زهره نوروزپور: روز گذشته پلیس ترکیه تفتیش در کنسولگری عربستان را پس از 9 ساعت پایان داد. (اینجا )متعاقباً گزارشاتی محدود و قطره چکانی به رسانه های خبری درز کرد و برخی حتی اخباری از سوزاندن جسد با اسید منتشر کردند (اینجا)
با گذشت دو هفته از ماجرای مرموز این روزنامه نگار سعودی، سرنوشت وی همچنان در ابهام است. اما نامزد او روز سه شنبه با انتشار آیه ای از سوره نساء مرگ خاشقجی را اعلام کرد. (اینجا)
رسانه های خبری غرب هرکدام به نفع سیاستمداران مطلوب خود به این پرونده جنایی خط سیاسی می دهند و هر بازیگری خصوصا ترکیه و آمریکا در این میان سود خود را می برد.
چند روز پیش با صابر گل عنبری، کارشناس مسائل خاورمیانه و پژوهشگر این حوزه دربارۀ مدیریت ترکیه در پرونده قتل جمال خاشقجی منتقد سعودی با عنوان تبعات سنگین یک قتل برای 3 بازیگر مهم (اینجا) گفتگو کردیم، گل عنبری معتقد است شیوه اطلاع‌رسانی و اظهارنظر مقامات ترکیه حکایت از آن دارد که دولت این کشور حساب‌شده و بدون انفعال در حال مدیریت بحران ترور جمال خاشقچی نویسنده منتقد عربستانی است.»
گل عنبری در این باره به خبرآنلاین گفت: «آنکارا از همان روز نخست ناپدیدی خاشقچی پس از ورود به کنسولگری ریاض در استانبول مهم‌ترین مدرک دال بر ترور این روزنامه‌نگار یعنی همان نوار صوتی ضبط شده از داخل کنسولگری را در اختیار داشت و می‌توانست از همان روزهای نخست همه مدارک را رو کند، اما این کار را نکرد. واقعیت این است که ترکیه با وجود زیر سوال رفتن حاکمیت و امنیتش رغبتی ندارد که این مساله به بحرانی فراگیر در روابط با عربستان تبدیل شود و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری سعودی‌ها را به مخاطره بیاندازد.
فعلا آنکارا با آزادسازی تدریجیِ اطلاعاتِ موثق در این باره قصد دارد بر ریاض فشار آورد تا به راه حل مشترکی برای خروج از این بحران تن دهد. »
پس از انتشار اخبار تفتیش کنسولگری عربستان از سوی پلیس ترکیه و رایزنی اردوغان رئیس جمهور ترکیه با ملک سلمان پادشاه سعودی هیاتی از وزارت اطلاعات عربستان به ترکیه گسیل شد و روز سه شنبه نیز مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا وارد عربستان شد.(اینجا) گزارش مفصل تحولات در پرونده خاشقچی را (اینجا) بخوانید.
از هفتۀ گذشته تا امروز اتفاقات زیادی رخ داد تا جایی که بالاخره سی ان ان مدعی شد که عربستان قصد دارد مسولیت کشتن خاشقجی را بپذیرد.(اینجا) سی‌ان‌ان حتی در خبری کوتاه به نقل از منابع ترک، نوشت: جسد خاشقچی تکه تکه شده است.
گل عنبری در تحلیل تازه خود به اقدامات تازه اردوغان درباره این پرونده پرداخته و معتقد است که خاشقجی یخ روابط عربستان و ترکیه را آب می کند چراکه این دو کشور پس از بحران قطر و همچنین مساله اخوان المسلمین، رابطه جالب توجهی نداشتند.
این کارشناس در این باره می گوید: «بر خلاف تصورات رایج روزهای گذشته مبنی بر این که روابط ترکیه و عربستان در نتیجه حادثه پیش آمده برای جمال خاشقچی بحرانی‌تر خواهد شد، سیر پرونده این ترور نشان می‌دهد که این روابط در آینده بر عکس پیش‌بینی‌ها، به احتمال زیاد بهتر از گذشته خواهد شد و حادثه ترور خاشقچی یخ‌های روابط دو طرف را آب خواهد کرد. این مساله هم در نتیجه مدیریت حساب شده ترکیه اتفاق می‌افتد.»
وی در ادامه افزود: «از همان روزهای نخست پر واضح بود که آنکارا با وجود سیاست اعلامی تندی، رفتار اعمالی متفاوت و آرامی را در پیش گرفته است و به هیچ وجه نمی‌خواهد این حادثه به بحرانی بزرگ در روابط با عربستان تبدیل شود.
ترکیه با حملات رسانه‌ای هدفمند و آزاد کردن تدریجی تصاعدی و حساب شده مدارک و اطلاعات موثق مبنی بر کشته شدن خاشقچی در کنسولگری، توانست هم به عربستان و هم دولت ترامپ فشار بیاورد که تن به یک معامله دهند.»
گل عنبری در پاسخ به این سوال که چه نوع معامله ای میان این سه بازیگر وجود دارد گفت:
«نشانه‌های جدی وجود دارد که معامله سه جانبه‌ای میان آنکارا، ریاض و واشنگتن اتفاق افتاده و به موجب آن، این پرونده مختومه خواهد شد و روند تدریجی آزادسازی اطلاعات موثق از جانب ترکیه نیز متوقف و اصل مهم‌ترین مدارک باقیمانده چه صوتی چه تصویری منتشر نخواهد شد؛ هر چند اطلاعاتی از آن‌ها به نقل از منابع غیر رسمی به رسانه‌ها درز یافته است.
همچنان که چند روز قبل هم به عنوان یک احتمال جدی بر آن تأکید کردم، (اینجا) به نظر می‌رسد عربستان با انتشار گزارشی تقصیر را به گردن "عوامل خودسر" خواهد انداخت که بدون اذن دیوان پادشاهی مرتکب این جنایت شده‌اند و بنا به اعلام سی‌ان‌ان خواهد گفت که این عوامل قصد کشتن خاشقچی را نداشته‌اند و او اشتباهی به قتل رسیده است.»
این کارشناس غرب آسیا در ادامه گفت: «در همین حال، ذکر این نکته هم ضروری است که آزادی اندرو برونسون کشیش آمریکا بخشی از این توافق بوده است.
ترامپ با وجود اتخاذ مواضعی تند درباره مساله خاشقچی که به دلایلی غالبا داخلی مجبور به آن شد و قبلا هم مفصلا به آن‌ها پرداختم(اینجا)، به شدت از زیر سوال رفتن مشروعیت محمد بن سلمان و مسدود شدن راه پادشاهی او بیم داشت. به همین علت، با میانجیگری نزد ترکیه موحبات رسیدن به توافق پیشگفته را فراهم کرد.»
گل عنبری درباره این سوال که آیا معاملات دیگری در کار است یا خیر گفت: «حالا مشخص نیست دقیقا ترکیه در چه پرونده‌ها و مسائلی، هم از آمریکا هم از عربستان امتیاز گرفته است.
این امتیازات می‌تواند در رابطه با پرونده‌ها و اختلافات چند سویه مثل بحران محور سعودی با قطر و مساله سوریه و کردها و غیره باشد.
اگر همچنان که برخی منابع آگاه می‌گویند ترکیه توانسته باشد فایلی تصویری را شکار کرده باشد که محمد بن سلمان مستقیما و آنلاین نظاره‌گر اتفاقات پیش آمده برای جمال خاشقچی بوده است، به احتمال بسیار زیاد باید امتیاز بزرگی را در قبال مستور گذاشتن این فایل دریافت کرده باشد.
به هر حال، آب شدن یخ‌های روابط با عربستان برای ترکیه امتیاز کوچکی نیست. این کشور در سال‌های اخیر همواره تلاش داشت این اتفاق بیافتد، اما موانع بیشمار و اختلافات منطقه‌ای درباره کودتا در مصر و پرونده قطر و غیره چنین اجازه‌ای نمی‌داد.
در همین حال هم مشخص نیست که آمریکا در مقابل این میانجیگری چه امتیازی از ریاض گرفته یا خواهد گرفت. احتمالا در آینده‌ای نه چندان دور روشن خواهد شد. »
این پژوهشگر مسائل خاورمیانه در نهایت گفت: «فعلا ترکیه با مدیریتی حساب شده، توانست هم روابط با آمریکا و هم با عربستان را بهبود ببخشد.
آنکارا احتمالا این گونه خواسته است به جای تنش‌زایی سیاسی، خدشه وارد شده به حاکمیت و امنیت خود را از طریق تحصیل این منافع و به خطر نیانداختن منافع اقتصادی کلان دیگر (سرمایه‌گذاری‌های ده‌ها میلیاردی سعودی‌ها در ترکیه) جبران کند.»
52310