رضا اسماعیلی، پژوهشگر مطالعات فرهنگی و اجتماعی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، با بیان اینکه مردم ایران باستان براساس فرهنگ کهن پارسی، اعتقاد داشتند که خورشید دارای روز تولد است، اظهار کرد: یلدا بعدها در فرهنگ میترایی و زرتشتی، معنای بازتری پیدا کرد و این سنت با برگزاری مراسم‌های متنوعی همراه شد. در دوران باستان، روز اول دی‌ماه به عنوان خرم روز شناخته می‌شد و مردم موظف بودند به یکدیگر مهر و محبت بورزند.
این جامعه‌شناس بیان کرد: یلدا از سنت‌های کهن و دیرینه ایرانیان می‌باشد و این آئین در دوره‌های مختلف تاریخی قبل از اسلام برگزار می‌‌شده که حتی با ورود دین اسلام به ایران، این سنت همچنان حفظ شده است.
وی خاطرنشان کرد: این آئین حتی بعد از فروپاشی نظام شاهنشاهی در ایران، باز هم حفظ شده است، در واقع با تغییر این مسائل، اما سنت شب یلدا به صورت یک آئین وجود داشته و مورد توجه قرار گرفته است.
اسماعیلی ادامه داد: یکی از دلایل ماندگاری سنت شب یلدا و به طور کلی جشن‌هایی که در سنت ما بوده‌اند، این است که بیشتر این جشن‌ها وابسته و برگرفته از طبیعت هستند و تغییرات طبیعی در آن‌ها اتفاق می‌افتد.
وی گفت: آداب و رسوم فرهنگی و اجتماعی که در طول زمان خلق شده جامعه را از یک انسجام و ثبات برخوردار کرده و پیوندهایی بین مردم به وجود آورده است که همین دورهم جمع شدن مردم، سبب استمرار این نوع آیین‌ها شده و البته مردم برخی تغییرات فرهنگی بزرگ را که در جامعه ایجاد شده، پذیرفته‌اند.
اسماعیلی تصریح کرد: پیام سنت یلدا، پیام محبت و همدلی است و برهمین اساس باید روز اول دی ماه را روز مهربانی‌ها تلقی کنیم؛ در واقع با توجه به آموزه‌های یلدا، می‌‍توان بسیاری از مشکلات در حوزه ارتباط اجتماعی را رفع کرد و جامعه‌ای انسانی‌تر، متعادل‌تر و همراه با احساسات بهتری را رقم زد.