بهای نفت در بازار جهانی رو به کاهش گذاشته و رئیس بانک مرکزی ایران راه‌هایی را برای مقابله با کاهش درآمد نفت پیشنهاد کرده است.

به گزارش رویترز، در آغاز معاملات بازار نفت در روز چهارشنبه، ٤ اردیبهشت (٢٤ آوریل)، بهای نفت خام از نوع برنت که روز گذشته به بالاترین میزان طی شش ماه گذشته صعود کرده بود رو به کاهش گذاشت و با بیش از ٠.٤ درصد کاهش نسبت به روز گذشته به بهای بشکه ای ٧٤ دلار و١٨ سنت معامله شد. بهای نفت خام از نوع وست تگزاس نیز نسبت به قیمت آن در پایان معاملات روز سه شنبه بیش از ٠.٤ درصد کاهش یافت.

در حالیکه طی چند ماه اخیر، تصمیم کشورهای اوپک و غیر اوپک به پائین نگه داشتن سطح تولید مانع از سقوط بهای نفت شده بود، اعلام تصمیم آمریکا به خودداری از تمدید معافیت هشت کشور از واردات نفت ایران در روز دوشنبه باعث افزایش سریع بهای نفت طی دو روز گذشته شد. تصمیم آمریکا از اوایل ماه آینده میلادی به اجرا گذاشته می‌شود.

صادرات نفت و میعانات نفتی ایران که در ماه مه سال گذشته میلادی و قبل از خروج آمریکا از برجام به نزدیک به ٢.٨ میلیون بشکه در روز رسیده بود، پس از بازگشت تحریم نفتی در ماه نوامبر به شدت کاهش یافت و در ماه جاری به حدود ١.١ میلیون بشکه تنزل کرد که نسبت به ماه گذشته میلادی حدود ٣٠٠ هزار بشکه کمتر بود. از زمان بازگشت تحریم نفتی، بخش عمده نفت ایران توسط کشورهایی خریداری شده که از معافیت از تحریم برخوردار بودند اما گفته شده است که ایران توانسته مقادیری را هم به شکل تک محموله و بدون آگاهی مراجع ناظر بر نقل و انتقال نفت به فروش برساند هرچند احتمالا این مقدار قابل توجه نبوده است.

• هوک: می‌توانید با ایران یا با آمریکا کار کنید اما نه با هر دو
• زنگنه: خواب آمریکا برای به صفر رساندن صدور نفت ایران تعبیر نمی‌شود
• نماینده مجلسع: مردم با افزایش قیمت مواد غذایی باید از خرید خود کم کنند
• آمریکا معافیت از تحریم‌های نفتی ایران را تمدید نکرد
• رئیس جمهوری آمریکا و ولیعهد ابوظبی درباره 'تحریم فلج‌کننده ایران' گفتگو کردند
• پومپئو: رهبری ایران به جای سیلزدگان به مادورو کمک می‌کند

با توجه به تاکید آمریکا بر تلاش برای "به صفر رساندن" صادرات نفتی ایران، بازارهای نفتی نگران کاهش حدود یک میلیون بشکه از عرضه روزانه در بازار جهانی نفت بودند اما انتشار گزارش‌هایی از وضعیت ظرفیت جهانی تولید این نگرانی را کاهش داد.

روز گذشته آژانس بین‌المللی انرژی، که شرایط بازار نفت را زیر نظر دارد، گزارش کرد که کشورهای صادرکننده نفت ظرفیت لازم برای مقابله فوری با احتمال قطع کامل صادرات نفت ایران را دارند. براساس این گزارش، در حال حاضر، ظرفیت آماده به تولید اوپک به تنهایی به بالای سه میلیون بشکه می‌رسد که عمدتا در اختیار عربستان سعودی، امارات متحده عربی، عراق و کویت است. براساس این گزارش، تا کنون دولت‌های عربستان، امارات و عراق برای جبران کمبود در بازار نفت و جلوگیری از افزایش بهای این کالا اعلام آمادگی کرده‌اند. البته روز چهارشنبه، وزیر نفت سعودی گفت که در حال حاضر کشورش برنامه‌ای برای افزایش تولید در ماه مه ندارد زیرا شرایط بازار چنین تصمیمی را اقتضا نمی‌کند. وی گفت که تصمیم‌گیری در مورد سطح تولید برای ماه ژوئن در پایان ماه آینده اتخاذ خواهد شد.

در ایالات متحده نیز، منابع دولتی گفتند که در صورت لزوم، امکان افزایش تولید نفت و گاز از منابع داخلی وجود دارد. همچنین، گزارشی که روز چهارشنبه منتشر شد حاکی از افزایش ذخایر نفتی آمریکا بیش از مقدار پیش‌بینی بوده است. اطمینان بخشی در مورد وجود عرضه کافی نفت برای جبران کمبود ناشی از تحریم نفتی ایران، حتی در صورتیکه صدور نفت این کشور به صفر هم تنزل کند، باعث تثبیت بهای نفت و احتمال آغاز روند نزولی آن شده است.

ایالات متحده بزرگترین تولید کننده نفت در جهان است اما به خاطر مصرف قابل توجه داخلی، تا کنون به واردات مقادیری نفت از خارج نیازمند بوده است. در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز و به خصوص در تولید نفت شیل باعث افزایش سطح تولید آمریکا شده و مقامات آمریکایی گفته‌اند که انتظار می‌رود صادرات این کشور در سال جاری از واردات پیشی بگیرد و آمریکا به جرگه صادرکنندگان نفت بپیوندد. به این ترتیب، در بلند مدت نگرانی نسبت به کمبود نفت وجود نخواهد داشت.

در ایالات متحده، نسبت به بهای سوخت به خصوص بنزین حساسیت زیادی وجود دارد و دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا با اعلام تحریم نفتی ایران، اطمینان داده است که این تصمیم باعث افزایش بهای بنزین نخواهد شد. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال آینده میلادی برگزار خواهد شد. در حال حاضر، اقتصاد آمریکا از رونق نسبی برخوردار است و جلوگیری از افزایش بهای نفت برای موفقیت آقای ترامپ در انتخابات اهمیت دارد.

دولت آمریکا هدف از تحریم نفتی ایران را وادار کردن مقامات جمهوری اسلامی به تغییر رفتارشان عنوان کرده و دونالد ترامپ در توجیه قطع عواید نفتی ایران گفته است: "رهبران ایران منابع ایرانیان را در راه ثروتمند کردن خودشان و گسترش ویرانی در خاورمیانه و سایر مناطق به هدر می‌دهند."

پیشنهاد رئیس بانک مرکزی ایران

روز گذشته، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که آمریکا هرگز نخواهد توانست صادرات نفت ایران را به صفر برساند. در عین حال انتظار می‌رود حتی بدون قطع کامل صادرات نفتی، میزان صادرات و در نتیجه عواید ارزی دولت به طرز قابل توجهی کاهش یابد.

با توجه به پیش‌بینی مشکلات اقتصادی ناشی از تصمیم اخیر آمریکا، ناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، در یادداشتی در فضای مجازی پیشنهادهای خود برای مقابله با عواقب این تصمیم را مطرح کرده است.

آقای همتی گفته است که "برخلاف انتظار" تصمیم آمریکا به لغو معافیت نفتی "با مدیریت بانک مرکزی و اشراف آن بر بازار ارز" باعث بروز التهاب در بازار نشد. وی وعده داده است که ثبات در بازار ارز را حفظ کند.

رئیس بانک مرکزی هم گفته است که "صفر کردن صادرات نفت نیز توهم است" و در عین حال، پیشنهاد کرده که "هر مقدار کاهش در صادرات نفت و معادل ریالی درآمد دولت باید به فوریت از طریق صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌ها و یا جبران آن از طریق سایر درآمدها و یارانه‌های پنهان جبران شود."

وی همچنین توصیه کرده که "صادرات غیرنفتی باید بیش از گذشته تشویق شود و بانک مرکزی سیاست‌های ارزی خود را در راستای تشویق بیشتر صادرکنندگان به برگرداندن ارز خود به چرخه اقتصاد تدوین خواهد کرد."

رئیس کل بانک مرکزی در عین حال گفته است که " امسال برای کشور سالی سرنوشت ساز است لذا بایستی سیاست‌های اقتصادی و نحوه اداره کشور بر اساس اداره مطلوب این جنگ اقتصادی و کاهش فشار به مردم طراحی و به اجرا درآید. بایستی همه دولت را در نیل به موفقیت یاری کنند."

به گفته کارشناسان، فعالیت تمام بخش‌های اقتصاد ایران از جمله بخش صادرات غیرنفتی به شدت به عواید نفتی وابسته است و عواید نفتی بخش قابل توجهی از بودجه دولت را تشکیل می‌دهد. عواید نفتی از این جهت نیز اهمیت دارد که سایر منابع درآمدی بودجه نیز به طور غیرمستقیم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد.

در ایران، نه تنها عارضه فرار مالیاتی بسیار گسترده است بلکه گفته می‌شود که بخش عمده‌ای از موسسات و فعالان اقتصادی که به نهادهای مختلف حکومتی وابسته هستند عملا از معافیت مالیاتی برخور می‌شوند و به درآمد بودجه دولت کمکی نمی‌کنند. در عین حال، نهادها و سازمان‌های مختلف حکومتی دریافت کننده بخش قابل توجهی از بودجه دولت هستند.

بخش عمده مالیات بردرآمد در بودجه بر عهده حقوق و دستمزد بگیرانی است که منشا مستقیم یا غیرمستقیم درآمد شمار قابل توجهی از آنان عملیات مالی یا همان بودجه دولت است. به این ترتیب، جبران عواید نفتی از طریق اخذ عایدی بیشتر از "سایر منابع" می‌تواند به معنی وارد کردن بخش عمده فشار ناشی از مشکلات اقتصادی حاضر بر همین گروه‌ها باشد. این نگرانی هم وجود دارد که دولت به منظور تامین نیازهای مالی خود باز هم به افزایش نقدینگی مبادرت ورزد و با تشدید نرخ تورم، فشار مضاعفی را به همین قشر وارد آورد.

هنوز مقامات دولتی برنامه مشخصی برای مقابله با بحران احتمالی ناشی از کاهش صادرات نفت ارائه نداده‌اند.