سازمان‌های فضایی طی سال‌های گذشته ده‌ها ماموریت فضایی را انجام دادند که برخی از آنها پایان غم‌انگیز و فاجعه‌باری داشتند. در ادامه 5 حادثه فضایی که به تراژدی تبدیل شدند را بررسی می‌کنیم.

تا به امروز شاهد انجام ماموریت‌های متعددی در حوزه فضا بوده‌ایم که متاسفانه برخی از آنها پایان خوشی نداشتند و فضانوردان زیادی در راه اکتشافات فضایی جان خود را از دست دادند. در این مقاله قصد داریم از میان ماموریت‌های متعدد سازمان‌های فضایی، 5 ماموریت فضایی که با پایان غم‌انگیز و فاجعه‌بار همراه بودند را بررسی کنیم.

پنج ماموریت فضایی با پایان تراژدیک

فضاپیمای کلمبیا در سال 2003

شاتل فضایی کلمبیا (Columbia) در تاریخ 1 فوریه سال 2003 بیست‌وهشتمین ماموریت فضایی خود را انجام داد و قصد داشت طی این ماموریت 7 فضانورد مستقر در ایستگاه بین المللی فضایی را به زمین برگرداند. اما این ماموریت فضایی با نام STS-107 به یک تراژدی تبدیل شد و طی یک انفجار تمامی سرنشینان آن جان خود را از دست دادند. این شاتل فضایی هنگام ورود به جو زمین دچار حادثه شده بود و به همین دلیل ناسا کلیه سفرهای شاتل‌های خود را تا ژوئن سال 2005 به تعویق انداخت.

فضاپیمای کلمبیا به عنوان اولین شاتل فضایی استفاده شده در ناوگان فضایی ناسا محسوب می‌شود که اولین ماموریت خود را از 12 تا 14 آوریل سال 1981 با موفقیت انجام داده بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد این تراژدی 16 روز پیش از حادثه شروع شده بود و در زمان پرتاب شاتل به سمت ایستگاه فضایی بین‌المللی، قطعه‌ای 750 گرمی از فوم محافظت حرارتی مخزن شاتل فضایی از محل خود خارج شده و به کامپوزیت کربن عایق حرارتی بال چپ برخورد کرده بود.

چنین برخوردی باعث شد تا در لبه بال این فضاپیما یک شکاف ایجاد شود. شاتل فضایی هنگام ورود به زمین در جو با گرمای زیادی مواجه شد که این حرارت بالا و گازهای گرم، شکسته شدن بال از داخل و متلاشی شدن شاتل را به همراه داشت. هرچند مقام‌های ناسا این موضوع را دلیل اصلی این حادثه به حساب نمی‌آورند، اما شکاف ایجاد شده در بال در تکه‌تکه شدن شاتل نقش زیادی داشت. همچنین این حادثه بسیار تلخ باعث شد سرانجام ناسا فضاپیماهای شاتل خود را در سال 2011 بازنشسته کند.

شاتل فضایی چلنجر در سال 1986

شاتل فضایی چلنجر (Challenger) در دهمین ماموریت خود با یک فاجعه مواجه شد. این فضاپیما از پایگاه فضایی کیپ کاناورال (Cape Canaveral) به فضا پرتاب شد و پس از گذشت 73 ثانیه به دلیل انفجار تمامی سرنشینان خود را به کام مرگ کشاند. در این حادثه یک معلم دبیرستان با نام کریستا مک‌اولیف (Christa McAuliffe) به عنوان عضوی از برنامه معلم در فضای ناسا نیز جان خود را از دست داد. فضاپیمای چلنجر در این ماموریت که با نام STS-51-L شناخته می‌شد، از ارتفاع 50 هزار فوتی در اقیانوس اطلس سقوط کرد.

ناسا در گزارشی از دلایل این فاجعه به خرابی یکی از واشرهای درزگیری در یکی از موشک‌های موتور جامد اشاره کرد. این ماموریت، نخستین ماموریت مدارگرد سرنشین‌دار آمریکایی بود که متاسفانه پایان بسیار غم‌انگیزی داشت.

همچنین این ماموریت اولین ماموریت فضاپیماهای آمریکایی محسوب می‌شد که بعد از پرتاب و پس از این که توانسته بود به فضا برسد، با شکست مواجه شد. یک گروه تحقیقاتی سرنشینان این فضاپیما را پس از یک دوره جستجوی طولانی مدت از اعماق اقیانوس اطلس خارج کردند.

سایوز 11

علاقه‌مندان به فضا حتما می‌دانند که بشر برای نخستین بار به کمک آپولو 11 توانست روی ماه قدم بگذارد و پس از موفقیت‌آمیز بودن این پروژه، شوروی به عنوان رقیب آمریکا تصمیم گرفت پا را فراتر بگذارد و ماموریت فضایی بزرگی را به انجام برساند. در همین رابطه در آوریل سال 1971، شوروی نخستین ایستگاه فضایی جهان را با نام سالیوت (Salyut) راه‌اندازی کرد و تصمیم گرفت دو ماه پس از آن سه فضانورد را به کمک موشک سایوز 11 به ایستگاه فضایی بفرستد.

شوروی‌ها طبق برنامه‌ریزی فضانوردان خود را با موفقیت به ایستگاه فضایی سالیوت فرستاند، اما در تاریخ 30 ژوئن و زمانی که سایوز 11 قصد داشت فضانوردان را به زمین برگرداند، فشار کپسول سرنشینان با مشکل مواجه شد و متاسفانه هر 3 فضانورد این فضاپیما کشته شدند. بررسی‌های محققان نشان داد دلیل مرگ سرنشینان عملکرد نادرست یکی از شیرهای کپسول بود که باعث شد فشار داخل آن از دست برود.

این فاجعه در فاصله 168 کیلومتری با زمین ایجاد شد و ظرف چند ثانیه سرنشینان فضاپیما جان خود را از دست دادند. با توجه به این که شیرهای کپسول در پایین صندلی‌ها نصب شده بود، این فضانوردان فرصتی نداشتند تا آنها را به موقع ببندند. از طرفی هیچکدام از این سه سرنشین سایوز 11 لباس فضانوردی نپوشیده بودند. چنین حادثه تلخی باعث شد تا فضانوردان فقط به فضای کابین اکتفا نکنند و در تمامی ماموریت‌های بعدی به صورت اجباری لباس فضایی را بپوشند.

سایوز 1

ماموریت فضایی سایوز 1 را می‌توان یکی از تلخ‌ترین فجایع فضایی دانست که طی آن ولادیمیر کومارف (Vladimir Komarov) جان خود را از دست داد. فضاپیمای سایوز 1 در سال 1967 به فضا پرتاب شد و تنها سرنشین خود یعنی سرهنگ ولادیمیر کومارف را به کام مرگ کشاند.

این فضانورد روسی به عنوان نخستین فضانوردی بود که طی یک سفر فضایی جان خود را از دست داد. گفتنی است یوری گاگارین فضانورد پشتیبان این ماموریت بود.

یکی از موارد تلخ این حادثه صدای ضبط شده کومارف محسوب می‌شود؛ این صدا متعلق به زمانی است که فقط چند لحظه از عمر ولادیمیر کومارف باقی مانده و وی وقتی که از وجود حادثه آگاه می‌شود به مافوق خود که گفته بود «او مرده است» ناسزا می‌گوید و فریاد می‌کشد.

آپولو 1

آپولو 1 فضاپیمایی است که بدون این که به فضا پرتاب شود، جان سرنشینان خود را گرفت. در واقع در این برنامه فضایی باید به این موضوع اشاره کرد که ایمنی برای کسب افتخار فدا شد و هر سه فضانورد آن جان خود را از دست دادند. این حادثه بسیار غم‌انگیز در حالی رخ داد که 3 فضانورد باتجربه برای تمرین و آزمایش صحت عملکرد این فضاپیما روی زمین به درون آن رفتند، اما به دلیل آتش‌سوزی یک از بخش‌ها و وجود اکسیژن خالص در کابین تمامی سرنشینان کشته شدند.

ناسا پس از این حادثه بسیار تلخ تصمیم گرفت طراحی کپسول فضاپیما را به کلی تغییر دهد که خوشبختانه آپولو 11 بدون هیچ مشکلی به فضا پرتاب شد و روی ماه فرود آمد.

این فجایع بسیار غم‌انگیز باعث شدند تا سازمان‌های فعال در حوزه فضا اهمیت فداکاری فضانوردان را درک کرده و برای پروژه‌های بعدی خود سطح ایمنی فضاپیماها را افزایش دهند تا جان سرنشینان همواره حفظ گردد. خوشبختانه سازمان‌های فضایی در ارتقای سطح ایمنی ماموریت‌ها خود به پیشرفت‌های بسیار زیادی رسیدند و امیدواریم طی سال‌های آینده شاهد انجام بدون حادثه ماموریت‌های سفر انسان به ماه و سفر انسان به سیاره سرخ (مریخ) باشیم.