به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ سیده زهرا حسینی؛ به هر گونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک کسب و کار با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند. فرار مالیاتی یک اصطلاح رایج در رابطه با کار‌هایی غیر قانونی است که برای عدم پرداخت بدهی مالیاتی در نظر گرفته می‌شود و به این معنا است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است پرداخت کند.
مالیات چیست؟
مالیات به قسمتی از درآمد و ثروت افراد گفته می‌شود که توسط دولت برای افراد تعیین می‌شود و افراد موظف به پرداخت آن هستند. این پول برای حفظ منافع اجتماعی و اقتصادی و سیاسی کشور و همچنین پرداخت بخشی از هزینه‌های عمومی صرف می‌شود. در پرداخت مالیات، دولت هر یک از افراد جامعه را با توجه به میزان درآمد و ثروتشان موظف به پرداخت هزینه‌ای می‌کند.
به طور کلی مالیات به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شود. مالیات مستقیم هزینه‌ای است که توسط افراد پرداخت می‌شود و پرداخت کننده آن برای اداره مالیات مشخص است مانند مالیات بر درآمد حقوق. ولی در مالیات غیر مستقیم، پرداخت کننده مالیات مشخص نیست و هزینه‌ای است که به صورت غیر مستقیم بر قیمت کالا‌های مصرفی افزوده می‌شود.
فرار مالیاتی چیست؟
به هر گونه تلاش قانونی یا غیرقانونی کسب و کاری با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند. فرار مالیاتی یک اصطلاح رایج در رابطه با کار‌هایی غیر قانونی است که برای عدم پرداخت بدهی مالیاتی در نظر گرفته می‌شود و به این معنا است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است پرداخت کند؛ معنای ساده‌تر آنکه وقتی شخص یا شرکتی گزارش درستی از میزان درآمد یا سرمایه خود ندهد در واقع یک نوع فرار مالیاتی انجام می‌دهد. یکی از مهم‌ترین دلایل این فرار‌ها جا نیفتادن فرهنگ مربوط به این کار در جامعه است که ضربه بزرگی به اقتصاد کشور می‌زند.
اجتناب مالیاتی چیست؟
به تلاش یک شخص، شرکت یا مؤسسه در جهت کاهش مالیات‌های پرداختی، اجتناب مالیاتی می‌گویند. در واقع اجتناب از مالیات، نوعی استفاده از خلاء‌های قانونی در قوانین مالیاتی برای کاهش مالیات، بدون شکستن خطوط قوانین و درون چارچوب قوانین مالیات است؛ این اصطلاح به فعالیت‌هایی نیز نسبت داده می‌شود که شخص بخواهد از اشتغال به یک کار یا استفاده از امتیاز که مشمول مالیات است صرف‌نظر کند تا مالیات ندهد مانند جلوگیری از واردکردن یک شغل، برای فرار از عوارض.
اجتناب مالیاتی؛ فرار قانونی
فرار مالیاتی اقدامی غیر قانونی است که در طی آن مودی از ارائه گزارش درست و جامع در مورد عواید حاصل شده از کسب و کار خود پرهیز می‌نماید، اما اجتناب مالیاتی را می‌توان عملی قانونی گفت که در آن مودی گزارش را کامل و با جزئیات دقیق، اما غیر واقعی به سازمان امور مالیاتی تحویل می‌دهد و به صورت کاملا قانونی، از همان مواد قانون مالیاتی و یا خلا‌های قانونی برای گریز از پرداخت مالیات سو استفاده می‌نماید؛ در واقع تفاوت بین این دو عبارت در وجه قانونی و غیر قانونی انجام شدن این دو عمل است.
دلایل منجر به فرار مالیاتی
۱) عدم ترویج فرهنگ مالیاتی در جامعه
۲) وجود معافیت‌های وسیع و متنوع که منجر به باز شدن راه فرار از مالیات می‌شود
۳) نبود سیستم نظارت و پیگیری برای اخذ مالیات از افراد
۴) عدم شناخت مودیان و مستند نبودن میزان درآمد آن‌ها
تبعات فرار از مالیات
اولین نتیجه از نتایج زیانبار فرار مالیاتی در اقتصاد کشور، ناتوانی دولت در تأمین هزینه‌های عمومی است. هزینه‌های عمومی شامل هزینه‌های عمومی اداری و اجرائی، هزینه‌های عمومی اقتصادی، حقوق و دستمزد افراد و … است. در صورتی که افراد از پرداخت مالیات سرباز زنند، بودجه دولت کاهش می‌یابد و در ادامه از پرداخت هزینه‌های مربوط به دستمزد کارمندان و مواردی از این قبیل، عاجز می‌ماند که می‌تواند باعث افزایش فشار به جامعه و مردم شود.
شکاف بین گروه‌های درآمدی دیگر اثر زیانباری است که به دلیل پرداخت نشدن مالیات به وجود می‌آید. فرار مالیاتی سبب می‌شود که توان رقابتی عوامل اقتصادی به نفع افرادی که مالیات پرداخت نکرده اند، تغییر کند و شکافی بین گروه‌های مختلف درآمدی به وجود آید. ادامه این روند، شکاف درآمدی را بیشتر و بیشتر می‌کند و این موضوع سبب ایجاد تنش در کشور می‌شود.
پرداخت نشدن مالیات باعث کاهش بودجه و درآمد دولت می‌شود و دولت از سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف جامعه عاجز می‌ماند. این موضوع در ادامه باعث کاهش اشتغال و کاهش سرعت پیشرفت در جامعه می‌شود و در ادامه نارضایتی مردم و فشار به دولت را افزایش می‌دهد.
عکس این موضوع نیز صادق خواهد بود و پرداخت مالیات باعث افزایش سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف می‌شود و در ادامه باعث تولید اشتغال و رشد اقتصادی کشور می‌شود.
پرداخت نشدن مالیات و فرار مالیاتی توسط افراد خاص سبب می‌شود این افراد توان اقتصادی بیشتری داشته باشند و ادامه این موضوع باعث می‌شود این افراد گوی سبقت را از رقبای خود به ربایند و درآمد بیشتری کسب و ذخیره کنند. در این صورت این افراد فاصله زیادی از افرادی که مالیات پرداخت می‌کنند، می‌گیرند و باعث به وجود آمدن مشکلات مختلفی در این زمینه می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین اثراتی که فرار مالیاتی به دنبال دارد، ایجاد تنش‌های سیاسی و اجتماعی است. با به وجود آمدن اختلاف طبقاتی در جامعه و انباشت ثروت برای گروه‌های خاص، افراد جامعه نسبت به این موضوع اعتراض می‌کنند و درخواست رسیدگی به این موضوع را دارند. با توجه به نبود زیرساخت مناسب برای رسیدگی به فرار مالیاتی، دولت از این کار عاجز می‌ماند و ادامه اعتراض مردم باعث به وجود آمدن تنش‌های سیاسی و اجتماعی در جامعه می‌شود.
اندر عواقب حقوقی فرار مالیاتی
قانونگذار ایران پس از اصلاحات مکرر قوانین مالیاتی، در ماده ۲۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۳۸۰ و در ماده ۲۷۴ اصلاحیه قانون مزبور مصوب ۱۳۹۴ این پدیده اقتصادی را جرم‌انگاری و کیفر حبس برای آن مشخص کرده است. قانونگذار سعی نموده تعریفی از فرار مالیاتی در قانون مالیات‌های مستقیم ارائه کند. بر این اساس ماده ۲۰۱ همین قانون مقرر داشته:
«هرگاه مؤدی مالیات به قصد فرار از پرداخت، عمداً به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود». لازم به‌ذکر است که در برخی کشور‌ها میزان مجازات حبس برای فرار مالیاتی تا پنج سال نیز پیش‌بینی شده است.
«هرگاه مؤدی مالیات به قصد فرار از پرداخت، عمداً به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود». لازم به‌ذکر است که در برخی کشور‌ها میزان مجازات حبس برای فرار مالیاتی تا پنج سال نیز پیش‌بینی شده است.
تعریف مذکور تعریف جامعی از جرم فرار مالیاتی نیست و برخی از کار‌هایی که منجر به عدم پرداخت مالیات می‌شود را پوشش نمی‌دهد؛ مثلاً هرگاه مؤدیان با جعل اسناد و مدارکی که ملاک تشخیص مالیات نیست، فعالیت‌های شغلی خود را از موارد معافیت مالیاتی قلمداد نمایند؛ مشمول ماده ۲۰۱ نخواهند بود. در تعریف فرار مالیاتی مناسب آن است که بیان شود «ارتکاب هر فعل که به قصد فرار مالیاتی صورت گیرد و منجر به پرداخت کمتر یا نپرداختن مالیات شود»
مجازات فرار مالیاتی
کشف فرار مالیاتی مودیان توسط سازمان امور مالیاتی و سازمان‌های اجرایی- نظارتی صورت می‌گیرد. اشخاص حقوقی مشمول مجازات از مدیر عامل تا اعضای هیات مدیره بنا به تشخیص قاضی پرونده به صورت جمعی و یا انفرادی می‌توانند مشمول مجازات از نوع درجه شش باشند. لیکن در مورد اشخاص حقیقی٬ مجازات‌هایی از نوع ممنوعیت از فعالیت شغلی ومحرومیت از صدور بعضی از اسناد و مدارک تجاری در نظر گرفته می‌شود.
لازم به ذکر است که در هر حال ضمن مجازات در نظر گرفته شده، مجرم و یا مجرمین ملزم به پرداخت مالیات تعیین شده توسط بازرسین و سایر جریمه‌های نقدی قانونی و نیز پرداخت ضرری که به دولت از این جهت وارد نموده اند٬ هستند.
در صورتی که قبل از کشف و ضبط جرم شخص حقوقی و یا حقیقی٬ مودی از ارتکاب جرم پشیمان شده و روال قانونی پرداخت مالیات و ارائه گزارش‌های لازم و رد اظهارنامه مالیاتی را طی نماید، از نظر کیفری مورد تعقیب قرار نخواهد گرفت.
اما چنان چه این جرم توسط ماموران مربوطه کشف گردد، شخص حقوقی بنا به تشخیص قاضی مربوطه موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:
۶ الی ۲۴ ماه حبس به صورت تعزیری
پرداخت جزای نقدی به میزان ۲ تا ۸ میلیون تومان
سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق
محرومیت شش الی پنج ساله از حق و حقوق اجتماعی
برای مودی مورد نظر در رسانه‌ها به موارد زیر محکوم می‌شود:
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از یک سری فعالیت‌های اجتماعی وشغلی
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از دعوت افراد توسط شخص حقوقی به جهت افزایش درآمد و سرمایه
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از صدور یک سری اسناد و مدارک تجاری توسط شخص حقوقی
لازم به ذکر است که در هر حال ضمن مجازات در نظر گرفته شده، مجرم و یا مجرمین ملزم به پرداخت مالیات تعیین شده توسط بازرسین و سایر جریمه‌های نقدی قانونی و نیز پرداخت ضرری که به دولت از این جهت وارد نموده اند٬ هستند.
در صورتی که قبل از کشف و ضبط جرم شخص حقوقی و یا حقیقی٬ مودی از ارتکاب جرم پشیمان شده و روال قانونی پرداخت مالیات و ارائه گزارش‌های لازم و رد اظهارنامه مالیاتی را طی نماید، از نظر کیفری مورد تعقیب قرار نخواهد گرفت.
اما چنان چه این جرم توسط ماموران مربوطه کشف گردد، شخص حقوقی بنا به تشخیص قاضی مربوطه موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:
۶ الی ۲۴ ماه حبس به صورت تعزیری
پرداخت جزای نقدی به میزان ۲ تا ۸ میلیون تومان
سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق
محرومیت شش الی پنج ساله از حق و حقوق اجتماعی
برای مودی مورد نظر در رسانه‌ها به موارد زیر محکوم می‌شود:
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از یک سری فعالیت‌های اجتماعی وشغلی
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از دعوت افراد توسط شخص حقوقی به جهت افزایش درآمد و سرمایه
ممنوعیت حداکثر ۵ ساله از صدور یک سری اسناد و مدارک تجاری توسط شخص حقوقی
مجازات فرار مالیاتی گریبان چه کسانی را می گیرد؟
۱) افرادی که از تحویل اظهار نامه مالیاتی و مدارک و گزارش‌های مالی مربوطه به سازمان امور مالیاتی سر باز می‌زنند.
۲) افرادی که طی سه سال پشت سر هم از رد اظهارنامه مالیاتی شانه خالی می‌کنند.
۳) افرادی که از کارت امور بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار از مالیات استفاده می‌نمایند.
۴) افرادی که مدارک و اسناد ارسالی به سازمان امور مالیاتی را با اطلاعات مالی غیر واقعی و دروغین تکمیل می‌کنند.
۵) افرادی که با هدف فرار از پرداخت مالیات٬ به صورت آگاهانه و از روی عمد قرار داد‌ها را با نام دیگران تنطیم می‌نمایند.
۶) افرادی که قرارداد‌های مودیان دیگر را به نام خود تنظیم می‌کنند و از این جهت در فرار مالیاتی به آن‌ها کمک می‌رساند.
۷) افرادی که از دسترسی بازرسین مالیاتی یا شخص ثالث به اطلاعات و گزارش‌های مالی کسب و کار خود جلوگیری می‌نمایند.
۸) افرادی که از ارسال و ایفاد اطلاعات مالی (مربوط به ماده قانونی شماره ۱۶۹) به سازمان امور مالیاتی امتناع می‌کنند.
۹) افرادی که مکلف به انجام وظایف قانونی مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و مالیات‌های مستقیم هستند، اما آن را در موعد مقرر انجام نمی‌دهند.
۲) افرادی که طی سه سال پشت سر هم از رد اظهارنامه مالیاتی شانه خالی می‌کنند.
۳) افرادی که از کارت امور بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار از مالیات استفاده می‌نمایند.
۴) افرادی که مدارک و اسناد ارسالی به سازمان امور مالیاتی را با اطلاعات مالی غیر واقعی و دروغین تکمیل می‌کنند.
۵) افرادی که با هدف فرار از پرداخت مالیات٬ به صورت آگاهانه و از روی عمد قرار داد‌ها را با نام دیگران تنطیم می‌نمایند.
۶) افرادی که قرارداد‌های مودیان دیگر را به نام خود تنظیم می‌کنند و از این جهت در فرار مالیاتی به آن‌ها کمک می‌رساند.
۷) افرادی که از دسترسی بازرسین مالیاتی یا شخص ثالث به اطلاعات و گزارش‌های مالی کسب و کار خود جلوگیری می‌نمایند.
۸) افرادی که از ارسال و ایفاد اطلاعات مالی (مربوط به ماده قانونی شماره ۱۶۹) به سازمان امور مالیاتی امتناع می‌کنند.
۹) افرادی که مکلف به انجام وظایف قانونی مربوط به مالیات بر ارزش افزوده و مالیات‌های مستقیم هستند، اما آن را در موعد مقرر انجام نمی‌دهند.
نظر شما