ارائه بسته اقدامات اجرایی و اعتباری دولت برای مقابله با گردوغبار در دولت یازدهم پشتوانه‌ای حداقل 15 ماهه دارد که لازم است نظر به طرح موضوع در رسانه‌ها، تبیین شود. موضوع گردوغبار و تثبیت کانون‌های آن در استان خوزستان و برخی از استان‌های غربی و شرقی ایران به عوامل متعددی مانند مدیریت آب، سرزمین و خاک ارتباط داشته و سازمان حفاظت محیط زیست در دوره‌های مختلف این موضوع را دنبال و در دولت یازدهم موارد قابل توجهی را به انجام رسانده است. سال گذشته این سازمان موفق شد شبکه پایش زمینی گردوغبار را در سراسر کشور تکمیل کند و درحال حاضر فقط 20‌ایستگاه در سطح استان خوزستان استقرار یافته که می‌توانند وضعیت گردوغبار محلی، شهری و روستایی را پایش کنند. تکمیل این شبکه که جزو وظایف سازمان است این توانایی را به‌وجود آورده که غلظت ذرات گردوغبار در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز را به مردم و رسانه‌ها اطلاع‌رسانی کند. سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه کاهش و کنترل گردوغبار، وظیفه نظارتی دارد که به‌منظور تقویت ساختار نظارتی ستاد ملی گرد‌وغبار ذیل شورای‌عالی حفاظت محیط زیست در تاریخ 13 آبان 92 یعنی دو ماه بعد از مدیریت جدید تشکیل شده است. این ستاد برنامه‌هایی را در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تدوین کرده که طی آنها برای هر یک از دستگاه‌ها، تکالیفی معین شده است. اما آنچه در هفته گذشته رخ داد این بود که در جلسه کارگروه با حضور نمایندگان وزارتخانه‌های بهداشت و درمان، نیرو، جهاد کشاورزی، نفت و سازمان هواشناسی، اعتباراتی برای کنترل و کاهش ریزگردها تعیین و به دولت پیشنهاد شد تا به فوریت در دولت نهایی شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت که گردوغبار پدیده‌ای یک‌شبه و یک روزه نیست که یک‌شبه هم به پایان برسد و بخش عمده‌ای از دلایل گردوغبار به دلیل خشکسالی و همچنین اثرات سوء‌مدیریت‌ها در گذشته است. از نمونه‌های این سوءمدیریت‌ها، خشک کردن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم برای اکتشاف و استخراج نفت است. با اینکه درحال حاضر در دنیا، استخراج نفت از بسترهای آبی، یک فناوری متداول و شناخته شده است، متأسفانه مسئولان گذشته ابتدایی‌ترین راه یعنی خشکاندن تالاب را برای استخراج نفت انتخاب کردند. علاوه بر آن اقدامات مداخله‌ای و مخرب مانند جاده‌کشی و جداکردن سلول‌های بستر تالاب از یکدیگر و قطع آب باعث شد که بستر خشک تالاب خود به کانون ریزگردها تبدیل شود. سازمان از چند ماه پیش با هماهنگی با وزارت نفت تلاش کرده است تا آب را به این بسترهای خشک شده بر‌گرداند. در نخستین اقدام، وزارت نفت، آب را بر بخشی از حوزه یاران شمالی که 13 هزار هکتار را شامل می‌شود رها کرد. همچنین موانع ورود آب به برخی از سلول‌های تالابی که به دلیل ساخت جاده ایجاد شده بود درحال برطرف شدن است. این اقدام می‌تواند جریان طبیعی آب در تالاب هورالعظیم را به‌دنبال داشته و سبب کاهش میزان گردوغبار این کانون شود. موضوع بعدی، بحث حقابه‌هاست که وزارت نیرو باید حقابه اکوسیستم‌ها و تالاب‌ها را در اولویت قرار دهد تا ما در این منطقه دچار تنش آبی نشویم. متأسفانه در دولت گذشته بحث حقابه تالاب‌ها در خوزستان به‌طور کلی رها شده بود. مسأله دیگر خشکسالی است که عاملی مهم در ایجاد کانون‌های جدید ریزگرد و تقویت کانون‌های قبلی است. در این زمینه دستگاه‌های دولتی با کمک جوامع محلی باید مشارکت جدی داشته باشند. تغییر الگوی کشت متناسب با خشکسالی از اقداماتی است که باید با کمک وزارت جهاد کشاورزی و جوامع محلی پیش برود. اقدامات کوتاه‌مدت نیز بیشتر با همکاری وزارت بهداشت و وزارت کشور حاصل می‌شود که از آن‌جمله می‌توان به تجهیز مراکز درمانی، توزیع ماسک و شیر، تعطیلی مدارس یا ادارات و... اشاره کرد.

* معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست