فریدون برکشلی
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین
۲۰ آوریل ۲۰۲۰ در تاریخ صنعت نفت امریکا و جهان برای همیشه ثبت خواهد شد. در این روز نفت خام WTI که برای ۶۵ سال نفت خام شاخص امریکای شمالی و جهان بود و به‌عنوان نگین درخشان بورس‌های جهان و بویژه نایمکس(NYMEX)، بورس نیویورک، می‌درخشید، علایم حیرت‌آوری را از خود نشان داد که شاید همین چند هفته پیش هم تصورش برای بازارها ناممکن بود. قیمت نفت خام شاخص امریکا با سرعتی عجیب، اعداد تک رقمی را گذراند و به صفر رسید.
البته در میان تحلیلگران نفتی مسأله لبریز شدن ذخایر از نفت نا فروش بحث جدی شده بود. ذخایر در امریکا و جهان از نفت خام و فرآورده لبریز شده و محلی برای انبار کردن باقی نمانده است. انبارها در ترمینال‌ها، پالایشگاه‌ها، خطوط لوله و روی آب تقریباً از نفت اشباع شده و عملاً هزینه نگهداری نفت از قیمت خود نفت یا فرآورده‌ها فراتر رفته است.
اما در شرایطی که تمام تحلیلگران و دست‌ا‌ندرکاران بازار از پدیده تخریب تقاضا و کاهش ارقامی از کاهش۲۰ میلیون بشکه در روز به بالا، کاهش در تقاضای جهانی نفت بحث و گفت‌و‌گو می‌کردند، چگونه تولید‌کنندگان نفت، این چنین بی‌محابا بر تولید و عرضه جهانی نفت افزودند و به هشدار تحلیلگران توجه نکردند.
چگونه نفت در کوتاه مدت، این چنین سیاسی و ژئواستراتژیک شد که سهم بازار در رأس برنامه ملی انرژی تولید‌کنندگان عمده قرار گرفت. در ۳ ماهه پایانی ۲۰۱۹ که قیمت‌های جهانی در طیف ۶۰-۶۵ دلار در هر بشکه قرار داشت و انتظار افزایش بیشتر هم می‌رفت پرزیدنت ترامپ به اوپک هشدار داد که عرضه خود را اضافه کند تا قیمت نفت پایین بیاید. برای هر رئیس جمهوری در امریکا، قیمت بنزین و اینکه بنزین از ۲ دلار در گالن بالاتر نرود، بسیار حساس است.
بیشتر امریکایی‌ها، موفقیت یک رئیس جمهوری را در قیمت بنزین در پمپ بنزین‌ها، ارزیابی می‌کنند. ترامپ هم که در نوامبر ۲۰۲۰ برای دور دوم باید وارد کارزار شود، نمی‌خواست که فرصت کسب رضایت خاطر اتومبیل‌سواران امریکایی را از دست بدهد.
اما در این مسیر دو عامل، همه را شوکه کرد:
۱- ترامپ غافل بود که سونامی شیل در بازار آرام و بی‌وقفه در کار است. از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، امریکا ۱۱ میلیون بشکه نفت خام شیل وارد بازار کرد و از واردات امریکا بشدت کاست و خود به صادر‌کننده خالص تبدیل شد. این یعنی یک جنگ سهم بازار تمام عیار علیه تمام تولید‌کنندگان نفت خام جهان.
۲- کووید۱۹، کار را تمام کرد. جاده‌ها خالی، فرودگاه‌ها خالی، پمپ بنزین‌ها خالی. خریداری نیست که از بنزین گالنی ۲ دلار خشنود شود. مسافرت‌ها، کارخانجات و فعالیت‌هایی که جملگی به یمن نفت و انرژی زندگی می‌کنند، متوقف شده بودند.
پرزیدنت ترامپ حتی برای کنترل قیمت و کاهش بهای بنزین از ذخایر استراتژیک هم برداشت کرد. این کار بر خلاف قانون است. ذخایر استراتژیک برای عوامل بازاری نیست. ذخایر استراتژیک و ذخیره‌سازی استراتژیک از ۱۹۷۴ به ابتکار هنری کیسینجر برای شرایط بحرانی مانند جنگ، یا عوامل طبیعی پیش‌بینی شده بود. در واقع ترامپ برای برداشت از ذخایر استراتژیک، برخلاف قانون، مقابل آژانس بین‌المللی انرژی و کنگره امریکا هم ایستاد. حالا ترامپ که می‌گوید کرونا، ویروس چینی است و اینکه باید قرنطینه خاتمه یابد، می‌خواهد که مصرف نفت و فرآورده‌ها را افزایش دهد.
توجه به یک نکته هم ضروری است. در واقع عمر WTI هم در بورس‌ها به سر آمده بود. زمانی که این نفت خام شاخص شد و در طول زمان، تولید روزانه آن تا ۵ میلیون بشکه در روز رسیده بود.
امروز نفت خام WTI کمتر از ۲۳۰ هزار بشکه در روز است. در واقع برنت هم همین‌طور. سطح تولید آن بسیار پایین آمده و البته همچنان در بورس‌های جهان به‌عنوان نفت خام شاخص مورد ارجاع است. در سازمان اوپک در چند نوبت بحث تبدیل نفت خام‌های اوپک به‌عنوان شاخص جهانی مورد توجه قرار گرفت، اما در حاشیه باقی ماند.
∎
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین
۲۰ آوریل ۲۰۲۰ در تاریخ صنعت نفت امریکا و جهان برای همیشه ثبت خواهد شد. در این روز نفت خام WTI که برای ۶۵ سال نفت خام شاخص امریکای شمالی و جهان بود و به‌عنوان نگین درخشان بورس‌های جهان و بویژه نایمکس(NYMEX)، بورس نیویورک، می‌درخشید، علایم حیرت‌آوری را از خود نشان داد که شاید همین چند هفته پیش هم تصورش برای بازارها ناممکن بود. قیمت نفت خام شاخص امریکا با سرعتی عجیب، اعداد تک رقمی را گذراند و به صفر رسید.
البته در میان تحلیلگران نفتی مسأله لبریز شدن ذخایر از نفت نا فروش بحث جدی شده بود. ذخایر در امریکا و جهان از نفت خام و فرآورده لبریز شده و محلی برای انبار کردن باقی نمانده است. انبارها در ترمینال‌ها، پالایشگاه‌ها، خطوط لوله و روی آب تقریباً از نفت اشباع شده و عملاً هزینه نگهداری نفت از قیمت خود نفت یا فرآورده‌ها فراتر رفته است.
اما در شرایطی که تمام تحلیلگران و دست‌ا‌ندرکاران بازار از پدیده تخریب تقاضا و کاهش ارقامی از کاهش۲۰ میلیون بشکه در روز به بالا، کاهش در تقاضای جهانی نفت بحث و گفت‌و‌گو می‌کردند، چگونه تولید‌کنندگان نفت، این چنین بی‌محابا بر تولید و عرضه جهانی نفت افزودند و به هشدار تحلیلگران توجه نکردند.
چگونه نفت در کوتاه مدت، این چنین سیاسی و ژئواستراتژیک شد که سهم بازار در رأس برنامه ملی انرژی تولید‌کنندگان عمده قرار گرفت. در ۳ ماهه پایانی ۲۰۱۹ که قیمت‌های جهانی در طیف ۶۰-۶۵ دلار در هر بشکه قرار داشت و انتظار افزایش بیشتر هم می‌رفت پرزیدنت ترامپ به اوپک هشدار داد که عرضه خود را اضافه کند تا قیمت نفت پایین بیاید. برای هر رئیس جمهوری در امریکا، قیمت بنزین و اینکه بنزین از ۲ دلار در گالن بالاتر نرود، بسیار حساس است.
بیشتر امریکایی‌ها، موفقیت یک رئیس جمهوری را در قیمت بنزین در پمپ بنزین‌ها، ارزیابی می‌کنند. ترامپ هم که در نوامبر ۲۰۲۰ برای دور دوم باید وارد کارزار شود، نمی‌خواست که فرصت کسب رضایت خاطر اتومبیل‌سواران امریکایی را از دست بدهد.
اما در این مسیر دو عامل، همه را شوکه کرد:
۱- ترامپ غافل بود که سونامی شیل در بازار آرام و بی‌وقفه در کار است. از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، امریکا ۱۱ میلیون بشکه نفت خام شیل وارد بازار کرد و از واردات امریکا بشدت کاست و خود به صادر‌کننده خالص تبدیل شد. این یعنی یک جنگ سهم بازار تمام عیار علیه تمام تولید‌کنندگان نفت خام جهان.
۲- کووید۱۹، کار را تمام کرد. جاده‌ها خالی، فرودگاه‌ها خالی، پمپ بنزین‌ها خالی. خریداری نیست که از بنزین گالنی ۲ دلار خشنود شود. مسافرت‌ها، کارخانجات و فعالیت‌هایی که جملگی به یمن نفت و انرژی زندگی می‌کنند، متوقف شده بودند.
پرزیدنت ترامپ حتی برای کنترل قیمت و کاهش بهای بنزین از ذخایر استراتژیک هم برداشت کرد. این کار بر خلاف قانون است. ذخایر استراتژیک برای عوامل بازاری نیست. ذخایر استراتژیک و ذخیره‌سازی استراتژیک از ۱۹۷۴ به ابتکار هنری کیسینجر برای شرایط بحرانی مانند جنگ، یا عوامل طبیعی پیش‌بینی شده بود. در واقع ترامپ برای برداشت از ذخایر استراتژیک، برخلاف قانون، مقابل آژانس بین‌المللی انرژی و کنگره امریکا هم ایستاد. حالا ترامپ که می‌گوید کرونا، ویروس چینی است و اینکه باید قرنطینه خاتمه یابد، می‌خواهد که مصرف نفت و فرآورده‌ها را افزایش دهد.
توجه به یک نکته هم ضروری است. در واقع عمر WTI هم در بورس‌ها به سر آمده بود. زمانی که این نفت خام شاخص شد و در طول زمان، تولید روزانه آن تا ۵ میلیون بشکه در روز رسیده بود.
امروز نفت خام WTI کمتر از ۲۳۰ هزار بشکه در روز است. در واقع برنت هم همین‌طور. سطح تولید آن بسیار پایین آمده و البته همچنان در بورس‌های جهان به‌عنوان نفت خام شاخص مورد ارجاع است. در سازمان اوپک در چند نوبت بحث تبدیل نفت خام‌های اوپک به‌عنوان شاخص جهانی مورد توجه قرار گرفت، اما در حاشیه باقی ماند.