.
مسائل مورد اختلاف
مقامات هر دو طرف مذاکره کننده اعلام کردند مسائل اصلی مورد اختلاف عبارتند از لغو تحریم های سازمان ملل، امکان بازگشت پذیری تحریم ها ، و خواسته های ایران برای برخورداری از حق تحقیق و توسعه سانتریفوژهای پیشرفته هسته ای پس از گذشت ده سال از اجرای توافقنامه احتمالی. مقامات اعلام کردند ایران هنوز خواستار لغو همه تحریم های سازمان ملل، و عدم اعمال دوباره آنها بدون مذاکره است. بنا بر اعلام مقامات، انگلیس، فرانسه و آمریکا خواستار آنند که تحریم های سازمان ملل پس از لغو - در صورت نقض تعهدات ایران- به طور خود بازگشت پذیر باشد، اما روس ها موافق این موضوع نیستند، چرا که چنین اقدامی قدرت آنها را برای استفاده از حق وتو در خصوص توافقنامه هسته ای ایران تضعیف می کند. شش قدرت جهانی خواستار تعلیق مهم ترین فعالیت های هسته ای ایران بیش از ده سال هستند. هدف این کشورها یافتن راهی برای اطمینان از این است که ایران دست کم در ده سال آینده، دست کم یک سال تا کسب توانمندی تولید مواد شکاف پذیر لازم برای ساخت یک سلاح هسته ای فاصله داشته باشند. ایران اعلام کرده است مسئله اصلی لغو سریع تحریم هاست. مجید تخت روانچی، یکی از مذاکره کنندگان هسته ای ایران در گفتگو با خبرگزاری فارس گفت: « اگر موضوع تحریم ها حل نشود، توافقی حاصل نخواهد شد.» بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز تاکید کرد نگرانی اسرائیل این است که هر گونه توافقنامه احتمالی، امنیت اسرائیل را تضمین نکند. نتانیاهو گفت دستیابی به توافق بر سر چارچوب توافقنامه نهایی احتمالی، به ایران توانمندی تولید سلاح هسته ای ظرف یک سال خواهد داد. گفته می شود تنها اسرائیل است که در منطقه خاورمیانه زرادخانه هسته ای دارد.
171/153
∎