قرنها است حرم رضوی مجلس روضه خوانی و عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) را برگزار می کند و اوج این مراسم سوگواری روزهای تاسوعا و عاشورا است که با تاسی از سنتها و آداب عزاداری و همچنین عمل به نیات واقفان به باشکوهترین و بهترین نحو برگزار شده است.
همه هیاتهای مذهبی پس از عزاداری در سطح خیابانهای مشهد به سمت حرم مطهر رضوی روانه می شوند و باشکوهترین اجتماع عزاداران حسینی را در روزهای تاسوعا و عاشورا نشان می دهند.
اسنادی که در مرکز اسناد سازمان کتابخانه ها، موزه های آستان قدس رضوی نگهداری می شود روایتگر مراسم عزاداری امام حسین(ع) در بارگاه رضوی از سالهای بسیار دور است. از آن زمان که تشیع در ایران شکل گرفت و پیروان این مکتب فرهنگ عاشورا را پاس داشتند.

* روایت چهار قرن عزاداری
اسناد مکتوب موجود در مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی روایتگر چگونگی برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) در حرم امام رضا(ع) از دوران صفویه تا امروز است.
مدیر امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: از دوره صفوی با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس مراسم روز عاشورا با وسعت و شکوه ویژه ای در حرم رضوی برپا شده است.
ابوالفضل حسن آبادی اظهار داشت: قدیمی ترین مورد ثبت شده اسناد در مورد روز عاشورا مربوط به سال 1011 هجری قمری است. بطور معمول در ماه محرم مجالسی برای عزاداری امام حسین(ع) در حرم رضوی برپا و هزینه آن توسط آستان قدس رضوی تامین می شد. این مجالس عموما در ایوان طلای صحن قدیم (صحن انقلاب کنونی) یا در دارالضیافه و رواق دارالسیاده با حضور زائران و مجاوران برگزار می شد.
وی افزود: روضه ‏خوانی و ذکرگویی برای امام حسین(ع)، سیاهپوشانی گلدسته ها و گنبد طلای حرم رضوی در ایام محرم، تعطیلی مکتبخانه حرم و دکانها و سایر فعالیتهای عادی در روز عاشورا از دیگر برنامه هایی است که در اسناد به آن اشاره شده است.
مدیر امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی ادامه داد: همچنین در اسناد برجای مانده از تشکیلات اداری آستان قدس مربوط به دوره صفوی و افشاری اطلاعاتی در مورد اجرای مراسم نخل بندی در حرم امام رضا(ع) در روز عاشورا ذکر شده است.
وی گفت: این در حالی است که امروزه مراسم نخل بندی در شهرها و مناطق مرکزی ایران رواج بیشتری دارد و در مشهد به دست فراموشی سپرده شده است.
وی افزود: علاوه بر مراسم عزاداری که در حرم مطهر رضوی برگزار می شده آستان قدس در برخی از نقاط دیگر شهر مانند 'خان حسینیه' نیز مراسم سوگواری امام حسین(ع) برگزار کرده و علت آن فراهم کردن امکان حضور همه شیفتگان سیدالشهدا(ع) در مجالس این ایام بوده است.
حسن آبادی ادامه داد: همه این اسناد نشان می دهد آستان قدس رضوی از ابتدای شکل گیری خود تاکنون اهتمام جدی نسبت به برپایی آیینهای مذهبی به منظور پاسداشت یاد امامان شیعه(ع) داشته و تا امروز این سنت را پاس داشته است.

* موقوفات سوگواری
معاون امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: هزینه ها در این آستان بر پایه نذر و وقف است و برای برگزاری مراسم عزاداری ویژه شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) موقوفاتی وجود دارد.
حجت الاسلام رضا دانشور ثانی اظهار داشت: یکی از مهمترین موقوفات آستان قدس رضوی موقوفه های مربوط به برگزاری مراسم عزاداری در دهه نخست محرم و دهه آخر صفر است که عواید این موقوفات طبق نیات واقفان صرف برگزاری مراسم تعزیه و روضه خوانی در همین ایام می‌ شود.
وی افزود: بر اساس نیات واقفان مراسم عزاداری ویژه دهه نخست محرم در قالب پنج موقوفه در حرم مطهر رضوی انجام می ‌شود که موقوفه های 'سعیدخان موتمن الملک، عضدالملک، ملک التجار، علی اکبر تحویلدار و میرزا محمد مومن' از جمله این موقوفات به شمار می روند.
معاون امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی ادامه داد: در راستای اجرای موقوفه سعیدخان موتمن الملک، خدام و فراشان بارگاه منور رضوی با همراهی زائران در حرم مطهر به مدیحه سرایی و عزاداری می‌ پردازند.
وی گفت: مراسم تعزیه امام حسین(ع) در شب‌های دهه نخست محرم موقوفه محمدقاسم ملک التجار، مراسم روضه خوانی حضرت اباعبدالله(ع) در دهه اول محرم موقوفه علی اکبر تحویلدار و همچنین عزاداری امام حسین(ع) هر روز و شب جمعه طبق موقوفه میرزا محمد مومن برگزار می شوند.

* ویژه برنامه های امسال
معاون تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به ویژه برنامه های دهه نخست محرم در حرم مطهر رضوی اشاره و بیان کرد: برگزاری عزاداری به نیت واقفان آستان قدس رضوی، برگزاری برنامه عزاداری و سخنرانی، قرائت زیارت عاشورا، همایش‌ها و مسابقه‌ های فرهنگی ویژه محرم از مهمترین برنامه های حرم رضوی در این دهه هستند.
حجت الاسلام سید جلال حسینی افزود: طی دهه نخست محرم روزانه 15 جلسه سخنرانی با حضور سخنرانان برجسته از جمله آیت‌ الله سیداحمد خاتمی، آیت‌ الله سیداحمد علم‌الهدی، حجج ‌اسلام کازرونی، حلوائیان و طباطبایی در صحن جامع رضوی و رواقهای امام خمینی (ره)، دارالحجه، دارالاجابه و مسجد جامع گوهرشاد در حال برگزاری است.
وی ادامه داد: روزانه هفت نوبت زیارت عاشورا در حرم مطهر رضوی قرائت می شود. همچنین احکام عزاداری به صورت ویژه در جلسات و بین صلاتین انجام می گیرد. برپایی جلسات سوگواری و مرثیه خوانی دهه نخست محرم مطابق با نیات واقفانی که در این خصوص موقوفه ای برای آستان قدس رضوی دارند اجرا می شود.
معاون تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی گفت: همچنین در دهه نخست محرم سلسله جلسات سخنرانی ویژه زائران عرب، اردو و آذری زبان حرم مطهر رضوی در رواق‌های دارالرحمه، غدیر و سردرب شرقی صحن جامع رضوی با موضوع عاشورای حسینی به صورت روزانه برگزار می‌‌ شود.
وی ویژه برنامه عزاداری 'شیرخوارگان حسینی' در نخستین جمعه ماه محرم به همراه اهداء لباس برای شیرخوارگان، ویژه برنامه عزاداری دانش ‌آموزان با عنوان 'احلی من العسل' در روز ششم محرم، برپایی محفل عزاداری خیمه امت ویژه عزاداری هیاتهای مذهبی از سراسر جهان اسلام و برگزاری شب شعر 'دعبل' در ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد را از دیگر برنامه های دهه نخست محرم در حرم رضوی برشمرد.
حجت الاسلام حسینی افزود: مراسم احیای شب عاشورا با عنوان 'من قرآن را دوست دارم' از ساعت 22 تا 24 با حضور قاریان ممتاز و بین المللی، برپایی 10 کرسی تلاوت کلام الله وحی در مسجدجامع گوهرشاد، برگزاری محفل قرآنی ویژه نوجوانان، برگزاری محفل قرآنی ویژه دختران نوجوان و برگزاری محفل انس با قرآن در جوار عترت ویژه خواهران در رواق حضرت زهرا(س) از دیگر برنامه‌‌های حرم امام رضا (ع) برای این دهه هستند.
وی ادامه داد: به مناسبت دهه نخست محرم 500 حلقه معرفت برای برادران، 100 حلقه معرفت ویژه خواهران و 17 جلسه پرسمان دینی پیرامون موضوعاتی مختلف نیز در حرم مطهر رضوی در حال برگزاری است.
معاون تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی گفت: همچنین نمایشگاه کبوترانه ویژه کودکان، تشکیل کارگاههای آموزشی مهدالرضای حرم مطهر در دارالقرآن الکریم و حلقه ‌های 'جوانه معرفت' برای زائران و مجاوران کودک حرم مطهر رضوی در دهه نخست محرم در حال برگزاری است.
وی به برنامه های تاسوعا و عاشورای حسینی در حرم رضوی نیز اشاره و بیان کرد: ویژه برنامه‌‌ های روزهای تاسوعا و عاشورا از ساعت 10 تا 14 با سخنرانی آیت الله سید احمد علم الهدی و حجت الاسلام محسن کازرونی در رواق امام خمینی(ره) برگزار می ‌‌شود.
حسینی افزود: در شبهای عاشورا و تاسوعای حسینی نیز در رواق امام خمینی(ره) مراسم عزاداری شب تاسوعا و عاشورای حسینی برگزار می شود. در مراسم شب تاسوعا که پس از اقامه نماز مغرب و عشا زیارت عاشورا قرائت می شود و امام جمعه موقت تهران سخنرانی خواهد داشت.
وی ادامه داد: همچنین بعد از نماز ظهر عاشورا در صحن جامع رضوی اجتماع عظیم عزاداران حسینی برپا می شود. در شب عاشورای حسینی نیز مراسم خطبه‌ خوانی شب عاشورا در حرم مطهر رضوی با حضور خدمتگزاران این بارگاه منور رضوی و مسئولان و تولیت آستان قدس در صحن انقلاب اسلامی و همچنین 'محفل انس با قرآن' به صورت بین ‌المللی با حضور قاریانی از کشورهای افغانستان، پاکستان، سوریه، لبنان و ایران اسلامی برگزار می شود.
حسینی گفت: برنامه عزاداری و سوگواری شب شام غریبان حسینی ویژه خدام حرم مطهر رضوی با حرکت کاروان خدام از محل سازمان مرکزی آستان قدس رضوی به سمت حرم مطهر نیز بعد از نماز مغرب و عشاء در صحن جمهوری اسلامی برگزار می شود.

* پیش بینی تشرف سه میلیون زائر در تاسوعا و عاشورا
معاون اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی نیز پیش بینی کرد: در روزهای تاسوعا و عاشورا بیش از سه میلیون زائر به حرم مطهر رضوی در مشهد مشرف شوند.
سید خلیل منبتی افزود: طی این دو روز 10 هزار خدمه و خادم یار برای حفظ امنیت و آرامش مردم در حرم مطهر رضوی خدمت می کنند. برای حفظ نظم، مسیرهای بست شیخ طبرسی و شیخ طوسی ویژه تشرف و ورود هیاتها و بست شیخ حرعاملی نیز ویژه خروج هیات‌های مذهبی در نظر گرفته شده اند.
7489/1858