در پی تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی با شیوع ویروسی همه‌گیر به نام کرونا، بیش از پیش با مصداق این عقیده آشنا شدیم. از اوایل اسفندماه سال گذشته و با اعلام رسمی شیوع بیماری کرونا در کشور،‌ تمام مدارس به تدریج تعطیل شدند و یک سوال بزرگ در ذهن همه جای گرفت که تحصیل دانش آموزان چه می شود. 

در این زمان برخی از معلمان و مدارس به صورت خودجوش اقدام به آموزش مطالب درسی از طریق شبکه های مجازی کردند که با مشکلات عدیده ای همراه بود؛‌ آشنایی اندک دانش آموزان به استفاده از شبکه های مجازی در شرایطی که تا پیش از این استفاده از این وسایل برای خیلی از آنان از سوی خانواده ها ممنوعیت داشت، ازجمله عمده ترین مشکلات دانش آموزان به ویژه در سطح دبستان بود. 

کندی سرعت اینترنت،‌ نبود گوشی های هوشمند در دسترس همه خانواده ها،‌ هزینه های اینترنت و ده‌ها مشکل دیگر را هم باید به این طومار اضافه کرد. 

آموزش و پرورش در این شرایط به میدان آمد و کم کم خبرها از راه اندازی شبکه آموزشی رسمی این وزارتخانه به گوش می رسید. شبکه ای راه اندازی شد؛ «شاد» معادل شبکه آموزش دانش آموزان.

شبکه ای که با تمام نیات خیرخواهانه پشت آن، به دلیل طبیعت تازه بودنش،‌ با مشکلاتی همراه بود. مشکلاتی که هر اقدام نویی می تواند داشته باشد آن هم اقدامی نو در زمینه ارتباط شبکه ای با میلیون ها کاربر. 

نتایج حاصل از آزمون و خطاها در این مدت کوتاه،‌ هیچ آورده ای که نداشته باشد،‌ یک نکته مهم را ثابت کرد و آن اینکه آموزش مجازی دیگر عضوی از خانواده آموزشی کشور شد. عضوی جدایی ناپذیر که نیاز به بسترسازی قوی و محکم دارد؛ چراکه در دنیای مدرن امروز کلاس های حضوری خواهی نخواهی از بین می روند و جای خود را به آموزش مجازی می دهند.

عباس فرجی کارشناس آموزش و پرورش نیز همین عقیده دارد. وی روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش درباره کیفیت آموزش مجازی و ضعف و قوت های آن توضیح داد: یک تعریف جهانی در خصوص کیفیت آموزشی داریم که شامل دو مولفه محیط آموزشی و عملکرد دانش آموز است، آنچه که مسلم است ما در هر دو مولفه درحال حاضر با یک دگرگونی مواجه هستیم.

وی افزود: در حال حاضر آموزش، میز، نیمکت و تخته از محیط مدرسه به منازل دانش آموزان منتقل شده است. همچنین در بحث عملکرد دانش آموزان هم تغییرات عمده ای ایجاد شده است و دانش آموزان در کلاس حضور فیزیکی ندارند تا مطالب درسی را به اشکال مختلف یاد بگیرند. از این رو طبیعی است که کیفیت آموزشی به اشکال مختلف دستخوش تغییر و تحول شود.

به گفته این کارشناس آموزش و پرورش، برای دانستن اینکه آموزش مجازی کیفیت مثبت یا منفی داشته، باید ملاک های کیفیت آموزشی مانند نمره، یادگیری، سبک زندگی دانش آموز، سبد اقتصادی و همگانی و در دسترس بودن را در نظر گرفت که تمامی این شاخص ها دچار تغییر و دگرگونی شده اند.

فرجی همچنین خاطرنشان کرد: همچنین احتمال دارد که در بحث نمره با افت میانگینی ۲ تا ۳ نمره ای رو به رو شویم؛ چراکه سبک آموزش دانش آموزان دگرگون شده و با تغییر و تحولاتی جدید روبه رو شده که این تغییر و تحولات به یک شکل جدید آموزش مربوط می شود. تغییر و تحولات دانش آموزان و معلمان را در تدریس و یادگیری دچار مشکل می کند.

وی عنوان کرد: همچنین در ملاک های کیفیت آموزشی بحث های دیگری مانند اقتصاد هم مطرح می شود، آموزش مجازی ارزش افزوده بیشتری نسبت به آموزش کلاسی و حضوری دارد و اقتصادی تر به نظر می رسد. همچنین در بحث همگانی بودن آموزش مجازی بی شک دانش آموزان با سطوح مختلف، دسترسی بیشتری به منابع دارند.

کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه مقایسه آموزش مجازی با کلاس های حضوری نابرابر است، افزود: بیش از صدها سال است که کلاس های حضوری برگزار می شود اما کلاس های مجازی دانش آموزان عمر زیادی ندارد و سابقه آن در ایران به چند ماه گذشته و تعطیلات ناشی از شیو کرونا باز می گردد.

فرجی یادآور شد: آموزش مجازی دیر یا زود جای مناسبی پیدا می کند؛ چراکه در این نوع آموزش ارزش افزوده بالایی وجود دارد، دانش آموزان از حق انتخاب بیشتری بهره مند می شوند و همچنین صرفه جویی های بیشتری از نظر هزینه در رفت و آمد و سایر موارد می شود.

وی اظهار داشت: آموزش مجازی از نظر مقیاسی می تواند بسیار بهتر از آموزش حضوری باشد، اما آنچه که در آموزش حضوری اهمیت دارد، ارتباطات انسانی دانش آموزان است.

این کارشناس آموزشی یادآور شد: نمی توان در آموزش مجازی ارتباطات انسانی لازم را به دانش آموزان یاد داد و همچنین در امر یادگیری از تمام حواس های دانش آموزان بهره مند شد، دانش آموزان در کلاس درس از حواس بینایی، چشایی، بویایی، شنوایی و لامسه در زمان آموزش استفاده می کنند و همچنین اینکه معلم در کلاس می تواند بطور مثال با دست کشیدن بر صورت دانش آموز از احساسات وی در انتقال مفاهیم بهره گیرد.

فرجی گفت: ایران در کیفیت آموزش مجازی در حال حاضر عقب تر از آموزش حضوری است اما در درازمدت این قضیه شکل دیگری در بسیاری از شاخص ها خواهد داشت.

وی با بیان اینکه احتمال شیوع ویروس کرونا در سال تحصیلی آینده هم وجود دارد، افزود: به نظر بنده آموزش و پرورش در حوزه آموزش مجازی کم کاری داشته و نتوانسته خود را با تکنولوژی روز همگام کند، البته این موضوع مختص به ایران نیست و بسیاری از کشورها با این مشکل مواجه بودند.

فرجی ادامه داد: از این جهت می گویم در آموزش مجازی ضعیف عمل شده که آموزش و پرورش پیش از کرونا محدودیت های زیادی را برای استفاده دانش آموزان از فضای مجازی و گوشی های تلفن همراه برای دانش آموزان داشته است.

کارشناس آموزش و پرورش یادآور شد: آموزش و پرورش در بحران شیوع کرونا در یک چرخش محدودیت ها را برداشته است و حتی اجبار می کند که دانش آموزان به سمت محدودیت های پیشین یعنی استفاده از فضای مجازی و گوشی های تلفن همراه بروند.

فرجی خاطر نشان کرد: آموزش و پرورش با برداشتن این محدودیت ها نه تنها نظام آموزشی بلکه جامعه را دچار شک کرده است، چرا که به صورت ناگهانی یک اپلیکیشن را طراحی می کند و دانش آموزان را اجبار می کند که برای یادگیری باید این اپلیکیشن را دنبال کنند، این در حالی است که آوردن گوشی برای دانش آموزان و معلمان در کلاس درس پیش از شیوع ویروس کرونا مشکل زا بود.

وی با تاکید بر اینکه ماهیت رفتار آموزش و پرورش نسبت به موضوع استفاده از تلفن همراه با یک تغییر رویه همراه بود، اظهار داشت: این تغییر رویه سوالات بسیاری را برای دانش آموزان ایجاد می کند و تا زمانی که آموزش و پرورش نتواند به این سوالات پاسخ دهد، درگیری های بسیاری دارد.

فرجی معتقد است که آموزش و پرورش باید سیستم های آموزشی خود را در هر شرایطی بر بستر فضای مجازی سوار کند؛ چراکه در آینده ای نه چندان دور با آموزش به صورت سنتی خداحافظی خواهیم کرد و دنیا وارد موج جدیدی از تکنولوژی می شود.

وی عنوان کرد که آموزش و پرورش باید در عصر انفجار دنیای ارتباطات رخت و لباس نو متناسب با این بستر داشته باشد و اگر نتواند چنین پوست اندازی انجام دهد، واقعا دچار بحران های شدیدی خواهد بود؛ بنابراین باید بسترهای لازم را برای آموزش مجازی خود فراهم کند چراکه در دنیای مدرن کلاس های حضوری خود به خود از بین می رود و آموزش مجازی را به عنوان جانشین خود انتخاب می کند.