گروه سیاسی / واکنش‌ها به سخنان چهارشنبه شب معاون سیاسی وزارت خارجه در تلویزیون باعث شد تا سید عباس عراقچی در گفت‌وگویی، توضیحات مبسوط‌ تری درباره مهاجران افغان حاضر در کشور و سیاست ایران در قبال آنها ارائه کند. او تأکید کرد که اخراج یا بازگرداندن مهاجران یا پناهندگان افغان در دستور کار ایران نیست اما کشورهای غربی باید به وظیفه خود در قبال این مهاجرین عمل کنند. در حقیقت این توضیحات و البته سخنان او در چهارشنبه شب هم حکایت از آن داشت که مخاطب عراقچی کشورهای غربی و مشخصاً اروپایی‌ها هستند اما برخی با برداشت نادرست یا سوء نظر درصدد ایجاد یک حاشیه برای دولت هستند.
   عراقچی چه گفته بود؟  
معاون سیاسی وزیر امور خارجه چهارشنبه شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری با تشریح جزییات پاسخ ایران به خروج امریکا از برجام و بدعهدی اروپایی‌ها اظهار داشت: ما در ۴۰ سال گذشته میزبان برادران از افغانستان، عراق و آذربایجان و... بودیم و ملت ایران سخاوتمندانه پذیرایی کردند. وی افزود: همین الان بیش از سه میلیون افغان در ایران حضور دارند، بیش از دو میلیون فرصت شغلی را برادران خوب افغان در ایران اشغال کرده‌اند و سه تا پنج میلیارد یورو از کشور ما خارج می‌کنند. وی یادآور شد: حدود ۴۶۸ هزار دانش‌آموز افغان در مدارس ایران رایگان تحصیل می‌کنند و هر دانش‌آموز در سال برای ما ۶۰۰ یورو هزینه دارد. بیش از سه هزار دانشجوی افغان در ایران هستند ولی این آموزش‌ها هزینه دارد؛نزدیک ۱۵ هزار یورو هزینه دارد و از خدمات درمانی بهره‌مند می‌شوند. با کمال میل پذیرای آنها هستیم ولی برای ما هزینه دارد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه تأکید کرد: ولی وقتی تحریم‌های امریکا اثر کند و منابع مالی ایران محدود شود و فروش نفت به صفر برسد، درآمدهای نفتی ما کم شود البته موفق نخواهند شد و فروش نفت ما به صفر نخواهد رسید و به همین خاطر ایران مجبور است سیاست‌های ویژه‌ای را اتخاذ کند و ممکن است به نقطه‌ای برسیم که نتوانیم هزینه‌ها را تأمین کنیم و از برادران افغان بخواهیم که کشور را ترک کنند. عراقچی افزود: نمی‌خواهم تنش یا نگرانی در بین اتباع افغان ایجاد کنم ولی می‌خواهم صحنه را ترسیم کنم. اگر امریکا بخواهد به سیاست تحریم ادامه دهد اگر مجبور شویم، مسئولیت آن به عهده امریکا خواهد بود.
    واکنش دولت افغانستان
این سخنان در برخی رسانه‌ها و بخصوص در فضای مجازی تعبیر به تهدید ایران برای خروج افغان‌ها از کشور شد. تا جایی که وزارت مهاجرین افغانستان هم به این مهم واکنش نشان داد. به گزارش تسنیم، وزارت امور مهاجرین و بازگشت‌کنندگان افغانستان در واکنش به اظهارات «عباس عراقچی» از تهران خواست تا به مسأله حضور پناهجویان افغان در ایران سیاسی نگاه نکند. «محمدرضا باهر»، معاون سخنگوی وزارت امور مهاجرین افغانستان گفت که مهاجرت موضوعی انسانی است و این وزارتخانه از کشورهای میزبان پناهجویان افغان می‌خواهد تا مسائل سیاسی را به مهاجرت پیوند نزنند. سخنگوی وزارت امور مهاجرین افغانستان اظهار داشت: از ایران می‌خواهیم تا به مسأله مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی و انسانی نگاه کند و با توجه به وضعیت اقتصادی و امنیتی افغانستان مهاجران افغان اخراج نشوند.
«صبغت احمدی»، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان هم  تأکید کرد که «مهاجرین» و «تحریم‌های امریکا علیه ایران» دو موضوع جداگانه است و طبق کنوانسیون‌های جهانی، نباید با انگیزه‌های سیاسی با مهاجران برخورد کرد. احمدی با اشاره به اینکه «ما با جمهوری اسلامی ایران روابط نیک داریم»، گفت: «امیدواریم که با مهاجرین به عنوان مهاجر برخورد شود؛ این مسأله ربطی به تحریم‌ها ندارد».
   فضاسازی در رسانه‌های داخلی
سخنان عراقچی البته در فضای مجازی هم بازتاب گسترده‌ای داشت. هم بسیاری از کاربران افغانی و هم ایرانی نسبت به آن واکنش نشان دادند. واکنش‌های انتقادی عمدتاً حول این محور بود که اخراج افغان‌ها از ایران عادلانه نیست و تحریک کننده است. رسانه‌های اصولگرا هم البته به صف منتقدان وزارت خارجه پیوستند. چنان که خبرگزاری تسنیم در یادداشتی به قلم «سید حسام رضوی»، کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به بخش‌هایی از سخنان عراقچی و نقد آن در نهایت نوشت: «آقای عراقچی و‌ دوستان‌شان در وزارت امور خارجه شاگردان خوب و قابلی در درس دیپلماسی بوده‌اند و امروز آنچه را از متون غربی در سال‌های تحصیل خوانده‌اند اجرا می‌کنند؛ آری همین نگاه غلط به ایشان می‌گوید تو هم مثل ترکیه عمل کن و همان‌گونه که او از اهرم فشار مهاجران علیه اروپا استفاده کرد، تو‌ هم این کار را انجام بده و این‌گونه رفقای برجامی‌ات را تهدید کن!» وی نوشته است: «اما آیا این بزرگواران نمی‌دانند دلیل حضور افغانستانی‌ها در ایران و جانفشانی‌شان در انقلاب و‌ دفاع مقدس و دفاع از حریم اسلام و انسانیت، منافع و‌ مسائل مادی نیست؟... دل‌مان نیامد از نگاه امام و‌ مقام معظم رهبری در اسلام بدون مرز و‌ جغرافیا عبور کنیم و‌ یادآوری نکنیم که افغانستانی‌ها ایران را مأمن و‌ ملجأ مستضعفان جهان می‌دانند و برای حفظ دین و ناموس‌شان به اینجا آمده‌اند حال اگر رهایشان کنیم، قطعاً مسیرشان اروپا و غرب نخواهد بود. کاش بیشتر مشورت می‌کردید و از سر احساس و هیجان حرف نمی‌زدید.»
    توصیه آشنا به جوسازها
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری اما در واکنش به جوسازی‌ها علیه سخنان عراقچی درخصوص مهاجران در حساب توئیتری خود نوشت: «اول از بزرگ‌ترهایتان اصل مطلب را بپرسید.»
آشنا همچنین در توئیت دیگری نوشت: «اگر تحریم‌ها تداوم یابد، ایران دیگر قادر نخواهد بود نقش فعالی در مدیریت و ممانعت از مهاجرت امواج انسانی از شرق به غرب ایفا کند. اگر تحریم‌ها تداوم یابد، ایران دیگر قادر نخواهد بود نقش فعالی در مدیریت و ممانعت از انتقال مواد مخدر از شرق به غرب ایفا کند. اگر تحریم‌ها تداوم یابد، ایران دیگر قادر نخواهد بود نقش فعالی در  مبارزه با تروریست‌ها و بازگشت آنان به زادگاه‌شان در  غرب ایفا کند.»
به نظر می‌رسد این اشاره آشنا و البته توضیحات تکمیلی عراقچی نشان از آن دارد که مخاطب این سخنان نه افغان‌ها بلکه کشورهای اروپایی هستند که با وجود اذعان به اهمیت موضوع مهاجرین و مبارزه با مواد مخدر، بار اصلی مقابله با هر دو را به دوش ایران انداخته و آن گونه که باید و شاید حاضر به هزینه دادن یا یاری رساندن به ایران نیستند.
   پاسخ عراقچی به سوء برداشت‌ها
با این همه عراقچی روز گذشته در گفت‌وگو با ایرنا و در توضیح بیشتر سخنان خود تأکید کرد که کشورهای غربی به وظیفه خود مقابل مهاجران افغان باید عمل کنند.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه با اظهار تعجب از برخی اظهار نظرها و برداشت‌های غلط از سخنانش در فضای مجازی اظهار داشت: ‎بحث مهاجرین و پناهندگان یک بحث بین‌المللی است و مدیریت و تأمین هزینه‌های مربوط به آن نیز یک مسئولیت بین‌المللی به شمار می‌رود. ‎وی افزود: این که مردم ایران بر مبنای اعتقادات انسانی و اسلامی خود ظرف 40 سال گذشته سخاوتمندانه حق میهمان نوازی را در مورد پناهندگان و مهاجرین اعم از افغان یا سایر ملیت‌ها به طور کامل به جا آورده و باز هم به جا خواهد آورد یک بحث است، اینکه سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، بخصوص کشورهای غربی که اتفاقاً مسبب بسیاری از مصیبت‌های مردم افغانستان هستند هم باید وظیفه و مسئولیت خود را انجام دهند، یک بحث دیگر است.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه تأکید کرد: دولت‌های اروپایی باید سهم خود را در پذیرایی از مهاجرین ادا کنند، حال یا در قالب پرداخت هزینه‌ها یا با پذیرش بخشی از آنها در کشورهای خود. عراقچی اظهار داشت: این یک مطالبه جدی جمهوری اسلامی است و وزارت امور خارجه سال‌ها است که آن را از طریق کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، مقامات اروپایی و دولت افغانستان پیگیری کرده و باز هم به طور جدی پیگیری خواهد کرد. وی همچنین گفت: بدیهی است در شرایط حاضر که تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی دولت امریکا بدون هیچ توجیه بین‌المللی بر ایران تحمیل شده و آن دولت سعی در محدودیت شدید منابع مالی جمهوری اسلامی دارد، مطالبه‌گری ملت ایران ابعاد جدیدی می‌یابد. معاون سیاسی وزیر امور خارجه با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران کاملاً با مسئولیت‌های اسلامی، انسانی و بین‌المللی خود آشنا بوده و به آنها پایبند است، گفت: موضوع اخراج یا بازگرداندن مهاجرین و پناهندگان به هیچ وجه در دستور کار دولت ایران قرار ندارد اما این که گزینه‌های جدیدی در برابر آنها قرار داده شود، امر جداگانه‌ای است.