امین قلعه‌ای

با پایان یافتن معافیت‌های تحریمی خریداران نفت ایران در اردیبهشت‌ماه پیش‌رو، بازار نفت با معمای تمدید و یا لغو معافیت‌های خریداران نفت تهران از سوی واشنگتن روبرو‌ شده است. برایان هوک، نماینده ویژه کاخ سفید در امور ایران اعلام کرد: «کشورهای خریدار نفت ایران نباید منتظر تمدید معافیت‌های واشنگتن در ماه می (اردیبهشت‌ماه) باشند. لذا کشورهای خریدار نفت از ایران باید برای توقف واردات نفت از این کشور آماده شوند.» وی در گفت‌وگو با شبکه ان اچ کی افزود: «ما به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن هستیم. واشنگتن نیز تمایلی به تمدید معافیت‌های تحریمی پیشین ندارد.» در نوامبر سال گذشته، ایالات‌متحده به هشت کشور خریدار نفت ایران معافیت‌های موقتی اعطا کرد. بدین ترتیب این کشورها باید به تدریج با کاهش میزان خرید نفت خود از ایران به انتظار اوایل ماه می ۲۰۱۹ میلادی بنشینند. تعدادی از این خریداران به ویژه چهار غول آسیایی (چین، هند، ژاپن و کره جنوبی) خرید مقادیر کمتری از نفت ایران را پس از یک دوره بررسی ۳۰ تا ۴۵ روزه پیرامون میزان و شرایط خرید، از سر گرفته‌اند. اوایل هفته جاری، ایران از یونان و ایتالیا به دلیل عدم خرید نفت از ایران با وجود داشتن معافیت‌های تحریمی انتقاد کرد. تاکنون مقامات آمریکایی در مورد عدم تمدید معافیت‌های تحریمی خریداران نفت ایران به صورت رسمی اظهارنظر نکرده‌اند، اما اعلام کرده‌اند خواهان به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران هستند.

تحلیلگران بازار انرژی معتقدند، میان پایان دادن به سیاست اعطای معافیت به خریداران نفت ایران و قیمت نفت، یک‌ همبستگی مستقیم وجود دارد. این واقعیت وجود دارد که ایالات‌متحده تمایلی به تمدید معافیت‌های تحریمی خریداران نفت ایران در ماه می آینده ندارد، اما نمی‌توان با اطمینان از پایان همه معافیت‌های تحریمی سخن گفت. این موضوعی است که در اظهارات هوک و تحلیلگران بازار در یک‌ ماه اخیر به چشم‌ می‌خورد. هوک در نشست جهانی انرژی شورای آتلانتیک که در اواسط ژانویه در ابوظبی برگزار شد، اعلام کرد: «ایالات‌متحده تمایلی به افزایش قیمت نفت ندارد. ما تاکنون نیز در این بخش موفق بوده‌ایم.» وی افزود: «پس از خروج ترامپ از معاهده هسته‌ای برجام، قیمت هر بشکه نفت ۷۴ دلار بود. پس از اعمال تحریم نفت ایران و بازگشت تحریم‌ها که با کاهش یک‌ میلیون بشکه‌ای صادرات نفت تهران همراه شد، قیمت نفت ۷۲ دلار بود.»

کارشناسان بین‌المللی با در نظر گرفتن قیمت نفت و تاکید بر اینکه دونالد ترامپ به دنبال نفت ارزان است تا سیاست‌های داخلی خود در آمریکا را به خوبی پیش ببرد؛ پیش‌بینی می‌کنند آمریکا معافیت نفتی را برای پنج کشور تمدید خواهد کرد

عدم قطعیت،تاکتیک ترامپ 

مهلت معافیت خرید نفت از ایران تا کمتر از سه ماه دیگر پایان می‌یابد و سوال بزرگی که پیش روی فعالان بازار قرار دارد این است که این معافیت‌ها تمدید خواهند شد یا خیر؟ عوامل مختلفی در بازار نفت وجود دارد که می‌تواند پاسخ این سوال را تشکیل دهد. یکی از مهم‌ترین این عوامل، قیمت نفت در ماه مه، یعنی آخرین ماه معافیت‌های نفتی ایران است. چندی قبل کارشناسان بین‌المللی با در نظر گرفتن این عامل اثرگذار و تاکید بر اینکه دونالد ترامپ به دنبال نفت ارزان است تا سیاست‌های داخلی خود در آمریکا را به خوبی به پیش ببرد؛ پیش‌بینی کردند آمریکا معافیت نفتی برای پنج کشور را تمدید خواهد کرد. چین، هند، کره‌جنوبی، ژاپن و ترکیه پنج کشوری هستند که انتظار می‌رود معافیت آنها برای خرید نفت ایران تمدید شود. این پنج کشور خریداران عمده نفت خام ایران در آسیا هستند و تمدید معافیت‌ها برای آنان می‌تواند تضمینی برای تداوم عرضه نفت خام ایران به بازار باشد. انتظار کارشناسان برای تمدید معافیت‌ها در حالی است که با توجه به سیاست‌های کژ دار و مریز دولت ترامپ، به نظر نمی‌رسد تکلیف این معافیت‌ها به زودی و به شکلی شفاف روشن شود. ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه موسسه مشاوران نفت و گاز FGE در این زمینه می‌گوید: در ماه‌های باقی مانده تا پایان مهلت شش ماهه هشت کشور برای خرید نفت ایران، به احتمال زیاد شاهد بالا و پایین شدن‌های زیادی از جانب آمریکا خواهیم بود. فکر می‌کنم تاکنون برای همه مشخص شده است که تصمیم و هدف تیم ترامپ در رابطه با تحریم‌های نفتی ایران، بیش از هر چیز، نگه داشتن بازار در وضعیت عدم قطعیت است. این عدم قطعیت یکی از تکنیک‌های کلیدی تیم ترامپ است که شامل تغییر مواضع، رفتارهای ضد و نقیض و تصمیم‌گیری‌های ناگهانی می‌شود. ناصری در ادامه حتی معافیت‌هایی که ماه نوامبر به هشت کشور اعطا شد را دارای ابهاماتی می‌داند که تاکنون مشخص نشده است. از جمله اینکه کشورها براساس این معافیت‌ها چقدر باید خرید نفت از ایران را کاهش دهند. مدیر بخش خاورمیانه موسسه مشاوران نفت و گاز FGE عقیده دارد از این پس نیز تا پایان دوره شش ماهه جاری شاهد رفتارهایی مشابه خواهیم بود که یک روز تمدید معافیت‌ها را رد می‌کند و روزی دیگر آن را ممکن می‌داند؛ اما درنهایت اطلاعات مشخصی نمی‌دهد. او در این باره می‌گوید «چیزی که تقریبا می‌توان با قطعیت گفت این است که ترامپ بر سر دوراهی صفر کردن صادرات نفت خام ایران و نگه‌داشتن قیمت نفت و متعاقب آن بنزین آمریکا در زیر حد مطلوبی است که می‌خواهد و نمی‌تواند این هر دو را با هم داشته باشد. دفعه قبل هم اعطای معافیت‌ها به این هشت کشور از سر دلسوزی برای آنها نبود چه‌بسا کشوری مانند تایوان با وجود دریافت معافیت‌ها، اقدام به واردات نفت از ایران نکرد.» این کارشناس بین‌المللی نفت و گاز عقیده دارد دلیل اصلی اعطای معافیت‌ها بالا رفتن قیمت نفت در بازار جهانی و بنزین در بازار آمریکا بود که ترامپ را به صدور معافیت‌های نفتی مجبور کرد. در زمان اعطای معافیت‌ها، قیمت بنزین در آمریکا در حال عبور از 3 دلار برای هر گالن بود. این سطح قیمتی به نوعی برای دولت‌ها خط قرمز محسوب می‌شود زیرا با عبور قیمت سوخت از این سطح، مردم از قیمت‌های بالای سوخت احساس نارضایتی می‌کنند. بنابراین ترامپ تصمیم گرفت با اعطای این معافیت‌ها التهاب را از بازار بگیرد که این اتفاق نیز رخ داد.

تحریم‌های ونزوئلا و تحریم‌های مربوط به صادرات نفت ایران باعث ایجاد بازار قوی‌تری برای نفت خام سنگین خواهد شد. این امر منجر به دور بعدی معافیت‌های ۱۸۰ روزه ایالات متحده در مورد صادرات نفت ایران می‌شود

 تاثیر تحریم ونزوئلا بر معافیت‌های ایران 

در حالی که تنها چند ماه به موعد اتمام معافیت‌های تحریمی ایران باقی مانده، آمریکا برای برکنار کردن نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، تحریم‌های نفتی شدیدی علیه این کشور اعمال کرده است. برخی کارشناسان معتقدند این رویکرد ترامپ در قبال نفت ونزوئلا، سیاست کاخ سفید در برابر ایران را تضعیف خواهد کرد. مقامات آمریکایی ادعا می‌کنند هدف از تحریم شرکت دولتی «پترولئوس دو ونزوئلا اس ای» (PdVSA) محروم کردن دولت مادورو از درآمد‌های مالی است، اما این تحریم‌ها، علاوه بر فشاری که به ونزوئلا وارد می‌کند، ممکن است از طریق مختل کردن توازن بازار‌های نفت، سیاست آمریکا در برابر ایران را هم تضعیف کند. فارین‌پالیسی، طی یادداشتی به قلم کیت جانسون، خبرنگار ارشد این مجله، گفته تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ونزوئلا ممکن است برای آمریکا یک هزینه استراتژیک بزرگتری درست کند، چراکه این تحریم‌ها با حذف مقدار زیادی از نفت ونزوئلا از بازارها، اعمال فشار بر صادرات نفت ایران در بهار آینده را بسیار سخت‌تر خواهد کرد. این مجله از قول یک کارشناس انرژی اعلام کرد تحریم‌های ونزوئلا در کنار تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران وضعیت بازار نفت خام را دشوار خواهد کرد. این دو تحریم با هم موجب صدور یک معافیت ۱۸۰ روزه دیگر برای صادرات نفت ایران خواهد شد. در همین حال عدم قطعیت در پیش‌بینی آینده تحولات سیاسی در چند هفته اخیر پیش‌بینی موسسات مطالعاتی در حوزه بهای نفت را دچار تغییرات عمده کرده است. گزارش جدید وود مکنزی نشان می‌دهد قیمت نفت در ماه‌های آتی بین 60 تا 80 دلار خواهد بود. این در حالی است که سقف پیش‌بینی‌ها در مورد قیمت نفت در سال 2019 در بازه 68 تا 78 دلار بود. سارا وخشوری، رئیس شرکت بین‌المللی انرژی SVB در این خصوص گفته: «تحریم‌های ونزوئلا و تحریم‌های مربوط به صادرات نفت ایران باعث ایجاد بازار قوی‌تری برای نفت خام سنگین خواهد شد. این امر منجر به دور بعدی معافیت‌های ۱۸۰ روزه ایالات متحده در مورد صادرات نفت ایران می‌شود.» در حقیقت ایالات متحده در حال حاضر تحریم‌های جدی علیه صادرات نفت خام ایران را در دستور کار دارد، حال آنکه فروش نفت تهران از حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده، در حالی که این کمبود با افزایش تولید در ایالات متحده، عربستان سعودی و روسیه بهبود یافته است؛ بنابراین، تلاش‌های بیشتر برای قطع صادرات نفت ونزوئلا می‌تواند در فصل دوم سال، درست قبل از آغاز مسافرت‌ها در فصل تابستان، بهای نفت را افزایش دهد.