شناسهٔ خبر: 41851724 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: باشگاه خبرنگاران جوان | لینک خبر

در یادداشتی مطرح شد؛

تأکید صحابه بر ولایت امیرالمؤمنین/ شأن نزول آيه اول سوره معارج چیست؟

عضو هیئت علمی دانشگاه در نوشته ای تصریح می‌کند که در زمان حیات پیامبر نزول آیه تبلیغ درباره ولایت امیرالمؤمنین به حدی شهرت داشته که صحابه عبارت «علی مولای مؤمنان است» را در ضمن قرائت آیه بیان می‌کرده‌اند.

صاحب‌خبر -

به گزارش  خبرنگار قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، در یادداشت زیر، دکتر جواد علاء المحدثین، عضو هیئت علمی دانشگاه به طور خلاصه، مهم‌ترین نکته‌ها درباره تأکید خداوند و پیامبر اسلام(ص) بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) را به رشته تحریر درآورده است. او در این نوشته یادآور شده است که «در زمان حیات رسول‌ خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏، نزول آیه تبلیغ درباره ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به حدی شهرت داشته، که صحابه عبارت «علی مولای مؤمنان است» را به صورت جمله‌ای معترضه، در ضمن قرائت آیه بیان می‌کرده‌اند.»

نوشته جواد علاء المحدثین را می‌خوانید:

  الحمد للّه‏ الذى جعلنا من المتمسكين بولاية أمير المؤمنين و الأئمة المعصومين عليهم‌‏السلام
سپاس از آن خدايى است كه ما را از چنگ زنندگان به ولايت امير المؤمنين و ائمه معصومين عليهم‏‌السلام قرار داده است.

غدير خم از بزرگترين اعياد الهى است. پيامبر اكرم فرموده ‏اند: روز غدير خم افضل و بالاترين عيدهاى امت من است. (عوالم ۲۰۸/۱۵) در اهميت اين روز همين بس كه خداوند متعال در توصيف آن فرموده است: «امروز دينتان را كامل كردم، و نعمت خويش را بر شما تمام نمودم و راضى شدم كه اسلام دين شما باشد.» (سوره مائده /۳)

با پيامبر صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ تا غدير خم

پيامبر اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ در سال دهم هجرت (كه مصادف با آخر عمر شريفشان گرديد) تمامى مسلمانان را از مناطق مختلف براى به‌جا آوردن اعمال حج فراخواندند. با سرازير شدن خيل مسلمانان به سوى مكه مكرمه، آنان كه تعدادشان به يكصد و بيست هزار نفر مى‌‏رسيد، اعمال حج را از رسول خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ فرا گرفتند. در ضمن اعمال حج، پيامبر اكرم مكرراً به جايگاه اهل بيت عليهم‏‌السلام و به خصوص امير المؤمنين عليه‏‌السلام اشاره کردند. در خطبه‌‏اى در صحراى مِنا پس از آن‌كه مردم را از اختلاف پس از رحلت خويش برحذر داشتند، فرمودند: «اگر من نباشم على بن ابيطالب در مقابل متخلفين خواهد ايستاد» و نيز حديث شريف ثقلين از آن حضرت صادر شد. (بحار الانوار ۱۱۳/۳۷ و ۲۸۰/۲۱)

در مكه، جبرئيل امين، لقب «امير المؤمنين» را به عنوان لقب اختصاصى على بن ابی‌طالب از سوى خداوند آورد. پيامبر اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ با تشكيل مجلسى، دستور دادند تا يكايك اصحاب بر حضرت على عليه‌‏السلام با اين لقب سلام كند. (بحار‌الانوار ۱۱۱/ ۳۷ و ۱۲۰)

با پايان اعمال حج عليرغم تصور مسلمانان كه فكر مى‏‌كردند پيامبر صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ با همه دلبستگی که به مکه و مسجد الحرام دارند، مدتى در مكه خواهند ماند، حضرت به سرعت دستور حركت دادند.  در ميان راه مكه و مدينه در غدير خم، دستور الهى بر پيامبر صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ نازل گرديد:«يا أيّها الرسول بلّغ ما أنزل إليك من ربِّك و إن لم تفعل فما بلَّغت رسالته و اللّه‏ يعصمك من الناس(سوره مائده، ۶۴) ؛ اى پيامبر! آن‌چه از سوى پروردگارت بر تو نازل شده (به مردم) برسان و اگر اين كار را نكنى، رسالت الهى را به انجام نرسانده‌‏اى و خداوند از مردمان محفوظت خواهد داشت.»

تأکید صحابه بر ولایت امیرالمؤمنین/ شأن نزول آيه اول سوره معارج چیست؟

مطلبی شگفت، در برخی تفاسیر مهم اهل سنت، («الدر المنثور» سیوطی، «فتح القدیر» شوکانی، «تفسیر آلوسی» و نیز «شواهد التنزیل» حاکم حسکانی) ذیل آیه بالا از عبدالله ابن مسعود، صحابی مشهور نقل شده: «در زمان رسول‌خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ این آیه را چنین قرائت می‌کردیم: ای پیامبر! آن‌چه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، [که علی مولای مؤمنان است] برسان که اگر آن را نرسانی، رسالتت را انجام نداده‌ای.»

معنای سخن ابن مسعود آن است که در زمان حیات رسول‌ خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏، نزول آیه تبلیغ درباره ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به حدی شهرت داشته که صحابه این مطلب را به صورت جمله‌ای معترضه، در ضمن قرائت آیه بیان می‌کرده‌اند. (نه آن‌که این عبارت، جزء آیه بوده باشد. دقت کنید)

در پى نزول اين آيه، رسول خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ دستور دادند تا همه كاروانيان در آن محل اجتماع كنند و در همان جا خطابه طولانى غدير توسط حضرت صادر شد. برخى فرازهاى اين سخنرانى كه در معرفى مقام اميرالمؤمنين عليه‌‏السلام مى‌‏باشد، چنين است:

  • اى مردم بدانيد كه خداوند على را ولى و امام شما قرار داده و اطاعت او را بر مهاجران و انصار و كسانى كه به نيكى از آنها پيروى كند، و بر شهرى و روستايى و عجم و عرب و آزاد و مملوك و بزرگ و كوچك و سفيد و سياه واجب ساخته است.
    - آگاه باشيد كه «اميرالمؤمنين» غير از اين برادرم كسى نيست و پيشوايى مؤمنان پس از من بر كسى جز او روا نمى‌‏باشد.
    ـ او جانشين من در امتم و بر كسانى است كه به من ايمان آورده‌‏اند و جانشين من در تفسير كتاب خدا است.
    ـ خداوند دين شما را به واسطه امامت او كامل گردانيد.
    ـ به دستورات او گوش فرا دهيد تا در سلامت بمانيد و از او پيروى كنيد تا هدايت شويد.
    ـ اى مردم من «صراط مستقيم» هستم كه خداوند شما را به پيروى آن امر فرموده، آنگاه پس از من، على و پس از او، فرزندانم از نسل او.
    ـ من (از سوى خداوند) دستور يافته‌‏ام كه از شما در مورد آن‌چه كه از سوى خداوند راجع به على اميرالمؤمنين و اوصياى پس از او آورده ام بيعت بگيرم و دست شما را بفشارم.
    ـ خداوند به من امر كرده كه از زبان‌هاى شما در مورد آن‌چه بيان کردم راجع به اميرالمؤمنين و امامانى كه پس از او مى‌‏آيند و از من و از او هستند، اقرار زبانى بگيرم و چنانچه خبرتان دادم نسل من از صلب على است.

تأکید صحابه بر ولایت امیرالمؤمنین/ شأن نزول آيه اول سوره معارج چیست؟

پس همگى بگوييد: «شنيديم و اطاعت مى‌‏كنيم و راضى بوده سر تسليم فرود مى‌‏آوريم در مقابل آن‌چه از سوى پروردگار ما و خودت درباره امامت اماممان على اميرالمؤمنين و امامانى كه از صلب او به دنيا مى‌‏آيند، به ما رساندى. بر اين عقيده زنده‌‏ايم و با آن مى‌‏ميريم و با آن (در قيامت) محشور مى‌‏شويم. تغيير نخواهيم داد و تبديل نمى‏‌كنيم و انكار نمى‌‏نماييم و ترديد به دل راه نمى‌‏دهيم و از اين عقيده بر نمى‌‏گرديم و پيمان نمى‌‏شكنيم.»

بعد از پايان خطابه، فرشته وحى بر رسول اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ نازل شد و آيه‏‌اى را آورد كه اكنون در ابتداى سوره مائده (آيه سوم) جاى گرفته است. «اليوم يئس الذين كفروا من دينكم فلا تخشوهم و اخشون اليوم أكملت لكم دينكم و أتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام دينا؛ ‌امروز كافران از دين شما مأيوس شدند، پس از آنان نهراسيد و از من (پروردگار) بترسيد. امروز دين شما را برايتان كامل كردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دينتان پسنديدم.»

مراسم بيعت مسلمانان با پيامبر صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ و اميرالمؤمنين عليه‌‏السلام سه روز به طول انجاميد و حتى بانوان با قرار دادن دست خود در ظرف بزرگ آبى كه در سوى ديگر آن در درون خيمه، دست پر صلابت امام عليه‏‌السلام قرار داشت، بيعت خود را اعلام مى‌‏ کردند.

منافقين كه گروه قابل توجهى را تشكيل مى‌‏دادند، در ماجراى غدير و به اراده الهى، نتوانستند نيات پليد خود را آشكار و عملى سازند. اما در ميان جمعيت شبه افكنی‌هايى نسبت به اقدام پيامبر صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ انجام مى‌‏دادند و شخصى به نام «حارث فهرى» را تحريك کردند تا نزد رسول خدا صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ بيايد و عليرغم همه تصريحات حضرت در ضمن خطبه، سؤال كند كه آيا آن‌چه در مورد على بن ابي‌طالب گفتى از جانب پروردگار بود يا از جانب خود؟ نبى اكرم صلى‌‏الله‌‏عليه‌‏و‏آله‌‏ در پاسخ فرمودند: «خداوند به من وحى كرده است و واسطه‌‏ بين من و خدا جبرئيل است و من اعلام كننده پيام خدا هستم و بدون اجازه‌‏ پروردگارم خبرى را اعلام نمى‌‏كنم.»

حارث كه شدت غضب و غيظ نسبت به اميرالمؤمنين عليه‌‏السلام همه وجودش را گرفته بود، گفت: «خدايا اگر آن‌چه (حضرت) محمد مى‌‏گويد حق و از جانب تو است سنگى از آسمان بر ما ببار و يا عذاب دردناكى بر ما بفرست.»

در پى اين سخن گستاخانه در مقابل ديدگان بهت زده حاضران، سنگى از آسمان بر سر او فرود آمد و هلاكش گرداند. مرحوم علامه امينى در جلد اول الغدير (صفحه ۲۳۹) فهرست ده‌ها منبع از اهل تسنن، كه ماجراى ياد شده را به عنوان شأن نزول آيه اول سوره معارج ياد كرده‌‏اند ذكر کرده است. ترجمه آيات اول اين سوره چنين است: «تقاضاكننده ‏اى تقاضاى عذابى كرد كه واقع شد.«اين عذاب مخصوص كافران است، و هيچ كس نمى‌‏تواند آن را دفع كند.  از سوى خداوند صاحب درجات»

انتهای پیام/

برچسب‌ها:

نظر شما