العالم - کشکول

آنگلا مرکل اندکی پیش از آغاز کنفرانس برلین طی اظهاراتی تلاش کرده بود سطح انتظارات از این کنفرانس را تعدیل و این نکته را القا کند که نباید تصور کرد این کنفرانس به جنگ در این کشور پایان خواهد داد. این کنفرانس همانطور که آلمان هم تأکید کرده بود باعث پایان بحران لیبی نخواهد شد بلکه سرآغاز تلاش برای تثبیت صلح در این کشور بحران زده خواهد بود.

پس از این نشست مرکل با اشاره به توافق بر سر نقشه راه سیاسی در لیبی، بر ضرورت حل سیاسی بحران در این کشور تأکید کرد. آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد نیز به نوبه خود از توافق بین شرکت کنندگان این کنفرانس درباره ضرورت عدم مداخله خارجی در منازعات لیبی و دعوت از طرف های درگیر برای از سرگیری عملیات سیاسی و پایبندی به منع ارسال سلاح به این کشور خبر داد.

موضوع اصلی این کنفرانس، ضرورت دستیابی به آتش بس برای از سر گیری گفتگوها بود با این حال دیپلمات های حاضر، نگران آن بودند که دو طرف با استفاده از دوره آتش بس، اقدام به تقویت خطوط امدادرسانی به خط مقدم جنگ کنند. در همین راستا وزیر خارجه آلمان از توافق درباره تشکیل کمیته پیگیری اجرای مصوبات این کنفرانس خبر داد و خاطرنشان کرد که این کنفرانس همه اهداف کوتاه مدت خود را محقق کرده است.

منابع دیپلماتیک هم از تلاش برای تشکیل چهار کارگروه برای نظارت بر آتش بس و صدور قطعنامه شورای امنیت علیه طرفی که این آتش بس را نقض کند خبر دادند. این منابع تصریح کردند یکی از راهکار های مطرح شده، تشکیل نیروی بین المللی یا اروپایی ویژه نظارت بر اجرای آتش بس بود. گفتنی است فائز سراج، نخست وزیر لیبی در طرابلس هم به منظور توقف حمله های مکرر حفتر، خواستار همین آتش بس بود.

احتمالا تضاد منافع طرف های منطقه ای و بین المللی در لیبی مهمترین عامل تداوم بحران در این کشور بوده است؛ به عنوان مثال اروپایی ها تلاش می کنند مهاجرت غیر قانونی را که مبدأ آن سواحل لیبی است متوقف کنند و این امر امکان پذیر نیست مگر با برقراری امنیت و ثبات در این کشور و روی کار آمدن دولتی قدرتمند که بتواند کنترل اوضاع سواحل این کشور را به دست بگیرد.

موضوع ذخایر نفتی این کشور را هم باید به این فهرست اضافه کرد. ناظران و تحلیل گران کم کاری کشورهای اروپایی در لیبی و خودداری آنها از ایفای نقش جدی تر و تعیین کننده تر در این کشور را مورد انتقاد قرار داده و گفته اند که در سایه عدم حضور جدی اروپا در لیبی، کشورهایی چون روسیه، ترکیه و کشورهای عربی بیشتری نفوذ خود را در آنجا گسترش آورده اند.

روسیه نیز به نوبه خود سعی می کند نفوذ خود را در منطقه توسعه داده و حضور نظامی خود را در سواحل دریای مدیترانه تقویت کند. این کشور بر همین اساس به حمایت از قدرتمندترین عنصر این کشور یعنی خلیفه حفتر پرداخته است.

ترکیه نیز با حمایت از دولت سراج، حضور فعالی در این معرکه دارد. این کشور با اعزام نیرو و پشتیبانی لوجستیک، نقش مهمی در مهار پیشروی نیروهای حفتر و جلوگیری از ورود آنها به طرابلس ایفا کرد؛ امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه هم خواستار خروج فوری شبه نظامیان سوری و دیگر نیروهای خارجی از طرابلس شد. کشورهای حامی حفتر، ترکیه را متهم می کنند که این نیروها را از کشورهای دیگر به صحنه جنگ کشانده و آنها را قربانی دفاع از دولت الوفاق می کند. مصر و امارات هم همچنان به اتفاق از حفتر حمایت می کنند.

این مداخله ها امروزه دیگر بر کسی پوشیده نیست؛ به ویژه "غسان سلامه"، نماینده ویژه سازمان ملل در لیبی از همه طرف های خارجی خواسته است به مداخله خود در جنگ داخلی لیبی پایان دهند.

خلاصه اینکه برلین می تواند سرآغاز یک حرکت باشد اما با توجه به پیچیدگی منازعات و تضاد منافع داخلی و خارجی، طبعا پایان این درگیری ها به زودی مسیر نخواهد بود؛ برقراری آتش بس منوط به اراده قوی طرفین و حامیان خارجی آنهاست.

این مرحله می تواند گام نخست در جهت حل بحران های پیچیده و تو در توی لیبی باشد؛ اگر این توافق بتواند در مقابل توفان مطامع خارجی ها دوام بیاورد و لیبی از این مرحله به سلامت عبور کند، مرحله بعدی، مرحله ای سرنوشت ساز خواهد بود و طرف های متخاصم مجبور خواهند شد یک بار دیگر برای بررسی نهایی موانع تقسیم قدرت در لیبی، در ژنو با هم دیدار کنند.

این موانع دشوار و سرسخت مستلزم تمایل جدی طرف های درگیر برای عبور از زخم های گذشته و گشودن صفحه ای روشن برای بازسازی لیبی و خارج کردن آن از گرداب جنگ های داخلی است؛ جنگ هایی که آنتونیو گوترش در سرآغاز سخنرانی خود در کنفرانس برلین درباره آنها هشدار داده بود.

• اسامة الشيخ