کشورهای اوپک و غیر اوپک از اواخر سال ۲۰۱۶ برای کاهش تولید نفت و به منظور افزایش جهانی قیمت طلای سیاه همکاری خود را برای کاهش روزانه ۱.۸ میلیونی بشکه ای نفت آغاز نمودند. این پیمان در دسامبر سال ۲۰۱۸ مجدداً توسط اعضای اوپک و غیر اوپک موسوم به اوپک پلاس جهت کاهش ۱.۲ میلیون بشکه ادامه یافت که تولید کنندگان عمده از اوپک کشور عربستان سعودی و غیر اوپک روسیه بود بر اساس این توافق، سهم همکاری اوپک و سهم داوطلبانه کشورهای غیر عضو اوپک از این اعلام همکاری به ترتیب ۸۰۰ هزار بشکه در روز و ۴۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.

هم اکنون اعضای اوپک پلاس در حال آماده شدن برای نشست بعدی خود در وین هستند، لیکن نگرانی‌ها در خصوص احتمال وقوع مازاد عرضه در بازار به دلیل کندتر شدن نرخ رشد تقاضا در حال افزایش است. متاسفانه رشد تقاضای فعلی، نه در حدی است که اعضای اوپک پلاس طرح کاهش تولید را متوقف کنند و نه در حدی است که اعضا برای کاهش بیشتر تولید توافق نمایند.

با توجه به نبود پیش بینی دقیق در مورد عرضه و تقاضای جهانی نفت، پیدا کردن سطح تولیدی که بازار را به ثبات برساند بسیار دشوار خواهد بود. بر این اساس شرایط برای بازیگران توافق اوپک پلاس بسیار سخت‌ شده و اختلاف نظرات آنها برای تصمیم گیری در خصوص شش‌ماهه دوم سال ۲۰۱۹ میلادی افزایش یافته است بگونه ای که حتی احتمال توقف همکاری آنها دور از انتظار نیست.

کاهش مصرف‌کنندگان نفتی می‌تواند اوپک پلاس را مجبور به تمدید طرح کاهش تولید کند، کاری که احتمالاً روسیه حاضر به امضای آن نخواهد شد. روسیه هشدار داده که تمدید طرح توافق با اوپک، به از دست دادن سهم نفت روسیه در بازار و واگذار کردن آن به ایالات‌متحده خواهد منجر خواهد شد.

هرگونه شکست در دستیابی به توافق می‌تواند قیمت‌ها را به ۴۰ دلار در هر بشکه برساند، سطحی که برای اقتصاد روسیه خطرناک است چراکه این کشور اعتقاد دارد قیمت نفت در حدود ۶۰ الی ۶۵ دلار به ازای هر بشکه قیمت مناسبی برای اقتصاد کشورش است.

کشورهای عضو اوپک پلاس بدون تاثیرگذاری منفی بروی قیمت نفت قادر به افزایش تجمعی سطح تولید نفت خود در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ نخواهند بود. با این حال، کاهش تولید مورد نیاز اوپک پلاس نیز به منظور حمایت از قیمت ها، می بایست به اندازه ۱.۵ میلیون بشکه در روز باشد.

با این حال عرضه و تقاضای جهانی نفتخام در شرایط کنونی شفاف نیست، از یک طرف تولید نفت شیل سبک آمریکا افزایش یافته و سطح صادرات نفت سنگین از سوی کشورهایی مانند ونزوئلا و ایران پایین آمده است و از طرف دیگر تغییرات سریع حمل و نقل دریایی سوخت طبق استانداردهای جدید سازمان بین المللی دریانوردی IMO 2020 در حال انجام است که انتظار می رود باعث افزایش تقاضای نفتخام شود.

بر این اساس تقاضای جهانی و رشد سریع تولید نفت در آمریکا وزن زیادی بروی تصمیمات اعضای اوپک پلاس خواهند داشت. همانطور که ناظران بازار در حال آماده شدن برای ششمین نشست ماهانه اوپک در وین هستند در ادامه موارد ذیل قابل پیش بینی است.

انتظار می رود تقاضای خام به لطف مقررات IMO 2020 تسریع شود و آنگونه که انتظار می رود اوپک به احتمال زیاد نتواند کاهش تولید را اجرایی نماید. همچنین در ماه های باقی مانده از سال ۲۰۱۹ اعضای اوپک پلاس قادر به افزایش تولید نیز نخواهند بود. با این حال، با توجه به عدم هماهنگی کیفیت فعلی نفتخام در بازار، با محدودیت های تامین نفت نوع متوسط و سنگین و همچنین مازاد عرضه نفت سبک و شیرین، درخواست واقعی برای عرضه بشکه های نفتی اوپک به آن اندازه که توازن جهانی پیش می رود کاهش نخواهد یافت. به نظر می رسد تولید نفت اوپک از سه ماهه دوم تا سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۹ با ۱.۵ میلیون بشکه در روز به ۲۹ میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

بدون شک، سیاست های اوپک پلاس برای تامین جهانی نفت بسیار مهم است. با این حال، اکنون این موضوع بسیار حیاتی است که میزان رشد تولید از کشورهای خارج از اتحاد اوپک پلاس نسبت به رشد تقاضا چقدر خواهد نمود. انتظار می رود تولید نفت کشورهای غیر از اعضای اوپک پلاس در سال ۲۰۱۹ حدود ۱.۹ میلیون بشکه در روز رشد نماید و محرک اصلی این رشد قاعدتاً صنعت شیل ایالات متحده خواهد بود در حالی که انتظار می رود رشد تقاضای جهانی سال جاری حدود ۱.۱ و نهایتاً ۱.۲ میلیون بشکه در روز باشد.

به عبارت دیگر همانگونه که اعضای خارج از اوپک پلاس در حال عرضه بیش از نیاز تقاضای جهانی هستند، اوپک پلاس به منظور ایجاد تعادل و مدیریت در بازار جهانی نفت، همچنان تحت فشار قرار خواهند گرفت. چراکه بر اساس آمار بین المللی پیش بینی می شود که رشد تولید سالانه نفت ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ به ۱.۶ میلیون بشکه و تولید ماهانه آن به ۱۳.۴ میلیون بشکه برسد. بزرگترین رشد عرضه، از حوضه پرمین یعنی پر بازده ترین میدان شیل در تگزاس و نیومکزیکو است.

پیش از این نگرانی‌هایی مبنی بر رکود اقتصادی جهانی و کاهش تقاضای نفت در خصوص جنگ تجاری بین چین و آمریکا و ترس از اعمال تعرفه های جدید توسط ریاست جمهوری آمریکا وجود داشت. با این حال، ترس از تاثیرات منفی تعرفه‌های اخیر در رشد تقاضای جهانی نفت، از بین رفته است.

به نظر می رسد ضعف فعلی قیمت نفت، عمدتاً از جانب انتظارات در خصوص چشم انداز تجارت ناپایدار و بدتر شدن اقتصاد جهانی نشات می گیرد و لزوماً تأثیر مستقیم تعرفه های جدید و فعلی در تقاضای نفت نیست.

چنانچه ایالات متحده و چین بار دیگر افزایش تعرفه ها را در تمام حجم معاملات خود پوشش دهند، رشد تقاضای جهانی نفت می تواند در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز و در سال ۲۰۲۰ حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد. این نتیجه مستقیم کاهش حجم تجارت برای ایالات متحده و چین و همچنین مهمترین شرکای تجاری آسیایی همانند ژاپن، کره جنوبی و اتحادیه اروپا است.

با توجه به مطالب فوق، پیش بینی بازار نفت تا پایان سال ۲۰۱۹ عملاً امری دشوار است. این موضوع به دلیل عدم اطمینان از عرضه و تقاضای جهانی نفت که ناشی از اختلافات عمده و دو دستگی بین اعضای اوپک پلاس، افزایش رشد تولید اعضای خارج از اوپک پلاس، تاثیرات جنگ تجاری، رکود اقتصاد جهانی می باشد و شرایط را برای تصمیم گیری و ادامه توافق اعضای اوپک پلاس سخت نموده است.

*کارشناس اقتصادی بازار نفت و انرژی