به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس ،واقعیت مجازی یا همان «VR» عبارت است از تلاش بشر برای برداشتن مرزهای بین فضای واقعی و فضای مجازی. سال هاست که محققان به دنبال راهی برای ادغام کردن فضای مجازی و فضای واقعی هستند و با فناوری واقعیت مجازی می‌توان این امکان را فراهم کرد. واقعیت مجازی که از آن به عنوان محیط چندرسانه‌‌ای هم یاد می‌شود، یک محیط شبیه‌سازی کامپیوتری است که می‌تواند حضور فیزیکی را در یک محل و در یک دنیای واقعی یا یک دنیای مجازی شبیه‌سازی کند. 

در این گزارش  در رابطه با تاثیر واقعیت مجازی بر علوم شناختی به گفت‌وگو با برخی کارشناسان این حوزه پرداختیم.

*واقعیت مجازی دستگاه عصبی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به عنوان یک واقعیت در نظر می‌گیرد

محمدرضا بیگدلی دبیر کمیته علمی نخستین کنفرانس علوم شناختی و رسانه خبرگزاری فارس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، در رابطه با واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، اظهار داشت: واقعیت مجازی همان طور که از اسم آن مشخص است سبب می‌شود که دستگاه عصبی آن را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به عنوان یک واقعیت در نظر بگیرد. در کلاس مجازی معلم و شاگردان هستند که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. چون قبلا معلم و دانش آموزان را در فضای واقعی دیده است، ولی در بعضی از مواقع واقعیت مجازی وجود ندارد. بلکه نوعی از تصویر است که به دستگاه عصبی ارائه می‌شود و یک اعتقاد صد درصدی به آن  تصویر پیدا می کند و همین موضوع  باعث می‌شود این احساس صد درصدی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به تمام دستگاه‌ عصبی منتقل کند که همین امر باعث تحریک هیجان، ایجاد ترس و تحریک مراکز احتیاطی  می شود و مراکز حافظه را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تحریک می کند که تجربیات خود را بسیج  تا از پس خطر فضای مجازی برآید. بعضی از قسمت‌های دستگاه عصبی با بخش‌های نباتی و گیاهی مثل تنفس، فشار خون و عروق ارتباط دارد و آنها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تحت تأثیر قرار می‌دهد که همه اینها از واقعیت مجازی شکل می گیرد اهمیت ویژه ای داشته اند. این واقیعت مجازی از تجربه و حافظه واقعی فرد همان خاطره کلاس مجازی گرفته شده است. البته برخی از محرک ها به شکل ذاتی در انسان ها و حیوانات وجود دارد. مثلا ترس از ارتفاع در انسان یا ترس از علامت بعلاوه در پرندگان. زیرا پرندگان شکاری عموما بال نمی زنند و در آسمان به شکل بعلاوه دیده می شوند.

وی ادامه داد: یک سری از دوربین‌ها  واقعیت مجازی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ القاء می‌کنند، در خیلی از مراکز تفریحی این دوربین‌ها وجود دارند که با قرار دادن آنها فرد احساس می‌کند یک پل سست وجود دارد که قرار است بیفتد و فرد قرار است از روی آن بگذرد و یک دره عمیق را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ طی کند تا به آن طرف برود. قرار دادن دست‌ها، جیغ کشیدن فرد و ترسیدن او از همان دیدن واقعیت مجازی اتفاق می‌افتد. به همین جهت واقعیت مجازی اهمیت ویژه‌ای دارد.

بیگدلی یادآور شد: در بسیاری از مراکز دنیا از واقعیت‌ مجازی استفاده می‌کنند. مثلاً یک بازار سرپوشیده که معماری سنتی ایران در آن بکار رفته است را درنظر بگیرید. در برخی از بازارها در دنیا سقف این بازارها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به گونه‌ای طراحی کردند که دارای آسمانی صاف و چند تکه ابر در حال حرکت است. ساعت ۲ نصف شب است فرد باور نمی‌کند می‌گوید الان ظهر و آفتاب تند است. این قرار گرفتن افراد در یک فضای واقعیت مجازی است. واقعیت افزوده شده یعنی وقتی که به آسمان نگاه می‌کند سقف بازار را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به شکلی می‌بیند که ابر است. ابرها حرکت می‌کند.این در حالی است که شاید یک پروژکتور روی دیوار قرارداده باشند. یک سری از منابع طبیعی وجود دارند که این موضوع را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ کاملا باور می‌کند و قبول نمی‌کند الان دو نیمه شب نیست چون در آن فضا قرار گرفته است. در حالت اول که دوربین را  جلوی چشم فرد قرار می‌دهند و پل سست را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ می‌بیند واقعیت مجازی اتفاق افتاده است. در حالت دوم که یک بازار وجود دارد و سقف بازار به واسطه تصویرپردازی‌ها باعث شده فضای آسمان آبی و نور زیادی وجود داشته باشد و فرد در یک واقعیت مجازی دیگر قرار بگیرد را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ واقعیت افزوده شده می‌گویند. حدود ۷۰ یا ۸۰ درصد اتفاقاتی که در این فضاها رخ می‌دهد مجازی نیست. افراد فضاها و لباس‌هایی که می‌خرند و می‌فروشند مجازی نیست بلکه کاملا واقعی  و فقط سقف مجازی است. چون دست فرد به آن نمی‌رسد و چون در طول عمرش آسمان آبی و ابرها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دیده و هیچ وسیله‌ای برای گیج کردن او وجود ندارد و جز بینایی چیزی برایش وجود نداشته است. بنابراین سریع از لحاظ شناختی این باور در فرد به وجود می آید که واقعیت افزوده وجود دارد. این دو تکنیک‌هایی هستند که در تجارت، صنعت، مراکز بازرگانی و حتی خطاهای شناختی مذهبی به دلیل اینکه برای مشتریان جذابیت ایجاد شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. داعش، طالبان و موارد اینچنینی با استفاده از اصول واقعی در کنار موارد افزوده شده دلوژن (delusion) شناختی آن را واقعی و باور پذیر نشان می‌دهند و طرفداران زیادی جذب می‌کنند.

*غنای یافته های علوم اعصاب شناختی با واقعیت مجازی 

معصومه نصیری عضو کمیته علمی نخستین کنفرانس علوم شناختی و رسانه خبرگزاری فارس نیز در این رابطه گفت :اغلب محیط‌های واقعیت مجازی در درجه اول، تجربه‌های دیداری هستند که یا از طریق یک صفحه کامپیوتر یا از طریق دستگاه برجسته بینی قابل رویت هستند. برخی از شبیه‌سازها دارای اطلاعات حسی دیگری مانند تولید صدا هم بوده و در موارد پیشرفته تر، دستگاه‌های فناوری لمسی شامل اطلاعات لمسی نیز در این حوزه وجود دارد که به عنوان نیروهای بازخورد در صنایع پزشکی و بازی سازی و نظامی شناخته می‌شوند.

به گفته وی، واقعیت مجازی تکنولوژی است که آینده دنیا را در بسیاری از حوزه ها بخصوص در حوزه های شناختی دستخوش تغییر و تحول جدی خواهد کرد. این سیستم قابلیت اجرا برای انواع محرک‌ها در محیط‌های مختلف را دارد؛ بنابراین در بیشتر آزمایش‌های علوم اعصاب شناختی می‌تواند کاربرد داشته باشد و به غنای یافته‌های علوم اعصاب شناختی نیز یاری برساند.

وی معتقد است انواع ترس‌های مرضی با فناوری واقعیت مجازی در کشور درمان می شود. چندی پیش این رخداد باعث شد محققان کلینیک مغز و شناخت با واردکردن واقعیت مجازی به حوزه درمان اختلالات روانپزشکی و اختلالات عصبی، راهکاری برای درمان اختلالاتی نظیر انواع ترس‌های مرضی و توانبخشی شناختی و حرکتی ارائه کنند. همان زمان اعلام شد که این فناوری در حوزه احساس و ادراک، توجه و جنبه‌های گوناگون، حافظه کاری، حوزه عملکردهای اجرایی شناختی از جمله مهار شناختی، انتقال شناختی، انعطاف‌پذیری شناختی، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و حل مساله و همچنین توانبخشی شناختی در حوزه گفتار و اختلالات هیجانی یاری گر بوده و خروجی های قابل ملاحظه ای نیز حاصل شده است.

*تکنولوژی واقعیت ترکیبی نسخه پیشرفته تر از واقعیت افزوده 

وی گفت: تکنولوژی واقعیت ترکیبی نسخه پیشرفته تری از واقعیت افزوده است. این تکنولوژی، اشیای مجازی نه تنها به محیط افزوده می‌شوند بلکه کاربر می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. به بیان دیگر، کاربر در فضای واقعی می‌ماند، اما محتوای دیجیتالی به این فضا اضافه شده ‌است و کاربر نیز می‌تواند بر روی این اشیای مجازی اثر بگذارد. این فناوری نیز اثرات جدی برای دستیابی به نتایج دقیق تر حوزه علوم شناختی دارد.

 نصیری خاطر نشان کرد:باید بدانیم توانبخشی شناختی یکی زیر شاخه های مهم و جدی علوم شناختی است که فناوری واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی به این بخش کمک جدی می‌کند. افراد فراوانی وجود دارند که دارای نارسایی های شناختی کوچک و بزرگ هستند مثل مشکلات توجه و تمرکز، مشکلات حافظه و بیش فعالی یا حتی کمی فراتر باید گفت مشکلات پیچیده تری مثل اوتیسم دارند. یکی از رشته های بزرگ علوم شناختی، توانبخشی شناختی است که هدفش شناسایی این افراد و افزایش بهره‌وری آنهاست. 

*تاثیر علوم شناختی در جهت رفع محدودیت‌های واقعیت مجازی

فرانک شیروانی عضو کمیته علمی نخستین کنفرانس علوم شناختی و رسانه خبرگزاری فارس نیز معتقد است که واقعیت افزوده یکی از فناوری‌های نوین آموزشی است که توسط پژوهشگران آموزشی به رسمیت شناخته شده است. اثربخشی واقعیت افزوده را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ می‌توان با نوع دیگری از فناوری‌ها مانند دستگاه‌های سیار گسترش داد. واقعیت افزوده ترکیبی از دید واقعی و محتوای مجازی در زمان آنی است که رابطی برای بهبود درک کاربر با دنیای واقعی و تعامل با آن است.

شیروانی ادامه داد: واقعیت افزوده به عنوان یک شی مجازی شناخته می‌شود که توسط رایانه از طریق محیط واقعی با استفاده از تلفن همراه، تبلت یا عینک‌های مجازی دیده می‌شود. واقعیت افزوده یک تصویر مصنوعی و شبیه به واقعیت را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ارائه می‌دهد که ترکیبی از واقعیت و مجاز است، برخی افراد معمولا آن را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ چشم سوم می‌نامند.

وی گفت: تکنولوژی واقعیت افزوده شامل سه ویژگی «ترکیب واقعیت مجازی با دنیای واقعی»، «تعاملات در زمان واقعی» و «فضای سه بعدی اصلی» است. تکنولوژی واقعیت افزوده از سال ۱۹۹۰ تاکنون در زمینه‌های داروسازی، رباتیک، توریست، و اخیرا در شبکه‌های اجتماعی و آموزش و پرورش مشغول به فعالیت است.

شیروانی بر این باور است که  مرور مطالعات پیشین نشان می‌دهد که واقعیت افزوده یک تکنولوژی که تقریبا در تمام سطوح آموزش از مهد کودک تا تحصیلات تکمیلی استفاده می‌شود و کاملا شناخت و علوم شناختی از آن متاثر خواهند بود. واقعیت افزوده می‌تواند از فرصت‌هایی باشد که ارتقاء فکری و شناخت و یادگیری مداوم و انگیزه و افزایش مشارکت و نگرش‌های مثبت را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ توسعه بخشد.

شیروانی تاکید کرد: علوم شناختی هم به مدد شناسایی تأثیر مثبت واقعیت افزوده می‌تواند بیش از پیش مؤثر واقع شود و از تأثیرات منفی به دلیل شناخت تحریف یا تضعیف شده، بکاهد.

وی تأکید کرد: واقعیت مجازی که از آن به عنوان محیط چند رسانه‌ای هم یاد می‌شود، یک محیط شبیه سازی شده کامپیوتری است که می‌تواند حضور فیزیکی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در یک محل و در یک دنیای واقعی یا یک دنیای مجازی، شبیه سازی کند. اغلب محیط‌های واقعیت مجازی در درجه اول تجربه‌های دیداری است که یا از طریق یک صفحه کامپیوتر یا از طریق دستگاه‌های برجسته‌بینی قابل رؤیت است. محیط‌های شبیه سازی شده می‌تواند مانند محیط‌های زندگی واقعی یا به صورت کاملا متفاوت باشد، نظیر آنچه در محیط‌های بازی دیده می‌شود.

شیروانی افزود: امروزه به وجود آوردن یک تجربه واقعی با واقعیت مجازی به دلیل وجود محدودیت‌هایی نظیر پردازش توان، رزولوشن، صفحه نمایش و پهنای باند مشکل است. به نظر می‌رسد به همان میزان که بهره‌گیری از واقعیت افزوده و واقعیت شناختی می‌تواند علوم شناختی و به دنبال آن شناخت افراد را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تحت تأثیر قرار دهد، علوم شناختی نیز می‌تواند در جهت رفع محدودیت‌های واقعیت مجازی و واقعیت افزوده تأثیر به سزایی داشته و گام‌های مفیدی بردارد.

انتهای پیام/‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌